خاندان و اطرافیان قذافی کجا هستند؟

بحران لیبی یک سال بعد از به‌دام افتادن و مرگ خونین معمر قذافی، رهبر پیشین لیبی، در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۱ (۲۸ مهر ۱۳۹۰)، بر سر بازماندگان او و حلقه یاران نزدیکش چه آمده است؟ در جریان قیام لیبی، سه تن از پسران قذافی، از جمله معتصم قذافی، مشاور امنیت ملی سابقش، کشته شدند. معتصم قذافی در همان روز مرگ پدرش به‌دست شورشیان کشته شد. آن دسته از اعضای خانواده قذافی که از حوادث آن موقع جان سالم بدر بردند، سرنوشت‌های متفاوتی پیدا کردند. بیوه او به الجزایر پناه برد، و سیف الاسلام، پسر و جانشین احتمالی او، در لیبی زندانی و در انتظار محاکمه است.

صفیه قذافی (همسر)

صفیه فرکاش مادر هفت نفر از هشت فرزند خونی قذافی است و از یک سال پیش که "به‌دلایل بشردوستانه" به الجزایر پناه برد، در این کشور زندگی می‌کند. او به‌همراه دخترش عایشه و پسری که قذافی از همسر اولش – فاتحه – داشت، روز ۲۹ اوت (۷ شهریور ۱۳۹۰) همزمان با افتادن کنترل طرابلس بدست شورشیان، وارد الجزایر شد. گمان می‌رود که او در شهر سطاوالی در نزدیکی الجزیره، و تحت تدابیر امنیتی در ویلایی زندگی ‌کند، و دولت الجزایر به او دستور اکید داده که از اظهار نظر سیاسی در انظار عمومی و دخالت در امور لیبی خودداری کند.

محمد قذافی (پسر)

اگر روند اتفاقات جور دیگری پیش رفته بود، بسیار ممکن بود که محمد تابستان گذشته را در لندن به تماشای بازی‌های المپیک ۲۰۱۲ بگذراند. او پیش از ترک لیبی، رئیس کمیته ملی المپیک این کشور بود. اما در عوض، پسر ارشد قذافی بعد از مسلط شدن شورشیان به طرابلس، بیش از یک سال است که از لیبی گریخته و در الجزایر زندگی می‌کند. او فرزند فاتحه، همسر اول قذافیست، و ریاست شرکتی را که کنترل شبکه تلفن همراه و ماهواره‌های لیبی را در اختیار دارد، در دست داشت. دیوان بین‌المللی کیفری او را به جرمی متهم نکرده و گمان نمی‌رود او در تلاش‌ها برای سرکوب قیام سال پیش نقش مهمی ایفا کرده باشد.

سیف‌الاسلام قذافی (پسر)

جانشین احتمالی سابق، سیف‌الاسلام، یک ماه بعد از مرگ پدرش به‌دام افتاد، و از آن زمان در شهر کوهستانی زنتان در شمال غربی لیبی در حبس است. او که فارغ‌التحصیل مدرسه اقتصاد لندن (ال اس ای) است، موضوع اختلافی دنباله‌دار میان دیوان بین‌المللی کیفری و مراجع قضایی لیبیایی است. دیوان بین‌المللی کیفری می‌خواهد او را به‌اتهام جنایت علیه بشریت محاکمه کند، اما دادگاه‌های لیبیایی می‌گویند او باید در خود این کشور محاکمه شود. بنظر می‌رسد دستگاه قضایی لیبی پیروز این جدال باشد، اما هنوز تاریخی برای برگزاری محاکمه او تعیین نشده است. گزارش شده که برای نگهداری او، زندانی مجهز و مدرن، که یک زمین بسکتبال کامل و آشپز شخصی هم دارد، در طرابلس تدارک دیده شده است.

سعدی قذافی (پسر)

سعدی قذافی که سابقا ریاست فدراسیون فوتبال لیبی، و همچنین فرماندهی نیروهای ویژه این کشور را در دست داشت، به نیجر پناهنده شده است. او که با گذشتن از صحرای آفریقا به نیجر رسیده، در این کشور در یک مهمان‌خانه دولتی در شهر نیامی زندگی می‌کند. سعدی شهرتش را مدیون دوران کوتاهیست که در لیگ فوتبال دسته اول ایتالیا بازی می‌کرد. البته دوران بازی او در این تیم بخاطر یک آزمایش دوپینگ مثبت، و همچنین سبک زندگی و خوشگذرانی‌هایش کوتاه شد. نیجر درخواست‌های لیبی برای استرداد او را رد کرده، و وزیر دادگستری این کشور گفته او در صورت بازگشت به لیبی "قطعا به اعدام محکوم خواهد شد". در ماه سپتامبر، پلیس بین‌الملل (اینترپل) یک "اعلان قرمز" در مورد او صادر کرد، و به این ترتیب کشورهای عضو این سازمان موظف به دستگیری او هستند. دسامبر سال گذشته هم مقامات مکزیکی گفتند حلقه‌ای از قاچاقچیان را کشف کرده اند که سعی داشته اند سعدی قذافی را با نامی ساختگی به مکزیک بیاورند.

هانیبال قذافی (پسر)

هانیبال پنجمین پسر معمر قذافی و صفیه فرکاش است. گمان می‌رود او در کاروانی بوده باشد که ماه اوت گذشته وارد الجزایر شد. او پیش از اینکه شورشیان کنترل طرابلس را بدست بگیرند، مسوولیت دفاع از شهر غریان در جنوب پایتخت را برعهده داشت. هانیبال یک ملوان و دریانورد آموزش‌دیده بود و مشاور ارشد هیأت مدیره شرکت ملی حمل و نقل دریایی بود. رفتار تجمل‌گرایانه و پراشتباه و خوشگذرانی‌های او، بارها نامش را به صفحه اول مطبوعات کشاند. او یک بار هم بخاطر رانندگی در حال مستی با پورشه‌اش در خیابان شانزلیزه پاریس دستگیر شد. یک بار هم بخاطر حمله به دو کارمند هتلی در سوئیس، باعث بروز اختلاف دیپلماتیک میان این کشور و لیبی شد، که در نتیجه آن پدرش دو بازرگان سوئیسی را به زندان انداخت و تحریم‌هایی اقتصادی علیه این کشور وضع کرد.

عایشه قذافی (دختر)

عایشه تنها دختر خونی معمر قذافی است. او به‌همراه مادر و برادرش به الجزایر پناهنده شد. سه روز بعد از ورودش به الجزایر، اعلام شد که صاحب نوزاد دختری شده است. او نام نوزاد را به احترام مادرش صفیه گذاشت. با اینکه دولت الجزایر عایشه را شدیدا تحت نظر دارد و سعی دارد او را ساکت نگاه دارد، اما او از طریق یک شبکه تلویزیونی سوری از مردم لیبی خواسته که علیه دولت جدید این کشور "بپا خیزند". او همچنین یک وکیل اسرائیلی بنام نیک کافمن استخدام کرده و او را مأمور کرده که از دیوان بین‌المللی کیفری بخواهد درباره مرگ پدرش تحقیق کند. رسانه‌های لیبیایی گزارش داده اند که در هنگام بازی اخیر تیم‌های ملی فوتبال الجزایر و لیبی، او از الجزایر طرفداری می‌کرده و می‌گفته که تیم جدید لیبی "او را نمایندگی نمی‌کند".

حنا قذافی (دخترخوانده)

سرهنگ قذافی مدت‌ها ادعا می‌کرد که دخترخوانده‌اش، حنا، در حمله هوایی آمریکا در سال ۱۹۸۶ میلادی در هجده ماهگی کشته شده است. اما از زمان انقلاب لیبی شواهدی بدست آمده که نشان می‌دهد حنا هنوز زنده است، هرچند که وضعیتش در حال حاضر نامعلوم است. تصاویر ویدئویی بدست آمده حنا را چندین سال پس از حمله هوایی آمریکا در حال بازی با پدر و برادرانش نشان می‌دهد. اسناد پیدا شده در مجموعه باب‌العزیزیه قذافی هم حاوی مدارک پزشکی و حتی یک گواهی تحصیلی بنام حنا معمر قذافی است. منابع رسانه‌ای لیبی گزارش می‌دهند که حنا دارای مدرک پزشکی است و سال‌ها در مرکز پزشکی طرابلس کار کرده است.

موسی ابراهیم (سخنگوی پیشین دولت)

درباره موسی ابراهیم، که چهره حکومت لیبی در رسانه‌های بین‌المللی بود، تقریبا هیچ اطلاعاتی وجود ندارد. او تقریبا هر روز با خبرنگاران صحبت می‌کرد و حتی زمانی که شورشیان وارد پایتخت شده بودند، به خبرنگاران اطمینان می‌داد که حکومت قذافی پیروز خواهد شد. آقای ابراهیم با قذافی هم‌قبیله‌ای بود و در چند دانشگاه بریتانیایی تحصیل کرده است. اوادعا می‌کرد که ۱۵ سال در لندن زندگی کرده است. او آخرین بار درست پیش از اینکه طرابلس بدست مخالفان دولت بیفتد، دیده شد. از آن زمان، شایعات زیادی درباره دستگیری او منتشر شده، که آخرین مورد آن به ژانویه ۲۰۱۲ (دی ۱۳۹۰) برمی‌گردد. اما همه این شایعات اشتباه از آب درآمده اند.

عبدالله السنوسی (رئیس سابق دستگاه امنیتی)

عبدالله السنوسی، رئیس دستگاه امنیتی معمر قذافی، از زمانی که موریتانی در سپتامبر ۲۰۱۲ (شهریور ۱۳۹۱) او را به لیبی تحویل داد، در طرابلس نگهداری می‌شود. او بعد از قیام سال گذشته از لیبی گریخت، و بعد از ترک مراکش در مارس ۲۰۱۲ (اسفند ۱۳۹۰)، به‌محض ورود به نواکشوت (پایتخت موریتانی) دستگیر شد. بعد از دستگیری او، دولت لیبی درخواست‌های متعددی به موریتانی تسلیم کرد و خواهان استرداد او شد. در ژوئن ۲۰۱۱ (خرداد ۱۳۹۰)، دیوان بین‌المللی کیفری حکم جلب او را به‌اتهام جنایت علیه بشریت صادر کرد. او متهم شده که این جنایات را در بنغازی، پایگاه اصلی مخالفان حکومت در طول قیام‌ در لیبی، مرتکب شده است. علاوه بر این، او به موارد متعدد نقض حقوق بشر متهم شده است. از جمله آن می‌توان به نقش او در قتل عام بیش از ۱۲۰۰ زندانی در زندان ابوسلیم طرابلس در سال ۱۹۹۶ اشاره کرد. فرانسه پیش از این سنوسی را بخاطر دست داشتن در بمب‌گذاری در یک هواپیمای مسافربری فرانسوی به حبس ابد محکوم کرده است. این هواپیما در سال ۱۹۸۹ بر فراز نیجر منفجر شد و در این حادثه ۱۷۰ نفر کشته شدند. کارآگاهان آمریکایی و بریتانیایی معتقدند او ممکن است اطلاعات بیشتری درباره بمب‌گذاری در هواپیمای مسافربری شرکت پان آمریکن داشته باشد. این هواپیما در سال ۱۹۸۹ برفراز لاکربی اسکاتلند منفجر شد و در این حادثه ۲۷۰ نفر کشته شدند.

موسی کوسا (رئیس سرویس اطلاعات خارجی)

موسی کوسا که قبلا یکی از قدرتمندترین چهره‌های حکومت قذافی بود، حدود یک ماه پس از شروع قیام در لیبی، از طریق تونس به بریتانیا پرواز کرد. او حالا در قطر زندگی می‌کند. قطر یکی از حامیان مالی اصلی انقلاب لیبی بود. موسی کوسا بین سال‌های ۱۹۹۴ و ۲۰۰۹ رئیس سرویس اطلاعاتی لیبی بود. او از سال ۲۰۰۹ تا زمان فرارش وزیر خارجه بود. تحقیقات برنامه پانورامای بی‌بی‌سی نشان داده که او شخصا زندانیان را شکنجه می‌کرده و در قتل عام زندان ابوسلیم در سال ۱۹۹۶، که در جریان آن بیش از ۱۲۰۰ نفر کشته شدند، دست داشته است. او این اتهامات را رد می‌کند و تأکید دارد که هیچ اطلاعی از اینکه چه کسی مسوول انفجار لاکربی بوده، ندارد.