بمب فرهنگی ایران در اسرائیل منفجر شد
کامبیز فتاحی
بی‌بی‌سی، بیت المقدس
تقریبا روزی نیست که در رسانه های اسرائیل درباره "خطر اتمی" ایران و احتمال بمباران مراکز اتمی اش صحبتی نشود. در این فضای پرتنش، گروهی از چهره های ادبی اسرائیلی می گویند که یک "بمب فرهنگی ایرانی" را در کشورشان منفجر کرده اند.
بمب فرهنگی آنها دو رمان "دایی جان ناپلئون" ایرج پزشکزاد و "زوال کلنل" محمود دولت آبادی است.
از روز پنجشنبه (نهم اوت) ترجمه عبری این دو اثر برجسته ادبیات معاصر ایران در برخی کتاب فروشی های تل آویو و شهرهای دیگر یافت می شود.
مژگان نوی، اسرائیلی ایرانی تبار، این دو رمان را به عبری ترجمه کرده است.
خانم نوی که در نه سالگی از ایران خارج شده می گوید که طنز دایی جان ناپلئون و روایت غم انگیز زوال کلنل تصویر تازه ای از کشور زادگاهش به اسرائیلی ها ارائه می کند.
او می گوید: "مردم اسرائیل این همه در مورد ایران و سیاست ایران حرف می زنند اما از فرهنگ ایرانی اصلا و ابدا هیچ چیز نمی شناسند... می خواستم (با دایی جان ناپلئون) یک صورت شوخ آمیز ایرانی را بشناسند، نه فقط بمب اتم و آقای احمدی نژاد را."
دائی جان ناپلئون داستان مرد پریشان احوالی است که به دلیل ناکامی هایش در زندگی واقعی، در ذهنش از خود ناپلئونی ساخته است و گمان می کند که انگلیسی ها قصد نابودی اش را دارند.
قصه دائی جان ناپلئون در باغ بزرگی اتفاق می افتد که سه عمارت در آن وجود دارند: خانه قهرمان داستان، خواهرش و برادر کوچکترش که با وجود اینکه با درجه پایینی از ارتش بازنشسته شده، به او سرهنگ می گویند.
در این باغ اتفاقاتی می افتد که بی شباهت به جامعه ایرانی نیست و ایرج پزشکزاد با هنرمندی داستان دعواها و گرفتاری های ساکنان باغ را به طنز روایت می کند.
بر اساس کتاب جایی جان ناپلئون یک سریال تلویزیونی نیز به کارگردانی ناصر تقوایی پیش از انقلاب ساخته شد.
مژگان نوی، اسرائیلی ایرانی تبار که این دو رمان را به عبری ترجمه کرده است، می گوید که طنز دایی جان ناپلئون و روایت غم انگیز زوال کلنل تصویر تازه ای از کشور زادگاهش به اسرائیلی ها ارائه می کند.
شرکت نشر "عم عوود" در مرحله اول سه هزار نسخه از هر کتاب را به بازار فرستاده است.
جاناتان ناداو، ویراستار عبری دایی جان ناپلئون می گوید حداقل یک سال صرف ویرایش آن کرده است.
او می گوید: "در حین ویرایش دایی جان ناپلون دائما می خندیم. به عنوان ویراستار وظیفه داریم که کتاب را چند بار بخوانیم. در این مورد، چهار دفعه آنرا مرور کردم، هر بار جملات و عبارات تازه ای پیدا می کردم. دفعه سوم و چهارم به نظرم خنده دار تر شده بود."
زوال کلنل
دوورا نگبی، ویراستار عبری زوال کلنل این کتاب را "حیرت آور" و "منحصر به فرد" توصیف می کند، اما انتظار ندارد که ترجمه عبری این کتاب را به یک کتاب پرفروش و عامه پسند تبدیل کند.
خانم نگبی می گوید: "زوال کلنل کتاب سنگین و پیچیده است. داستان تلخی دارد، من در زمان ویرایش بارها گریه کردم. چند بار آن را خواندم، هر دفعه به بعضی جاهای داستان که می رسیدم اشک از چشم هایم جاری می شد."
رمان زوال کلنل سرگذشت افسری از "ارتش شاهنشاهی ایران" است که زندگی او و خانواده‌اش در مقطع انقلاب ضدسلطنتی سال ۱۳۵۷ مرور میشود.
داستان رمان تنها در یک شبانه روز می‌گذرد، اما در بازگشت به گذشته مرور و تأملی عمیق در حوادث تاریخ سده اخیر ایران و تلاش مردم در راه جامعه‌ای مدرن و پیشرفته را منعکس میکند.
به نظر منتقدان ادبی این رمان از روایت زندگی کلنل و خانواده‌اش فراتر می‌رود، و به نقد تضادهای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه ایران می‌پردازد.
زوال کلنل اولین بار در سال ۲۰۰۹ میلادی در سوئیس به زبان آلمانی منتشر شد.
برخلاف دایی جان ناپلئون، زوال کلنل هیچگاه در ایران به فارسی منتشر نشده است. وزارت ارشاد می گوید نگران "آثار نامطلوب" این کتاب است.
مترجم و ناشر اسرائیلی اما این دو اثر محمود دولت آبادی و ایرج پزشکزاد را شاهکار ادبیات معاصر ایران می دانند و روزنه ای به تاریخ سیاسی و فرهنگ ایرانیان توصیف می کنند.
