یادی از یک قیام

یادی از یک قیام

قیام سی تیر 1331 نقطه عطفی در مبارزات نهضت ملی شدن صنعت نفت، یکی از جنبش‌های اصیل سیاسی ـ اجتماعی تاریخ معاصر ایران و اوج تجلی ارادة مستقیم مردم در تأسیس دولت مبتنی بر خواست ملت بود. این قیام یک سال و 4 ماه پس از به ثمرنشستن نهضت ملی صنعت نفت رخ داد.

پس از برگزاری انتخابات دورة هفدهم و افتتاح مجلس شورای ملی و بازگشت دکتر مصدق از دادگاه لاهه و در بحبوحة مبارزات نهضت ملی شدن نفت‌، با وجود اظهار تمایل اکثریت نمایندگان مجلس جدید به نخست وزیری مجدد دکتر مصدق‌، ناگهان وی از سمت خود استعفا داد. علت این امر کارشکنی‌های اقلیت مجلس‌، تحت رهبری سید حسن امامی‌؛ عدم ابراز تمایل مجلس سنا به زمامداری دکتر مصدق و اختلاف بر سر درخواست اختیارات بیشتر برای نخست وزیر بود. سیدحسن امامی با اکثریت آرا توانست به عنوان رئیس مجلس شورای ملی انتخاب شود. براساس سنت پارلمانی‌، پس از انتخاب هیأت رئیسه مجلس‌، نخست وزیر قبلی می‌بایست از سمت خود کناره‌گیری کند تا مجلس جدید رأی تمایل خود را در حفظ دولت قبلی یا معرفی دولت جدید اعلام دارد. با وجود مخالفت جمعی از نمایندگان‌، اکثریت مجلس یعنی 52 نفر از 65 نفر نمایندة حاضر در جلسه‌، در روز پانزدهم تیرماه 1331 به نخست وزیری دکتر محمد مصدق اظهار تمایل کردند، اما روز بعد، مجلس سنا ابراز تمایل خود را به ارائه برنامه‌های دولت و ملاحظه و بررسی آن برنامه‌ها موکول کرد.

دکتر مصدق روز شانزدهم تیر به دلیل عدم اظهار تمایل مجلس سنا از قبول پست نخست وزیری خودداری کرد. روز هجدهم تیر از میان نمایندگان حاضر در مجلس سنا تنها 14 نفر به زمامداری دکتر مصدق ابراز تمایل کردند. آیت الله کاشانی در واکنش به مخالفت مجلس سنا در تائید ادامة زمامداری دکتر مصدق‌، اعلامیة شدیداللحنی صادر کرد. از طرف احزاب‌، گروهها، اصناف‌، پیشه وران و بازاریان نیز تلگراف‌ها و نامه‌های فراوانی در حمایت از مصدق به مرکز ارسال شد.

تحت فشار گروه‌های سیاسی و درخواست‌های مکرر مردم و اظهار تمایل مجلس شورای ملی‌، شاه به رغم مخالفت مجلس سنا، فرمان نخست وزیری دکتر مصدق را صادر کرد. مصدق این بار اعطای اختیارات شش ماهه و درخواست مقام وزارت جنگ را پیش شرط پذیرش مقام نخست وزیری قرار داد. شاه از دادن مقام وزارت جنگ به نخست وزیر امتناع کرد و دکتر مصدق استعفا داد. وی طی نامه‌ای در 25 تیر به شاه نوشت‌: «چون درنتیجة تجربیاتی که در دولت سابق به دست آمده پیشرفت کار در این موقع حساس ایجاب می‌کند که پست وزارت جنگ را فدوی شخصاً عهده‌دار شود و این کار مورد تصویب شاهانه واقع نشد، البته بهتر آن است که دولت آینده را کسی تشکیل دهد که کاملاً مورد اعتماد باشد و بتواند منویات شاهانه را اجرا کند. با وضع فعلی ممکن نیست مبارزاتی را که ملت ایران شروع کرده است پیروزمندانه خاتمه دهد.»

پس از استعفای دکتر مصدق‌، در جلسه غیرعلنی‌، اکثریت مجلس به زمامداری احمد قوام ابراز تمایل کرد و شاه فرمان نخست‌وزیری او را صادر نمود. قوام نیز در روز بیست و هفتم تیر اعلامیة شدیداللحنی با عنوان «کشتیبان را سیاستی دگر آمد» صادر کرد که از رادیو پخش شد.

وی در اعلامیه خود پس از ادعاها و وعده‌های بسیار‌، مخالفان خود یعنی مردم را چنین تهدید کرد: «.... من با اتکاء شما و نمایندگان شما این مقام را قبول کرده‌ام و هدف نهائیم رفاه و سعادت شماست‌. سوگند یاد می‌کنم که شما را خوشبخت خواهم کرد. بگذارید من با فراغ بال شروع به کار کنم‌. وای به حال کسانی که در اقدامات مصلحانه من اخلال کنند و در راهی که در پیش دارم مانع بتراشند یا نظم عمومی را به هم بزنند. اینگونه آشوبگران با شدیدترین عکس العمل از طرف من روبرو خواهند شد و چنانکه درگذشته نشان داده‌ام بدون ملاحظه از احدی و بدون توجه به مقام و موقعیت مخالفین‌، کیفر اعمالشان را درکنارشان می‌گذارم‌. حتی ممکن است تا جائی بروم که با تصویب اکثریت پارلمان دست به تشکیل محاکم انقلابی زده‌، روزی صدها تبهکار را از هر طبقه به موجب حکم خشک و بی شفقت قانون قرین تیره‌روزی سازم‌. به عموم اخطار می‌کنم که دوره عصیان سپری شده و روز اطاعت از اوامر و نواهی حکومت فرا رسیده است‌. کشتیبان را سیاستی دگر آمد...»

در این هنگام آیت الله کاشانی به مخالفت شدید با حکومت قوام پرداخت و مردم را به مبارزه دعوت کرد. آیت الله کاشانی طی اعلامیه‌ای خطاب به قوام چنین گفت‌: «احمد قوام باید بداند در سرزمینی که مردم رنجدیده آن پس از سالها رنج و تعب شانه از زیر بار دیکتاتوری بیرون کشیده‌اند، نباید اختناق افکار عقاید را اعلام و مردم را به اعدام دسته‌جمعی تهدید نماید. من صریحاً می‌گویم که بر عموم برادران مسلمان لازم است در راه این جهاد کمر همت بربسته و برای آخرین مرتبه به صاحبان سیاست استعماری ثابت کنند تلاش آنان در بدست آوردن قدرت و سیطره گذشته محال است و ملت مسلمان ایران به هیچیک از بیگانگان اجازه نخواهد داد که به دست مزدوران آزمایش شده‌، استقلال آنان پایمال و نام باعظمت و پرافتخاری که ملت ایران در اثر مبارزه مقدس خود بدست آورده است‌، مبدل به ذلت و سرشکستگی شود.»

آیت‌الله کاشانی سپس در مصاحبه‌ با خبرنگاران داخلی و خارجی صراحتاً اعلام کرد: «اگر قوام ظرف 48 ساعت نرود اعلام جهاد خواهم کرد و شخصاً کفن‌پوشیده پیشاپیش مردم به مبارزه خواهم پرداخت‌.» پس از این موضعگیری قاطع آیت‌الله کاشانی و تعطیل بازار و مغازه‌ها، مردم روز 30 تیر به خیابان‌ها آمدند و خواستار سرنگونی قوام شدند.

دولت برای مقابله با مخالفت‌های مردمی دستورات اکیدی به نیروهای شهربانی و ارتش صادر کرد ولی با وجود سرکوب شدید، نارضایتی مردمی از دولت قوام و حمایت از دکتر مصدق به اوج خود رسید. اعتصابات‌، تظاهرات خیابانی و درگیری‌های مردمی با پلیس و ارتش گسترش یافت و با اعلام تعطیلی روز سی‌ام تیر از سوی گروه‌ها، احزاب‌، جمعیت‌های دینی و سیاسی هوادار دکتر مصدق، درگیری به اوج رسید. در این روز نیروهای انتظامی و نظامی‌، مردم را به گلوله بستند و عده‌ای را به شهادت رساندند. سرلشکر وثوق فرمانده ژاندارمری نیز کفن‌پوشان باختران، همدان و قزوین را در کاروانسرا سنگی به گلوله بست و از حرکت آنان به تهران جلوگیری کرد.

نمایندگان دولت و شاه با عجله به ملاقات آیت الله کاشانی رفتند تا ایشان را به آرام کردن مردم راضی کنند. اما وی با صراحت درخواست آنان را رد کرده و تاکید کرد که اگر قوام کنار نرود، اعلام جهاد خواهد کرد. شاه که موقعیت خویش را در خطر می‌دید دولت قوام را در غروب روز سی تیر برکنار کرد و در همان روز از 64 نماینده مجلس 61 نفر به زمامداری دکتر مصدق اظهار تمایل کردند و شاه نیز مجبور به صدور فرمان نخست وزیری مصدق در سی و یکم تیر شد. بدین صورت جنبش مردمی توانست با حمایت از دکتر مصدق دولت مورد درخواست خود را تعیین کند.

تصاویر:

مصدق به همراه حسین فاطمی در سازمان ملل

مصدق به دلیل مصادره اموال پادشاه مغضوب در بار بخصوص اشرف بود

در بیمارستان مرکزی نیویورک

سخنرانی در میان مردم روبروی بهارستان

سفر به نیویورک و مصاحبه با یک روزنامه نگار آمریکایی

در کنار لوی هندرسون سفیر آمریکا در ایران

ادعانامه علیه انگلیس در دیوان لاهه 

خانه مصدق در اشغال کودتاچیان

مصدق به دلیل ضعف مفرط جسمانی در طول محاکمه بارها ازهوش می رفت

kia6525 - ایران - مشهد درود بر مصدق ، آن مرد آزاد!!! چهار‌شنبه 2 مرداد 1387

Mr.Persian - هندوستان - بنگلور او از معدود سیاست مدارانی است که من احترامش می کنم (با توجه به کثیفی و دو رویی سیاست من سیاست مداران دروغ پرداز و دو رو را لایق احترام نمیدانم) - اما مصدق... روی شیر سکه است... خدایش بیامرزاد... ار ماست که بر ماست... چهار‌شنبه 2 مرداد 1387

payamak - انگلستان - منچستر روحش شاد چهار‌شنبه 2 مرداد 1387

bizet - ایران - شیراز به راستی مصدق امیر کبیر تاریخ معاصر ایران است.هر چند که گاه و بیگاه مورد بی مهری دوستان سلطنت طلب و طرفداران جمهوری اسلامی قرار گیرد.روحش شاد چهار‌شنبه 2 مرداد 1387

ali-vienna - اتریش - وین احمدی نژاد هم سعی میکنه پا توی کفش مصدق کنه! زهی خیال باطل!!! bizet - ایران - شیراز آفرین، بهترین کلمه ای که میتونست مصدق را توصیف کنه همین بود: امیر کبیر تاربخ معاصر پنج‌شنبه 3 مرداد 1387

ezatdf - ایران - تهران راستش سیاستمداران و روشنفکران زیادی سعی کردند مردم را از چاله بیرون بیاورند ولی مردم را به چاه انداختند که مصدق یکی از آنها بود. پنج‌شنبه 3 مرداد 1387

maneli - ایران - ساری مصدق نه تنها تلاشی برای ملی شدن صنعت نفت ایران نکرد بلکه مزاحم مبارزانی همچون آیت ا... کاشانی بود که باعث شد ریشه ی استبداد پهلوی تا سال ها بعد در ایران اسلامی به قوت خود باقی بماند. و اگر نبود همت سلاله ی رسول خدا چه بسا الان ما در شرایطی بودیم که از شرم نمیتونستیم از خونه ها بیرون بیایم چرا که نمی خواستیم جامعه ی آمریکایی شده رو ببینیم. درود بر مبارزان روحانی که تمام زندگی شون وقف امت اسلامی و ایرانی بوده و هست.مرگ بر تمام خودفروشان کراوات زده ی غربی پنج‌شنبه 3 مرداد 1387

sasan4 - ایران - تهران درود خدا بر مصدق هوشیار و مرگ بر دشمنان خاپن خارجی وداخلی از خدا بی خبرش که تحت القاپات جمهوری اسهالی به او توهین می کنند. پنج‌شنبه 3 مرداد 1387

sasan4 - ایران - تهران maneli - ایران - ساری تو نمونه بارز یک عرب پرست خودفروخته ای که دینت از مردم وکشورت برات مهمترند بیچاره اگر مصدق بعد از جنگ جهانی دوم با دیپلماسی نابغ انه اش انگلیسی ها را از ایران بیرون نکرده بود تو و اربابات داشتید کفشای کثیف انگلیسی ها رو واکس می زدید این از لج انگلیسی هاست که می خواهند مصدق را در تاریخ و برای مردم خراب و محکوم کنند وطن فروش تو اول یک ایرانی هستی بعد یک مسلمان غیر اسلامی هستی(اسلام واقعی را اربابات تغییر دادند تا بتونند توی ایران با تبلیغ وطن فروشی و فریب امثال شما حکومت کنند)اربابات انگلیسی هستند راهت را از اونها جدا کن و برو مصدق را از روی آگاهی و کتابهای بی طرف بشناس اونوقت به انگلیس ستیزی و ... ووطن پزستیش افتخار می کنی صنعت نفت را هم مصدق از دست انگلیسی ها نجات و ملی اش کرد نه کاشانی.اینقدر حرفهای این حکومت خاپن عرب پرست را تکرار نکن. پنج‌شنبه 3 مرداد 1387

maneli - ایران - ساری sasan4 - ایران - تهران شما آقایون کراواتی خیال می کنید تاریخ اونیه که اربابان چشم روشن و مو بورتون بهتون دیکته میکنه؟ یا داستان هایی که متصدیان صدای آمریکا و اون بهارلوی خرفت و مزور سر هم میکنن؟مصدق چه گلی به سر این مملکت زده؟ شما برید کتاب پاسخ به تاریخ محمدرضا پهلوی رو بخونید و ببینید که در مورد مصدق چی میگه. اونو که دیگه قبول داری نداری؟ شنبه 5 مرداد 1387

sasan4 - ایران - تهران maneli - ایران - ساری نه که محمدرضا شاه را قبول ندارم. ببین مزدور غیر مستقیم انگلیس که خودتی اولاْ . دوماْ اربابای آخوندت مزدور مستقیم انگلیسند. سوماْ من اصلاْ رادیو آمریکا گوش نمی دهم و نه کروات میزنم . من یک وطن پرست ایرانی هستم که به توی عرب پرست و اربابای عرب و عرب پرستت می گویم که دست از سر ایران بردارید چقدر فقر چقدر بدبختی دیگه می خواهید به مردم وارد کنید. من می گویم مرگ بر آمریکا انگلیس آخوند آخوند پرست عرب پرست و ... فقط پاینده باد ایران. آی کیو معلومه که محمدرضا شاه با مصدق بده و ضدش می نویسه چون مصدق شاه را از قردت خلع و اموال اون و خانوادش را مصادره کرد بعد اربابای انگلیسی و آمریکاییت دوباره شاه را برگردوندند و مصدق را از قدرت پایین کشیدند. من گفتم کتاب بی طرف نه کتاب محمد رضا شاه زخم خورده از مصدق .چطور حالا که به نفعتون شاه بی عرضه را قبول دارید؟؟؟؟ نه محمدرضا شاه را قبول ندارم. چون اگر عرضه داشت نمی گذاشت آخوندها ایران را بگیرند و داغونش کنند. شنبه 5 مرداد 1387