نیروی دریائی ارتش؛ چالش های راهبردی، بزرگنمائی توان رزمی

حسین آرین

دریادارحبیب الله سیاری، فرمانده نیروی دریائی ارتش، درهمایش «توسعه سواحل مکران و اقتدار دریائی جمهوری اسلامی» که از ۲۸ بهمن به مدت سه روز در دانشگاه دریانوردی وعلوم دریائی چا بهار با حضور محمود احمدی نژاد برگزارشد، از احداث یک پایگاه جدید دریائی در پَسا بندر خبر داد.
 

پسا بندربا جمعیتی نزدیک به ۱۳۰۰ نفر، در ۸۸ کیلومتری شرق چابهار و درگوشه غربی خلیج گَواتِر قرار دارد و روبروی آن، در گوشه شرقی خلیج یاد شده، بندر جیوانی پاکستان واقع شده است. فاصله دریائی بین این دو بندر ۲۶ کیلومتر است.
 
با توجه به تقسیم وظایف نیروهای دریائی سپاه وارتش که چند سال پیش بدستورآیت الله خامنه ای صورت گرفت، تامین امنیت خلیج فارس وتنگه هرمز بعهده نیروی دریائی سپاه پاسداران است وحوزه ماموریت نیروی دریائی ارتش، دریای عمان و آبهای فراتر از آن را دربرمیگیرد.
 
در این راستا، آنگونه که حبیب الله سیاری در همایش یاد شده اعلام کرد،استقرار نیروی دریائی ارتش از بندرعباس شروع میشود و درشهرهای میناب ، سیریک، جاسک ، راس میدانی، کنارک و پسابندر ادامه می یابد.
 
طلایه دار توسعه مکران
 
حبیب الله سیاری با اشاره به اینکه هدف اصلی از برپائی این همایش "واکاوی تدابیررهبری" در مورد توجه به سواحل مکران و اهمیت  حضور دردریاهای آزاد است ، گفت به دستور آیت الله خامنه ای نیروی دریائی ارتش باید "طلیعه دار" توسعه منطقه مکران باشد.
 
یک نگاه اجمالی به فهرست بیش از ۴۰ مقاله ارائه شده درهمایش یاد شده نشان میدهد که این مقاله ها نه تنها درمورد توسعه منطقه مکران نقشی را برای نیروی دریائی ارتش قائل نشده اند که بعکس به تاثیرگذاری توسعه این منطقه به اقتدارنیروی دریائی ایران پرداخته اند.
 
واقعیت این است که نیروی دریائی ارتش، جدا ازپیشقدم شدن وکمک برای بر گزاری همایش هائی از این دست،  برعکس سپاه پاسداران ، نه تنها  تجربه کافی در زمینه پروژه های سازندگی و اقتصادی ندارد  که در اجرای  برنامه اش برای ایجاد پایگاههای تازه درامتداد سواحل مکران  با چالشهای جدی روبرو خواهد بود.
 
طی سالهای اخیر تنها تجربه نیروی دریائی ارتش  ایجاد یک پایگاه کوچک در جاسک بود که در آبان ماه ۱۳۸۷ با احداث یک اسکله ، نصب یک رادار و استقرار چند موشک ساحل به دریا  به بهره برداری رسید. نیروی دریائی ارتش برای پر کردن نقاط کوراز جاسک تا کنارک  در طول سواحل مکران راه درازی را در پیش دارد.
 
توسعه نیافتگی، فقدان زیرساختهای اولیه
 
سواحل مکران و در سطح وسیع تر استان سیستان و بلوچستان از توسعه نیافتگی و فقرمزمن رنج میبرند و بیشتر نقاط این استان از داشتن زیرساختهای اولیه توسعه، مانند جاده های ارتباطی ونیز شبکه های برق رسانی، مخابرات وآب آشامیدنی محروم است.
 
سرلشگر محمد باقری، معاون ارکان و امور مشترک ستاد کل نیروهای مسلح، در جلسه پایانی همایش یاد شده با تائید مشکلات پرشماراستان سیستان و بلوچستان، گفت: توسعه این استان توان ملی میطلبد و خارج از توان مقامهای  محلی و استانداران است.
 
دریادار حبیب الله سیاری هم محرومیت امروزی این منطقه را به "بی توجهی" دوران پیش از انقلاب  ۱۳۵۷ نسبت داد که محلی از اِعراب ندارد.
 
در حالیکه میزان توسعه استانها در دوران پهلوی به دلائل گوناگون نا موزون بود واستان سیستان و بلوچستان درآن زمان نیزدرزمره فقیر ترین نقاط کشور محسوب میشد ولی طرح جامع تاسیس بندر و پایگاه نظامی چابهار درزمان شاه  تدوین شد که پس از یک دوره وفقه در پی انقلاب ۱۳۵۷، با پی گیری جمهوری اسلامی بخشی از آن  به مرحله  اجرا رسید. علاوه بر این، ایجاد دانشکده دریانوردی و علوم دریائی چابهار که بعد از انقلاب به دانشگاه تبدیل شد، در زمان شاه با همکاری دانشگاه سیستان و بلوچستان و دانشگاه "سات همپتون" انگلستان شکل گرفت.
 
جدا از توسعه نیافتگی ، تامین امنیت این استان نیز یکی ازدلمشغولی های عمده جمهوری اسلامی است و این  وظیفه از پنج سال پیش به سپاه پاسداران واگذارشده  است. عقب افتادگی سواحل مکران و استان سیستان بلوچستان ابعاد فرهنگی، اقتصادی، قومی و مذهبی دارد که  پرداختن به آنها  به اتخاذ سیاست های واقع گرایانه از سوی جمهوری اسلامی نیاز دارد  تا در کنار آن نیروی دریائی بتواند با استفاده از قابلیت های موجود در این سواحل، حضور موثرو معتبری درآبهای این منطقه داشته باشد.
 
ماموریت راهبردی
 
بدستور آیت الله خامنه ای نیروی دریائی ارتش باید یک نیروی دریائی راهبردی باشد؛ از یک نیروی  آبهای ساحلی به یک نیروی دریائی آبهای آزاد وعمیق تبدیل شود؛ حضور منطقه ای و فرا منطقه ای خود را تثبیت کند؛ وسر آخر اینکه نمایانگر اقتداردریائی جمهوری اسلامی باشد.
 
از نظر کمی، لازمه چنین نیروئی داشتن ناوهای سطحی و زیر سطحی، یکانهای پروازی و تجسسی، ناوهای تدارکاتی، سلاحها و تجهیزات پیشرفته به تعداد کافی است. از نظر کیفی، آموزش و کارآئی پرسنل چنین نیروئی، از جمله در زمینه تعمیر و نگهداری، ازگامهای اصلی برای حرکت به  سمت تثبیت جایگاه برتر و راهبردی آن است.  به عبارت دیگر چنین نیروئی ضمن داشتن توان عملیاتی  بالا، باید بتواند قدرت عملیاتی نیروهای دریائی فرا منطقه ای مانند آمریکا را محدود کند.
 
در حال حاضر نیروی دریائی ارتش از چنین کارآئی و توانائی برای کنترل هوا، سطح و زیر سطح و همچنین اجرای عملیات در عمق برخوردار نیست. نیروی دریائی ارتش برای تبدیل شدن به یک نیروی راهبردی با محدودیت های آشکاری روبروست وماموریت آن با توانائی اش همخوانی ندارد.
 
از نظر کمی، نیروی دریائی ارتش سه فروند فریگیت کلاس اَلوند ساخت بریتانیا دارد که ۳۶ سال ازعمر آنها میگذرد و به رغم  بهینه سازی و تجهیز آنها به موشکهای جدید، این یکانها  آمادگی لازم را برای ماموریت های رزمی طولانی ندارند. این نیرو دو فروند ناو گشتی (کُروِت) ساخت آمریکا دارد که ۴۱ پیش عملیاتی شدند. سه سال پیش ناو شکن جماران به نیروی دریائی ارتش پیوست و قرار است در ماههای آینده یک فروند دیگر از همین نوع که در دست ساخت است به این نیرو ملحق شود. از نظر یکانهای زیر سطحی، نیروی دریائی سه زیردریائی کلاس کیلو دارد که بیست سال پیش در روسیه ساخته شدند.
 
گام های راهبردی
 
  به رغم شمارمحدود یکانهای بزرگ با قابلیت دریانوردی در آبهای آزاد و اینکه دستکم یک چهارم از این یکانها بعلت تعمیرات و نگهداری مرسوم دربیشتر نیرو های دریائی، آمادگی فوری برای دریانوردی ندارند ، در چند سال گذشته نیروی دریائی ارتش توانسته است همواره  یک ناو را به همراه یک ناو تدارکاتی برای مبارزه با دزدی دریائی به آبهای سومالی،  جنوب دریای سرخ، باب المندب و خلیج عدن اعزام کند. در مواردی ناو های اعزامی با عبوراز کانال سوئز به دریای مدیترانه و بنادر سوریه نیز رسیدند و حتی در مسیر دریانوردی شان در  بنادر سودان ، جده و جیبوتی پهلو گرفتند. این  گامها بیش از اینکه حاوی پیام راهبردی و تثبیت حضور نیروی دریائی ارتش در آبهای دور دست باشد، جنبه نمادین و دید و بازدید داشت.
 
خود بزرگنمائی، خوار شماری قدرت آمریکا
 
فرماندهان نظامی ایران بدون توجه به توان بالقوه نیروی دریائی ارتش که حتی برای ایجاد پایگاههای جدید در سواحل مکران با مشکلات جدی روبروست،   حضورراهبردی این نیرو را در آبهای آزاد مسلم میدانند و افق های دورتری را برای این نیرو تعیین میکنند.
 
دریادارسیاری ازحضور زود هنگام ناوهای جمهوری اسلامی دراقیانوس اطلس خبر داده و حتی نوید داده است که در سالهای آینده ناوهای ایران به ۱۲ مایلی سواحل آمریکا نیز خواهند رسید.
 چنین اقدامی در صورت عملی شدن صرفاً جنبه سمبولیک خواهد داست و هیچ فایده نظامی یا سیاسی برای ایران ببار نخواهد آورد ضمن اینکه حضور یک یا دو ناوایران بدون پشتیبانی هوائی آنهم درنزدیکی آبهای سرزمینی آمریکا خطر آفرینی محض است و هر گونه سو تفاهم و یا درگیری،  این ناو ها را به لقمه بی دردسری برای آمریکا تبدیل خواهد کرد.
 
درهمین راستا ،سرلشگر محمد باقری با اشاره به دسترسی نیروی دریائی ارتش از سواحل مکران به آبهای آزاد جهان میگوید: هیچ خشکی در سر راه جمهوری اسلامی به قطب جنوب وجود دارد و ما میتوانیم طبق قوانین بین المللی در بخشی از قطب جنوب ادعای حاکمیت کنیم.
 همچنین سرتیپ وحیدی ، وزیر دفاع و پشتیبانی ، با تاکید به اقتدار دریائی  جمهوری اسلامی و قدرت بازدارندگی آن گفته است: امروز قدرت دریائی ایران از قدرت اتمی آن بسیار خطرناکتر و هدفمند تر است و این مهم را دنیای غرب اعتراف کرده است.
 
به موازات این بزرگنمائی ها در مورد توان دریائی ایران، برخی از فرماندهان سپاه  قدرت دریائی آمریکا و کارآئی ناو های آمریکائی را که در قالب ناوگان پنجم حضور گسترده ای در منطقه دارند  به هیچ میشمارند.
 
سرتیپ سلامی، جانشین فرمانده سپاه،  ناوهای هواپیمابر آمریکا را "آهن پاره" توصیف میکند و سرتیپ نقدی ، رئیس سازمان بسیج، به تازگی در بوشهر گفت: "ناوهای هواپیما بر دشمن در میدان رزم به اندازه قوطی کنسرو ارزش ندارند".  اظهارات دریادارعلی فدوی، فرمانده نیروی دریائی سپاه، نیز دستکمی از اظهارات دیگر فرماندهان ندارد. او در شهریور ماه امسال در مراسم پایانی نشست سالانه اساتید بسیج دانشگاهها در مشهد گفت در سپاه پاسداران "هیچکس باور ندارد که قدرت و توانمندی نیروی دریائی آمریکا بیشتر از ایران باشد."
 
" به دشت آهوی نگرفته نبخش"
 
نیروی دریائی ارتش برای احداث پایگاههای معتبر و موثر در سواحل مکران راه درازی را در پیش دارد. توانائی صنایع نظامی ایران برای ساختن ناوهای کافی، چه برای جایگزینی ناوهای قدیمی وچه برای نیل به هدف راهبردی این نیرو، محدود است. به رغم این، فرماندهان نظامی بدون توجه به این سازه ها، بجای تدوین برنامه های بلند مدت وفراهم کردن ملزومات یک نیروی دریائی راهبردی، این هدف را تحقق یافته تلقی میکنند.  اینگونه بزرگنمائی ها که در سالهای اخیر شدت بیشتری گرفته است مصارف سیاسی و داخلی دارند و چه بسا  که برای رضایت خاطر رهبر و تظاهربه اجرای مو به موی دستورات او به زبان آورده میشود.
 
 فرمانده نیروی دریائی ارتش سفر یک یا دو ناو را در چند سال گذشته به سودان، جده، جیبوتی ولاذقیه، حضورمستمر نیروی دریائی در آبهای آزاد میداند و حتی در جریان رزمایش ولایت ۹۱ گفت: «امنیت مثلث استراتژیک تنگه هرمز، باب المندب و تنگه مالا کا را تامین میکنیم.»
 
فرماندهان نظامی ایران، از جمله سرتیپ احمد وحیدی، وزیر دفاع ، بر این باورند که قدرت نظامی و اقتصادی غرب، به ویژه آمریکا، درحال افول است واین کشوردر آینده ای نه چندان دور یک قدرت ، نه یک ابر قدرت ، در بین قدرت های  آسیائی خواهد بود و به موازات این،  قدرتهای نو ظهوردریائی مانند هند و چین نقش مهمی را در اقیانوس هند و آبهای مجاور آن ایفا خواهند کرد و ایران ، به تعبیر دریادار سیاری با نیروی دریائی راهبردی اش و به عنوان یکی از "بازیگران قدرتمند" در اقیانوس هند، می تواند یک رقم زننده اصلی این جابجائی موازنه قدرت باشد.