کشف کله پاچه باستانی در خراسان شمالی
خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ هیات باستان‌شناسی ایران و ایتالیا، حین کاوش در محوطه باستانی چلو، در نزدیکی شهر سنخواست، با دو قبر مواجه شدند که در هر کدام یک‌دست کله پاچه گذاشته شده بود. کارشناسان این هیات معتقدند، به احتمال زیاد کله پاچه غذای محبوب اجساد داخل قبر بوده‌است.
به گزارش CHN کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه چلو، از یک ماه قبل آغاز شده و تیمی متشکل از باستان‌شناسان ایرانی و ایتالیایی کاوش در این محوطه را به انجام رسانده‌اند. این هیات در دومین فصل کاوش خود تعدادی گور باستانی پیدا کردند که تاریخ آن‌ها به 4200 تا 3700 سال قبل بازمی‌گردد. هیات کاوش معتقد است پس از بازگشایی این گورستان با فرهنگ بزرگی به نام BMAC یا “باختری ـ مروی” که پیش از این در کشورهای همسایه شرقی و شمال شرقی ایران شناخته شده بود، مواجه شده‌اند.
محوطه باستانی چلو در سال 2011 کشف شد. بنا بر علایق پژوهشی ایران و موسسه باستان‌شناسی ICEVO (ایچه وو) تفاهم‌نامه‌ای 5 ساله میان پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و این موسسه جهت انجام مطالعات باستان‌شناسی در حوزه رود کال‌شور بسته شد. بر همین اساس اکنون “رافائل بیشونه”، پژوهشگر ارشد این موسسه به عنوان سرپرست ایتالیایی هیات کاوش و علی‌اکبر وحدتی به عنوان سرپرست ایرانی به سنخواست آمده‌اند و در حال کاوش هستند.»
علی‌اکبر وحدتی، سرپرست ایرانی هیات کاوش در محوطه باستانی چلو درباره کشف کله پاچه در برخی قبور این گورستان به CHN گفت: «در قبرهای کشف شده، ظروف سفالی بسیاری گذاشته شده بود که اکثر آن‌ها با مواد غذایی پر شده بود. بقایای گوشت بز و گوسفند از جمله کشفیات ما در این ظروف است؛ اما نکته جالب این‌که در دو قبر، یک دست کله‌پاچه برای متوفی گذاشته شده بود.»
بقایای کله پاچه در تصویر دیده میشود
وی درباره شواهد کشف کله پاچه گفت: «در کنار جسد، ظرفی به شکل کاسه گذاشته شده‌است که در آن بقای سر گوسفند و چهار پاچه قابل رویت است. این موضوع نشان می‌دهد که احتمالا کله پاچه غذای محبوب متوفی بوده که پس از مرگ به او هدیه شده‌است.»
کشف بقایای کله پاچه، قدمت طبخ و خوردن این غذای لذیذ را به 4200 سال قبل بازمی‌گرداند. امروزه نیز در ایران همچنان کله‌پاچه یکی از محبوب‌ترین غذا‌ها است که معمولا صبح زود طبخ و به عنوان صبحانه خورده میشود.
به گفته وحدتی حدود 13 قبر کشف شده‌است که قدمت آن‌ها بین 4200 تا 3700 سال قبل است و به طور تقریبی در هر قبر حدود 15 ظرف سفالی در اندازه‌های مختلف گذاشته شده‌است. در بیشتر این ظرف‌ها مواد غذایی گذاشته شده بود.
محل قرار گرفتن کله پاچه در قبر
پیشتر باستان‌شناسان تاکید کردند که چنین کشفیاتی نشان از اعتقاد ایرانیان به زندگی پس از مرگ در حدود 5 هزار سال قبل دارد.
منطقه‌ای که چلو در آن واقع شده، یک کریدور رفت و آمد باستانی است. این منطقه از شمال با رشته‌های کوه‌های البرز و از جنوب با کویر مرکزی محدود میشود. این کریدور یک دالان طبیعی برای شریان‌های اقتصادی و فرهنگی از بیش از چهارهزار سال قبل تا دوره قاجار بوده‌است. وجود منابع آبی و معدنی و همچنین موقعیت استراتژیک، سکونت را در این منطقه پدید آورده و از آن‌جایی که این کریدور تنها مسیر دسترسی در گذشته بود، چلو از یک روستای کوچک به شهری مهم در زمان خود بدل شده که اکنون با چهل هکتار وسعت، شناسایی شده‌است.
کله پاچه برای این شخص گذاشته شده بود که البته هنوز جنسیت آن به درستی مشخص نشده‌است
باستان‌شناسان بر همین اساس شواهدی از تاثیر فرهنگ حوزه‌های بزرگ فرهنگی منطقه از جمله حوزه فرهنگی گرگان، حوزه فرهنگی ترکمنستان، خراسان بزرگ و فرهنگ حصار دامغان را در منطقه چلو شناسایی کرده‌اند. شواهدی که از نیمه اول هزاره چهارم پیش از میلاد آغاز و تا 1700 پیش از میلاد ادامه دارد.
کاوش‌های باستان‌شناسی در چلو از آن رو مهم است که تا پیش از این تصور می‌شد دامنه و گستره فرهنگ BMAC یا همان باختری ـ مروی فقط در منطقه آسیای مرکزی، شمال افغانستان، جنوب ترکمنستان و بخش‌هایی از تاجیکستان است، اما یافته‌های باستان‌شناسی در چلو نشان داد که این محوطه باستانی نیز بخشی از این فرهنگ بزرگ را تشکیل می‌دهد.»
