ایران پس از بمب هسته ای

حسین آرین

حسین آرین ( کارشناس نظامی )
 

دست یابی ایران به سلاح هسته ای قطعی و مسلم نیست و بهمین جهت آمریکا با  پی گیری سیاست دو سویه "تحریم" و "دیپلماسی" در قبال  تهران امید دارد که با مسدود کردن راههای توسعه برنامه هسته ای ایران، این کشوررا از دست یابی به سلاح هسته ای باز دارد.

 
در این رابطه، موسسه تحقیقاتی "رند" آمریکا به تازگی گزارش جامعی تحت عنوان" ایران پس از بمب [هسته ای] "  انتشار داده است، البته با این پیش فرض که جمهوری اسلامی در سالهای آینده  پنج تا ده سلاح هسته ای خواهد داشت و دیگراینکه اسرائیل و آمریکا به ایران حمله نخواهند کرد. این گزارش ۵۰ صفحه ای  سیاست و رفتار تهران را در چنین فضائی ترسیم کرده است. 
 
گزارش مذکور با اشاره به اینکه هیچ ضمانتی برای موفقیت سیاست دو سویه آمریکا وجود ندارد، میگوید: حمله یک جانبه اسرائیل یا آمریکا و حتی حمله مشترک این دو کشور علیه تاسیسات هسته ای ایران نمیتواند جمهوری اسلامی را از داشتن سلاح هسته ای محروم کند وحمله هائی از این دست نتیجه ای جز کُند کردن پیشرفت برنامه هسته ای ایران ببار نخواهد آورد.
 
با توجه به این برداشتها، یک از دلمشغولی های واشینگتون این است که جمهوری اسلامی با دست یابی به سلاح هسته ای میتواند با شدت دادن به سیاست ستیزه جویانه و تهاجمی اش منافع آمریکا و همپیمانانش را در خاور میانه بیش از پیش به چالش بکشد.
 
 انگیزه بقا، مبارزه با " نظام سلطه آمریکا "
 
گزارش یاد شده با نگاهی به ایدئولوژی و انگیزه های جمهوری اسلامی آورده است : انگیزه این رژیم بقا و ماندگاری است که ماهیّت ایدئولوژیکی ندارد وسیاستمداران جمهوری اسلامی برآنند که قدرت فردی و نفوذ خود را گسترش دهند وبه اهداف انقلاب جامه عمل بپوشانند.
 این گزارش با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی با تجدید نظرطلبی (ریویزیونیسم) خود تلاش دارد "نظام سلطه آمریکا" را به چالش بکشد، تاکید دارد: این رژیم  نه جاه طلبی ارضی دارد و نه قصد  دارد با حمله نظامی اراضی کشور های همسایه را اشغال کند.
 
دُکترین دفاعی
 
دربخش دیگری از گزارش "رند" آمده است که دکترین نظامی جمهوری اسلامی دفاعی است و این موضع ریشه در دو واقعیت دارد: ایران از نظر جغرافیائی در منطقه ای بی ثبات و ناپایدار واقع شده است و دیگر اینکه دراین منطقه، ایران شیعه از سوی اکثریت عرب سنی احاطه شده است. علاوه براین، زخمهای جنگ هشت ساله ایران با عراق هنوز التیام نیافته است ونیاز به خودکفائی نظامی یکی از مهمترین درسهائی است که جمهوری اسلامی از این جنگ فرا گرفته است.
 
 برنامه هسته ای
 
بر پایه این گزارش احتمال نمیرود که دسترسی جمهوری اسلامی به سلاح هسته ای استراتژی این کشور را در منطقه تغییر دهد. بعکس،  سلاح  هسته ای به عنوان یک عامل بازدارنده به جمهوری اسلامی کمک خواهد کرد تا آمریکا یا اسرائیل از توسل به گزینه نظامی باز دارد و درعین حال نظم ژئوپولیتیک خاور میانه را به نفع خود تغییر دهد.
 
" داشتن سلاح هسته ای ممکن است  اعتماد به نفس جمهوری اسلامی را افزایش دهد و یا به آن اعتبار دهد ولی در عمل سازه های دیگری مانند توانائیهای سیاسی، اقتصادی و نظامی ایران اثرات بیشتری بر محاسبات جمهوری اسلامی خواهد داشت. "
 
همسایگان عرب، تنگه هرمز
 
دست یابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته ای تنش را بین  حکومت دین سالار شیعه و کشورهای عرب سنی افزایش خواهد داد  ولی بعید است که ایران از این سلاحها علیه همسایگان مسلمان خود استفاده کند. اضافه براین، کاهش نفوذ جمهوری اسلامی در کشور های عرب منطقه در پی بهارعربی و حمایت تهران از رژیم بشار اسد، توانائی ایران را برای تضعیف کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس  تا حد زیادی کاهش داده است.
 
گزارش موسسه "رند" میگوید: سلاح هسته ای ممکن است توان بازدارندگی جمهوری اسلامی را به شدت افزایش دهد ولی این سلاح، با توجه به اقتصاد رنجور ایران، سلاح مناسبی برای اعمال فشار به کشور های عضو شورای همکاری خلیج فارس نیست.
  از نظر جمهوری اسلامی ناآرامیها در بحرین میتواند  پیش در آمد تغییرات اساسی در دیگر کشور های عرب جنوب خلیج فارس باشد ولی بعید است که نا آرامیهای احتمالی در این کشورها به تسلط جمهوری اسلامی بر منطقه خلیج فارس منجر شود. دیگر اینکه حتی با سقوط حکومت های عربستان سعودی، امارات و کویت، رژم های جایگزین آنها بهیچ وجه هوادار جمهوری اسلامی نخواهند بود و احتمال نمیرود که ایران دارای سلاح هسته ای در رابطه اش با این کشور ها دستِ بالا را داشته باشد.
 
در رابطه با بستن تنگه هرمزکه مقامهای نظامی ایران بارها و به مناسبت های گوناگون  آن را مطرح کرده اند، گزارش یادشده میگوید: امارات از بسیاری جهات دروازه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران  به دنیای خارج است و به رغم تحریم های بین المللی، ایران کماکان بخش عمده ای از کالاهای وارداتی خود را از طریق دوبی و یا با تکیه به سیستم  بانکی امارات تامین میکند و این وابستگی اقتصادی میتواند خللی در توان و اراده ایران هسته ای وارد کند و آن را از دست زدن به عملیات نظامی در خلیج فارس باز دارد.
 
 در صورتیکه جمهوری اسلامی با اعتماد به نفس ناشی از داشتن سلاح هسته ای، با نادیده گرفتن این وابستگی به چنین عملیاتی علیه امارات دست زند، این کشور با برخورداری از حمایت آمریکا دربرابر چنین اقدامی خواهد ایستاد و جمهوری اسلامی با از دست دادن یک شریک مهم اقتصادی منزوی تر خواهد شد. قدرت نظامی مشترک امارات و آمریکا در خلیج فارس برتری تام به توان نظامی جمهوری اسلامی دارد.  
 
اسرائیل
 
 تنش فزاینده بین جمهوری اسلامی و اسرائیل وضعیت خطرناکی را در منطقه ایجاد کرده است و در صورت مجهز شدن ایران به سلاح هسته ای امکان درگیری هسته ای  بین دو کشور را نمیتوان مردود دانست.با این وجود  احتمال نمیرود که ایران هسته ای به "ضربت اول" روی آورد. به عبارت دیگر ایران بدون حمله از سوی اسرائیل، از سلاح هسته ای علیه این کشور استفاده نخواهد کرد.
 
بر اساس گزارش "رند" هدف اصلی ایران برای دست یابی به سلاح هسته ای بازدارندگی اسرائیل و آمریکا از حمله به ایران است نه نابودی اسرائیل. برخی از رهبران سیاسی و نظامی اسرائیل  بر این باورند که جمهوری اسلامی عقل ستیز و بی منطق است و از سلاح هسته ای علیه اسرائیل استفاده خواهد کرد، گو اینکه شماری دیگر از مقامها ی این کشور جمهوری اسلامی را تهدیدی برای موجودیت اسرائیل نمیدانند. با این همه،  گزارش مذکور میگوید: با توجه به برتری تمام عیار اسرائیل چه از نظر سلاحهای متعارفی و چه از  نظرسلاحهای هسته ای، امکان اینکه جمهوری اسلامی از جنگ افزار هسته ای علیه اسرائیل استفاده کند بسیار ضعیف است.
 
حمایت از تروریسم
 
 این گزارش با  نگاهی به پیشینه جمهوری اسلامی در حمایت از گروههای تروریستی، میگوید: اقدامات آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی  با هدف جلوگیری از پیشرفت  برنامه هسته ای ایران منجر به حمایت بیشتر جمهوری اسلامی از گروههای تروریستی شده است. به رغم این، به عقیده تهیه کننده این گزارش نمیتوان گفت که پیشرفت برنامه هسته ای  ایران مقامهای این کشور را تشجیع خواهد کرد  تا بر میزان حمایت شان از گروههای تروریستی بیافزایند.
 
" دیدگاه  تهران در مورد تروریسم و حمایت از آن ارتباطی به توانائی هسته ای جمهوری اسلامی ندارد و دولت این کشو از تروریسم برای  پیشبرد اهداف ایدئوژیک خود بهره نمیگیرد. تهران از منظرهزینه – فایده  از تروریسم استفاده میکند  و هدف از این کار بازدارندگی دشمنان جمهوری اسلامی و حفظ و توسعه نفوذ رژیم در خاور میانه است."
 
همین گزارش در ادامه میگوید: بعید است که ایران  دارای سلاح هسته ای بازدارندگی ناشی از این سلاح را به حزب الله لبنان یا حماس تسری دهد. منافع این گروههای "نیابتی" ، به ویژه حماس، با منافع جمهوری اسلامی همخوانی ندارد و ایران فناوری یا سلاح هسته ای را در اختیار این گروهها قرار نخواهد داد.
 
 علاوه بر این، هیچ نشانه ای مبنی بر اینکه گروههای نیابتی یا ترورویستی، حتی در صورت سقوط جمهوری اسلامی ، به تکنولوژی یا سلاح هسته ای ایران دست خواهند یافت، وجود ندارد. برخی از نخبگان رژیم مانند محمود احمدی نژاد ممکن است اعتقاد راسخ به مهدویت و سیاست آخر زمانی داشته باشند ولی  این دیدگاه  ارتباطی با سیاست هسته ای یا سلاح هسته ای ندارد.
 
انصراف از گزینه نظامی ؟
 
این گزارش که برخلاف باورهای رایج درغرب، جمهوری اسلامی را در حیطه روابط بین الملل بازیگری منطقی و خِرد پذیر ترسیم میکند، در پایان میگوید: ایران مجهز به سلاح هسته ای بی ثباتی را در خاور میانه تشدید خواهد کرد و درگیری هسته ای ناخواسته یا  تصادفی بین ایران و اسرائیل پیشامدی محتمل و خطرناک خواهد بود. جدا از رفتارهای احتمالی ایران پس از بمب هسته ای، مجهز شدن ایران به این سلاح دیگر کشورهای منطقه را ترغیب خواهد کرد که  برای دست یابی به این سلاح کوشش کنند.
 
  گزارش موسسه "رند" در حالی انتشار یافته است که به مصداق " دیر و زود دارد ولی سوخت و سوز ندارد"، شماری از کارشناسان و نخبگان سیاسی آمریکا مجهز شدن ایران به سلاح هسته ای را اجتناب ناپذیر میدانند و در این راستا بحث های تازه ای را درباره  راههای "مهار" ایران هسته ای آغازکرده اند. این کارشناسان و نخبگان بر این باورند که آمریکا و همپیمانانش میتوانند ایران هسته ای را کاملا مهار کنند و این کشور را از بکارگیری سلاحهای هسته ای علیه دیگر کشور های منطقه باز دارند.
 
 هدف نهائی سیاست دولت آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران همانگونه که بارها  توسط مقامهای رسمی این کشور به ویژه باراک اوباما اعلام شد، جلوگیری از دست یابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته ای است. همین مقامها تاکید کرده اند که در صورت  بی اثر بودن تحریم های اعمال شده و گفتگوها هسته ای، ازهروسیله ممکن، از جمله گزینه نظامی علیه ایران استفاده خواهد شد.
 
 به موازات این، شماری ازکارشناسان اطاق فکرهای نزدیک به دولت و تحلیلگران پیشین "سیا" ، سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، که گزینه نظامی را کار ساز نمیدانند، بر این باورند که ایران مجهز به سلاح هسته ای آنگونه که  برخی از محافل سیاسی و یا  نهاد های رسمی مانند کنگره مطرح میکنند، خطرناک نیست.
 
در مقابل برخی از نئوکانهای آمریکا که عملیات نظامی را چاره ساز مشکل هسته ای ایران میدانند، اظهار داشته اند که مطرح کردن بحث های ایران هسته ای و نحوه مهار آن، با هدف آماده کردن دولت اوباما برای انصراف از بکار گیری گزینه نظامی علیه جمهوری اسلامی دنبال میشود و این گروه به احتمال زیاد،  گزارش "رند" را -   اندیشکده ای که رابطه بسیار نزدیک با پنتاگون، وزارت دفاع آمریکا،  دارد -  در زمره اینگونه بحث ها قرارمیدهند.