روحانی‌ها، در کودتای ۲۸ مرداد مقصرند
روحانی‌ها، در کودتای 28 مرداد مقصرند
مصدق و آیت الله کاشانی
"ری تکیه»، عضو ارشد شورای روابط خارجی ایالات متحده در یادداشتی که درباره واقعه تاریخی کودتای 28 مرداد برای روزنامه واشنگتن پست نوشته،به تشریح ابعاد این کودتا و فعالیت‌های دموکراسی خواهانه مردم ایران پرداخت و روحانیون را عامل اصلی شکست تلاش‌های دموکراسی خواهانه مردم ایران معرفی کرد.
نویسنده این مقاله که روز چهارشنبه 18 اوت ( 27 مرداد)، سازمان جاسوسی آمریکا، سیا، را دخیل در کودتای 28 مرداد و برکناری مصدق معرفی کرده است و ادعا می‌کند که این اقدام نه تنها خشم روحانیت و جامعه مذهبی را برانگیخت که موجب شده آمریکایی‌ها مجبور به عذرخواهی به دلیل دخالت‌‌های خود باشند.
اگرچه نگارنده این مقاله نقش آمریکا را در کودتای 28 مرداد و برکناری دکتر محمد مصدق تائید می‌کند، اما اعتقاد دارد که نمی‌توان از نقش روحانیت در تلاش برای برکناری مصدق چشم پوشید و حتی جمهوری اسلامی نیز قادر نیست رد پای روحانیت را از مسیر شکست خورده فعالیت‌های دمکراسی خواهی ایران پاک کند.
آقای تکیه، از «داستان آمریکایی بدخواهی» که کودتای معروف علیه مصدق را در 28 مرداد شکل داد، یاد می‌کند و می‌نویسد این داستان که به عملیات «آژاکس» معروف است، به واسطه تکرار به واقعیت بدل شده است.
به نوشته آقای تکیه، براساس این داستان «روزولت»، رئیس جمهور وقت آمریکا، همان شخصیت آمریکایی بدخواهی است که ارذل و اوباش را در ازای پرداخت پول در روز 28 مرداد علیه محمد مصدق به خیابان کشاند.
او می‌نویسد: عوامل آمریکا با خارج کردن شاه از ایران طرح کودتا را بر علیه محمد مصدق اجرایی کرده و اغتشاش گران را بر علیه ملی کنندگان صنعت نفت به خیابان‌ها آورد.
بر اساس این سناریو، در حقیقت این مدافعان حزب کمونیست و ملی گرایان بودند که با حمایت‌های مالی ایالات متحده به عوامل اصلی اغتشاش در خیابان‌ها بدل شدند.
این گروه‌ها کسانی بودند که با شکل گیری وقایع 28 مرداد در خیابان‌های تهران در دفاع از مصدق و ملی شدن صنعت نفت شعار سر دادند، و تنها به فاصله چند ساعت در حالی که مصدق تحت فشار روزولت، رئیس جمهور آمریکا از پست نخست وزیری خلع شده بود، به عوامل کودتا در خیابان‌ها بدل شدند و علیه مصدق شعار سردادند.
نویسنده واشنگتن پست در بخش دیگری از این مقاله به بحران در اقتصادی ایران در سال 1332 اشاره کرده است. مناقشات نفتی ایران و انگلیس در آن سال منجر به تحریم نفتی ایران شد.
در تابستان 1332 عملا ائتلاف مصدق شکست خورد، چرا که عملا طبقه متوسط مردم که در شرایط سخت اقتصادی نسبت به بحرانهای مالی ابراز نگرانی می‌کرد، آرام آرام شروع به کنار گذاشتن مصدق کرد.
در عین حال طبقه مرفه جامعه به خصوص بازرگانان و تجار با نگرانی از عواقب و بحرانهای مالی ناشی از حمایت از مصدق، همچنان چشم به حل مناقشات میان ایران و انگلیس داشتند.
در این میان طبقه روشنفکر جامعه کاملا محتاطانه با مواضع استبدادی آن روزها و پست نخست وزیری برخورد می‌کرد.
به نوشته آقای تکیه، شکل گیری شایعه کودتای نظامی در کشور موجب سرخوردگی در میان نظامیان شد و موجب شد تا این افراد رابطه نزدیکی را با جامعه سیاسی آن زمان برقرار کنند.
در چنین شرایطی سازمان سی. آی. ای که سرنگونی جدی مصدق را دنبال می‌کرد، ضمن تماس با شاه ارتباطات خود را با مقامات ارشد در ارتش آغاز کرد که در صدر آنان ارتشبد زاهدی قرار داشت که رویای نخست وزیری را در سر می‌پروراند.
بر اساس برنامه کودتایی که روزولت، رئیس جمهور آمریکا طراحی کرده بود، بنا بود تا در تاریخ 24 مرداد ماه شاه مصدق را از نخست وزیری خلع کند، اما فردی که قرار بود این پیغام را منتقل کند، دستگیر شد و طرح روزولت به بن بست رسید.
در پی این اتفاق، شاه به همراه زاهدی به صورت مخفیانه ایران را ترک کرد. نویسنده واشنگتن پست در مقاله خود تاکید می‌کند: با وجود آنکه این طرح مستقیما از سوی رئیس جمهور و سازمان جاسوسی آمریکا طرح ریزی شده است، اما همواره این اطلاعات محرمانه باقی ماند و آمریکا هیچگاه پشتیبانی خود را از کودتا اعلام نکرده است.
این نویسنده در مقاله خود به طرح این نکته پرداخته است که درست در شرایطی که در نبود شاه در ایران، خود را برای شکل گیری یک کودتا آماده می‌کردند، روحانیت و ارتش تصمیم به برکناری مصدق گرفت.
نگرانی روحانیت نسبت به بحران ملی، در حال گسترش بود. در عین حال که مخالفت روحانیون با افراد سکولاری چون مصدق، ریشه تاریخی داشت و آنان در نهایت مشی جمهوری خواهی را در پیش گرفته بودند. در حقیقت روحانیت مشی محافظه کاران را ترجیح داده است.
واشنگتن پست در این مقاله به حمایت روحانیت از آیت الله کاشانی در روزهای پس کودتا پرداخته است و می‌نویسد: در حالی که مصدق در انزوا قرار گرفته بود، روحانیت با استفاده از ارتباط خود با بازار قوای اقتصادی خود را تقویت کرد.
بدین ترتیب تظاهرات خیابانی مردم شاه را هدف گرفته بود، تغییر مسیر داد و با ورود نظامیان به میدان مناقشات، مصدق آواره و تنها ماند و در فاصله چند روز شاه در میان موج شادی و جشن و سرور به تهران بازگشت.
نویسنده این مقاله اعتقاد دارد: اگرچه مسیر کودتای 28 مرداد زمینه تعجب روزولت و بسیاری از ناظران را برانگیخت، اما این کودتا مهم ترین اتفاقی است که نقش رئیس جمهور آمریکا در تاریخ ایران را به نمایش می‌گذارد.
نویسنده روزنامه واشنگتن پست در پایان می‌نویسد: با وجود آنکه نقش امریکا در شکل گیری کودتای 28 مرداد واضح است و مقامات این کشور به اشتباه خود در این مورد اذعان دارند، اما مقصر اصلی در شکست جنبش آزادی خواهانه مردم ایران در مرداد سال 32 و در خرداد سال 88 روحانیت است و باید در برابر مردم ایران اظهار پشیمانی کند.
|
|
|
|
|
|
|
|
