ژان میشل ژار اکسیژن را دوباره اجرا کرد

ژان میشل ژار اکسیژن را دوباره اجرا کرد

ژار که از شناخته شده ترین آهنگسازان در سبک موسیقی الکترونیک محسوب می شود، در کنسرتی که در سالن رویال آلبرت هال شهر لندن برگزار شد، برای اجرا از همان سازها و ادواتی استفاده کرد که اولین بار برای ضبط آلبوم نیز از آنها استفاده کرده بود.

آلبوم اکسیژن (Oxygene) که در سال 1976 انتشار یافت، این آهنگساز را که در زمان انتشار آلبوم 27 سال سن داشت، به شهرتی جهانی رساند.

پس از انقلاب اسلامی در ایران و در سالهای ممنوعیت پخش موسیقی پاپ در تلویزیون ایران، قطعات این آلبوم که مشمول عبارت "لهو و لعب" نمی شد، به کرات در برنامه های علمی، سیاسی و ورزشی پخش شد و اصوات آن برای بسیاری از موسیقی دوستان ایرانی نا آشنا نیست.

کنسرت اکسیژن در لندن، بخشی از تور جهانی این هنرمند متشکل از 26 کنسرت بود که به مناسبت عبور از سی سالگی آلبوم اجرا می شود.

این مجموعه کنسرت از روز شانزدهم ماه مارس با کنسرتی در سالن کنسرت شهر گلاسکو آغاز شد و در روز سوم ماه مه با برنامه ای در شهر زوریخ خاتمه می یابد.

ورود دراماتیک به صحنه

با بالا رفتن پرده در میان فریادهای "ژان میشل" از سوی تماشاچیان، یک صندلی تخم مرغی سفید رنگ، پشت به تماشاچیان، زیر نور پروژکتور پدیدار شد.

پس از لحظاتی انتظار و ایجاد حس تعلیق، صندلی برگشت و آهنگساز 59 ساله فرانسوی در میان تشویق تماشاچیان از روی صندلی برخاست.

او با جثه ای لاغر، موهایی بلند، و پیراهنی که زیر کتی تیره رنگ روی شلوار انداخته بود، جلوی صحنه ایستاد و گفت: "سلام لندن!"

ژار در ابتدا گفت که چگونه در میانه دهه 70 میلادی حوادث مختلف، "نگاه آینده گرای غالب" و حتی فیلم ادیسه فضایی 2001 توجه او را جلب کرده بود.

او سازهایی را که قصد داشت از آنها برای اجرای برنامه استفاده کند، "بخشی از اسطوره موسیقی الکترونیک" خواند، از "طراحان دیوانه ای" که سینتی سایزر های آنالوگ را طراحی کردند تمجید کرد و این سازهای قدیمی را به اندازه سازهای موسیقی کلاسیک، در روند تحول موسیقی تاثیر گذار دانست.

ژار حتی نسخه ای از ساز روسی ترمین را به نمایش گذاشت که طراحی آن به دهه 20 میلادی قرن گذشته باز می گردد.

او در انتها از آرتور سی کلارک، نویسنده تازه درگذشته داستانهای علمی تخیلی بعنوان "دوست صمیمی" خود نام برد و یادآوری کرد که علاوه بر الهام گرفتن از آثار او، حضور فیزیکی آرتور سی کلارک در برخی برنامه های او نیز برایش بسیار ارزشمند بوده است.

"بانوان کهن سال"

ژان میشل ژار که همراه با سه نوازنده دیگر کنسرت را اجرا کرد، کنسرت را با کوک کردن سازهای خود آغاز کرد؛ امری که برای مشتاقان کم سن و سال تر موسیقی الکترونیک عجیب بود.

از آنجا که طراحی و ساخت ادوات به کار گرفته به دهه 70 میلادی باز می گشت، اجزاء الکترونیک بسیاری از این دستگاه ها به تغییر درجه حرارت و محیط نگهداری حساس هستند و این حساسیت می تواند به تغییر فرکانس اصوات خروجی منجر شود.

ژان میشل ژار پیش از این کار با اشاره به سازهای خود، با خنده گفت: "این بانوان کهن سال به تنظیم و نگهداری نیاز دارند."

هرچند حجم فیزیکی عظیم سازها و دستگاه های اعمال افکت، و سیمهای بی شماری که بر روی صفحه هر دستگاه خروجی های الکترونیکی مختلف صدا را به ورودی ادوات دیگر متصل می کرد، خود به وضوح سن این دستگاه ها را نشان می دادند.

بازگشت به اصل

ژار در این کنسرت موقعیتی را فراهم کرد که تنها می توان از آن با عنوان "تکرار تاریخ" یاد کرد.

او در اجرا نشان داد که غیبت کامپیوتر در صحنه موسیقی الکترونیک دهه 70 میلادی، تا چه حد باعث شده بود، اجراهای زنده با فعالیت فیزیکی مترادف باشند.

ژار که در مقابل صحنه، در میان بیش از 15 دستگاه و ادوات مختلف موسیقی ایستاده بود، در تمام مدت مشغول حرکت میان سازهای مختلف بود.

حرکات دست او نشان می داد که چگونه تغییرات تونالیته صدا، که امروزه به راحتی توسط سینتی سایزرهای نرم افزاری شبیه سازی می شوند، با عمل پیچاندن دکمه ها روی سینتی سایزر های آنالوگ انجام می شد و حرکات سریع او از یک ساز به ساز دیگر آشکار ساخت که به واسطه فقدان کامپیوتر هماهنگی میان ادوات مختلف به چه شکل "دستی" انجام می شد.

نقطه مقابل این کنسرت را می توان حتی اجراهای زنده اخیر گروه تنجرین دریم (Tangerine Dream)، از پر سابقه ترین گروه های موسیقی الکترونیک، دانست که در عمل، در طی کنسرت چهار نوازنده مقابل مانیتورهای بزرگ، ثابت، به تغییر تنظیمات مختلف برنامه های کامپیوتری می پردازند و تنها به ندرت ملودی را به طور زنده می نوازند.

نمایشی صوتی تصویری

بزرگترین مشخصه اجراهای ژان میشل ژار، جنبه های بصری کنسرت است که در کنسرت لندن نیز به چشم می خورد.

در این اجرا، آینه ای مستطیلی شکل به ابعاد تقریبی پنج متر در ده متر، بالای سر نوازندگان آویزان بود که در حین نمایش، موقعیتش به گونه ای تغییر کرد که تماشاچیان می توانستند انعکاس تصویر فعالیتهای نوازندگان را ببینند.

پشت صحنه، پرده ای سفید رنگ آویزان بود و در اوج برنامه، تصاویری سیاه و سفید از حیات وحش، از جمله نماهایی نزدیک از حشرات، خزندگان، و پرندگان به نمایش درآمد.

نورپردازی سالن هم به گونه ای بود که مساحتی معادل با صفحه دستگاه های بزرگ تولید افکت و وجه های چوبی این دستگاه ها، هر یک توسط یک نورافکن، با نور پوشانده شده بود و در هنگام اجرای قطعات سریعتر، نور تغییر رنگ می داد و همگام با موسیقی، "چشمک" می زد.

"دانشمند دیوانه"

ژان میشل ژار که عمدتا با اجراهای صوتی-تصویری عظیم و کاملا هماهنگ شناخته می شود، در سالن رویال آلبرت هال شهر لندن چهره ای دیگر را از خود به نمایش گذاشت.

این آهنگساز نسخه دقیقی از موسیقی آلبوم اکسیژن را اجرا نکرد، هرچند به نظر نمی رسید که قصد چنین کاری را نیز داشته است.

او در چندین مورد در حین نواختن ملودی های کلاسیک این آلبوم، بداهه نوازی کرد و بر خلاف معمول، ابایی از خارج شدن از محدوده گامهای اصلی پس زمینه ملودی ها نداشت؛ مسئله ای که پس از کنسرت، از زبان طرفداران مسن تر موسیقی او به شکل انتقاد مطرح شد.

ژار حتی در هنگام هم نوازی با ملودی معروف "پنج نتی" آلبوم اکسیژن، نشان داد که چرا برخی منتقدان موسیقی، رفتار و واکنش او به اصوات مختلف را با عبارت "رفتاری مشابه یک دانشمند دیوانه" توصیف می کنند.

با این حال از استقبال حاضران پرشمار در سالن هشت هزار نفری آلبرت هال اینطور به نظر می رسید که این هنرمند موفق شد با این اجرا عمده حضار در سالن را راضی نگهدارد.