هدف تحریم آمریکا؛ قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا سپاه

هدف تحریم آمریکا؛ قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا سپاه

قرارگاه سازندگی خاتم ‌الانبیا بنا به گزارش سپاه به کمیسیون بودجه مجلس ۸۱۲ شرکت ثبت شده در داخل و خارج ایران دارد و در سال گذشته ۲۲۵ پروژه در دست اجرا داشته که گفته می شود حدود صد پروژه بزرگ هم در یک سال گذشته از سوی دولت محمود احمدی نژاد به این قرارگاه واگذار شده است.

برخی از کارشناسان با آمار و استدلال نشان می دهند تجربة هفده سالة قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا به عنوان یک پیمانکار بزرگ با انجام هزار و پانصد پروژه، این مجموعه را نسبت به تمام مجموعه های مشابه، در بالاترین مرتبه قرار می دهد.

پیشینه قرارگاه

قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا که امروز در گزارش های کنگره آمریکا و مراکز تصمیم گیرنده اقتصادی در جهان نامی آشنا و در گردش است، مجموعه ای است که از بعد از جنگ هشت ساله با عراق با دستور رهبر جمهوری اسلامی [فرمانده کل قوا] و امضای رییس جمهور وقت [هاشمی رفسنجانی] از میان خاکستر جنگ هشت ساله پدیدار شد تا به نوسازی کشور سرعت بدهد.

به نوشته روزنامه توقیف شده شرق، حجت الاسلام سعیدی نمایندة ولی‌فقیه در سپاه پاسداران، نیروهای مسلح همزمان با اولین سالگرد دولت احمدی نژاد گفت در زمان جنگ حجم عظیمی از آلات و ادوات مهندسی را بنا به نیاز زمان جنگ در اختیار گرفته بودند که پس از جنگ بی‌استفاده مانده است و بنابراین ضرورت دارد که این امکانات و تجهیزات برای کمک به توسعة اقتصاد به کارگرفته شود. در بسیاری از کشورها متداول است که از این امکانات پس از جنگ برای سازندگی و توسعة کشور استفاده می‌شود. بر این اساس تدبیر شده که بخشی از توان سپاه از حالت نظامی خارج و به غیرنظامی تبدیل شود و به سازندگی کشور کمک کند.با این پیشینه، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا برای کمک به سازندگی و بازسازی خرابی‌های جنگ به میدان آمده است.

از زمینه های فعالیت و بخش هائی که قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا در آن حضور یافت می توان دریافت که هدف از تاسیس این مرکز چه بود: آب رسانی، صدور نفت و گاز، پروژه های سدسازی و انتقال آب و نیرو، راه سازی .

اما ده سالی بعد، همزمان با آشکار شدن فعالیت های ایران برای دستیابی به فن آوری هسته ای، که واکنش مخالفت آمیز آمریکا و کشورهای غربی با آن قابل پیش بینی بود، به طور ناگهانی حضور سپاه پاسداران بیرون از واحدهای نظامی چشمگیر شد و از جمله مهم ترین نمودهای آن هنگامی بود که شرکت های تابعه قرارگاه خاتم الانبیا در مورد ساخت فرودگاه بین المللی جدید تهران و هم اپراتوری تلفن های همراه و پروژه های مخابراتی به مجادلاتی با دولت محمد خاتمی منتهی شد که بخش هائی از این خدمات را به دو شرکت ترکیه ای سپرده بود. این مجادله در نهایت به رویاروئی مستقیم سپاه با دولت در جریان افتتاح فرودگاه بین المللی امام خمینی، لغو قرارداد خدماتی اپراتور دوم تلفن همراه انجامید.

این درگیری به سادگی قابل حل بود اگر با دخالت مجلس راستگرا و حمایت اکثریت مخالف دولت قانونی به تصویب نمی رسید و در نهایت با برکناری وزیر راه احمد خرم، آشکار نمی شد که سپاه قصد قدرت نمائی دارد.

از همان زمان بسیاری از تحلیلگران سیاسی پیش بینی کردند که سپاه پاسداران از این پس نقش پررنگ تری در مسائل اقتصادی و سیاسی بازی خواهند کرد. حاشیه های نهمین انتخابات ریاست جمهوری با عنوان تائید این تحلیل ها راهی رسانه های خارجی شد.

محمود احمدی نژاد در بهمن سال ۸۲ در مقام شهرداری تهران چند قرارداد با سپاه بست و در پاسخ به خبرنگارانی که علت چنین تصمیمی را بدون برگزاری تشریفات مناقصه می پرسیدند گفت پیمانکاران دولتی به دلیل داشتن تجربه در کار و ارائه قیمت پایین، مورد قبول شهرداری هستند. چنان که یک شرکت وابسته به بنیاد مستضعفان و همچنین قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پذیرفته اند با پایین ترین قیمت در خدمت مردم باشند.

بنا به ادعای نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری تابستان ۸۴ [از جمله دکتر مصطفی معین، مهدی کروبی و هاشمی رفسنجانی که هر کدام به ایرادهای خود را به آن انتخابات وارد دانسته اند] در جریان انتخابات ریاست جمهوری، واحدهای بسیج به شکل سازمان دهی شده به نفع یکی از نامزدهای گمنام جناح راست وارد عمل شدند و زمینه های پیروزی محمود احمدی نژاد را در حالی فراهم آورند که تا قبل از اعلام نتایج دور اول انتخابات کمتر تحلیلگری آن را گمانه می زد.

اعمالی که سرتیپ محمد باقر ذوالقدر جانشین وقت فرمانده سپاه [و معاون فعلی وزارت کشور] آن را "پیچیده" خوانده و چند تن از نامزدهای ریاست جمهوری از آن به عنوان تقلب و یا عنوان های طعنه آمیزی مانند "دست غیب" یاد کرده اند و محمد خاتمی رییس جمهوری سابق به دادن صفت "بداخلاقی انتخاباتی" بدان بسنده کرد.

اما گمانه زنی درباره نزدیکی سپاه و بسیج با محمود احمدی نژاد زمانی به مرحله عمل نزدیک شد که گروهی از فرماندهان سپاه در پست های کلیدی وزارت، استانداری، معاونت وزارت خانه های حساس به کار گمارده شدند و اجرای قراردادهای بزرگ عمرانی - که قبلا بیش تر آن ها توسط پیمانکاران خارجی انجام می شد - به قرارگاه خاتم الانبیا سپرده شد.

مقامات دولتی، به زبان های مختلف نشان داده اند که تحریم ها و شرایط ویژه ای که با بالاگرفتن بحران هسته ای ایران به وجود آمده و به خصوص خارج شدن تدریجی پیمانکاران خارجی از صنعت نفت و گاز که کشور به شدت به درآمد حاصل از صادرات آن نیازمند است، راهی جز توسل به قرارگاه متصل به سپاه پاسداران برایشان باقی نمانده است.

سد مخزنی کرخه، آزادراه تهران- ساوه، تونل‌های آبی نیروگاه سد مخزنی کارون ۴، ترمیم و بازسازی پست‌های بتنی اسکله‌های هشت و ۹ بندر خرمشهر- خوزستان، طراحی و احداث آبگیر پالایشگاه‌های گاز منطقة پارس جنوبی با ظرفیت ۲۵۰ هزار مترمکعب در ساعت، طراحی و بازسازی سیستم‌های کنترل و اندازه‌گیری مخازن جزیرة خارک بخشی از پروژه هائی که توسط قرارگاه خاتم الانبیا اجرا شده اما به نوشته روزنامه اقتصادی سرمایه درگذشته بیش‌ ترین حضور این قرارگاه در بخش سد و راهسازی بود اما در دو سال گذشته و در دولت نهم بیش‌ ترین حجم فعالیت‌ های این قرارگاه در پروژه‌های نفت و گاز متمرکز شده است. پروژ‌ه‌هایی که تا پیش از این یا توسط شرکت‌های خارجی یا کنسرسیوم ‌های ایرانی - خارجی اجرا می ‌شد یکی از مهم ‌ترین پروژه‌ هایی که به این قرارگاه واگذار شد، پروژة خط لوله هفتم بوده است.

رقابت نابرابر

در سومین سال از ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، روزنامه اقتصادی سرمایه که از گسترش بخش خصوصی دفاع می کند در گزارشی به شرایط نابرابر شرکت های وابسته به قرارگاه خاتم الانبیا با بخش خصوصی اشاره کرده و از زبان مدیران بخش خصوصی، حضور گسترده سپاه پاسداران را در صحنه های عمرانی به معنای سد تازه ای در برابر رشد بخش خصوصی دانسته است.

به گفته کارشناسان، به جز مواردی که با ترک تشریفات مناقصه طرح های بزرگ به قرارگاه خاتم الانبیا و یا شرکت های تابعه اش واگذار می شود، حتی در مواردی که این شرکت در مناقصه ها شرکت می کنند و با اعلام قیمت‌های پایین‌ تر نسبت به پیمانکاران خارجی و داخلی، برندة مناقصه‌ها شناخته می شوند باز هم نمی توان گفت رقابت عادلانه صورت پذیرفته است.

در مقابل نگرانی محافل اقتصادی، سپاه پاسداران همواره رقابت نابرابر با بخش خصوصی را تکذیب می کند چنان که سال پیش یحیی رحیم صفوی، فرماندة وقت سپاه گفت شرکت های وابسته به قرارگاه خاتم‌ الانبیا هیچ گاه مانعی بر سر فعالیت شرکت‌های پیمانکاری شخصی [خصوصی] نبوده، بلکه سعی کرده با فعالیت در مناطق ناامن مانند کردستان، سیستان و بلوچستان که به دلیل ناامنی یا بدی آب و هوا مورد توجه پیمانکاران نبوده، به مردم خدمت‌رسانی کند.

اوج این نگرانی ها کوتاه مدتی بعد از روی کار آمدن دولت محمود احمدی نژاد، زمانی ظاهر شد که قرارگاه سپاه بدون مناقصه، پروژه خط لولة انتقال گاز عسلویه به سیستان و مرز پاکستان را گرفت. پروژه‌ای که ارزش تقریبی آن تا مرز پاکستان به 2.2 میلیارد دلار می رسد [تا ایرانشهر 1.3میلیارد دلار]. در حالی که مطابق قانون واگذاری قراردادهای بالاتر از ده میلیون دلار باید با رعایت تشریفات مناقصه باشد.

کاظم وزیری هامانه، وزیر نفت وقت در مورد علت واگذاری بدون مناقصه طرح عسلویه، همان زمان گفت با توجه به این‌که سرعت عمل در این پروژه بسیار مهم بود و برگزاری مناقصه نیز بیش از یک سال وقت می‌خواست در نتیجه این پروژه به قرارگاه خاتم‌الانبیا واگذار شد.

پروژه های بزرگ دیگری که در آن سال به قرارگاه خاتم الانبیا واگذار شد عبارت بودند از توسعه بخشی از میدان پارس جنوبی باارزش اعلام شده دو و نیم میلیارد دلار و توسعه اسکله چابهار و چند پروژه دیگر در حوزه نفت و گاز و بخش های دیگر که ارزش کل آن ها هفت میلیارد دلار بود و اعلام گردید که قرارگاه با شرکت در مناقصه و طی تشریفات قانونی، و ارائه قیمت های پائین تر برنده مناقصه شده است.

برای امضای قرارداد این واگذاری ها، که بزرگ ترین معاملات صنعت گاز و نفت کشور نام گرفت، مراسم تشریفاتی مخصوصی برپا شد که گزارش آن از صدا و سیما به طور مستقیم پخش شد و وزیر نفت و فرمانده سپاه پاسداران حضور داشتند.

انجام چنین تشریفاتی، و تبلیغ درباره آن که در همه سال های استخراج نفت و صنعت نفت و گاز بی سابقه بود از نظر آگاهان سیاسی نشان آن محسوب می شد که حضور سپاه پاسداران در صنعت نفت و گاز به ضرورتی بالاتر از ارائه قیِمت ارزان تر صورت گرفته است.

از جمله انتقادهائی که به ورود قرارگاه خاتم الانبیا به قراردادهای بزرگ صنعت نفت وجود داشت منابع مالی و اعتباری آن بود، در حالی که شرکت های خارجی طرف قرارداد معمولا ضمانت های بزرگ و معتبر بین المللی برای حسن انجام تعهدات خود می سپارند سئوال این بود که قرارگاه سپاه، ضمانت نامه هائی در برابر قراردادهای هفت میلیاردی را از کجا و چگونه تامین می کند.

پاسخگوئی به اکبر ترکان مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس [ و مدیر پیشیین صنایع پشتیبانی نیروهای مسلح] واگذار گردید که همزمان با اعلام آمادگی ضمانت نامه های شرکت های دیگر در خصوص فازهای ۱۵ و ۱۶ پارس جنوبی گفت: قرار گاه خاتم الانبیاء باید برای فایناس از هیات امنای ارزی مصوبه دریافت کند، تا قرارداد مبادله شود.

به گفته این مقام نفتی برای تامین ضمانت نامه فایناس پروژه، منابع لازم به قرارگاه خاتم الانبیا قرض داده خواهد شد و برای این منظور فرمانده‌ کل سپاه پاسداران با رییس جمهور مکاتبه می کند.

واردات و صادرات کالا

از سوی دیگر قرارگاه خاتم الانبیا، در سال های آزادی نسبی مطبوعات در گزارش های متعددی متهم شده بود که بدون رعایت قواعد و قوانین گمرکی کشور با دست داشتن در مبادی ورودی مستقل، کالاها و تجهیزات خود را وارد کشور می کند.

در همین رابطه در سال های دولت خاتمی از وجود شصت اسکله غیرقانونی در جنوب کشور سخن رفت که نخست بار مهدی کروبی رییس مجلس ششم وجود آن ها را علنی و رسمی ساخت و به دنبال آن دو تن از نمایندگان مجلس در این زمینه دست به افشاگری زدند.

به گفته علی قنبری نمایده دوره ششم مجلس شورای اسلامی نزدیک به یک سوم واردات کشور از طریق بازارهای غیرقانونی، اقتصاد زیرزمینی و اسکله های غیرمجاز صورت می گیرد. برخی نهادهای انتصابی که خود را تابع دولت نمی دانند و نیز نهادهائی که قدرت را در اختیار دارند و عمدتا نظامی هستند، بیشتر به این کار مبادرت می ورزند.

‌مرحله جدید

از یک سال پیش که تحریم های هوشمند یا تدریجی ابتدا از سوی آمریکا و سپس بعضی از کشورهای اروپائی علیه ایران در دستور عمل قرار گرفت و نام از سپاه پاسداران برده شد، شرکت سپاه پاسداران در عملیات تروریستی، یا دخالت در عراق و مسلح کردن حزب الله لبنان از جمله اتهاماتی بود که به عنوان دلیل تبلیغات علیه سپاه پاسداران در رسانه های بین المللی و از قول مقامات آمریکائی و اروپائی می گشت.

اما با گذر زمان و قرار گرفتن شرکت های تابعه قرارگاه خاتم الانبیا در فهرست شرکت های تحریم شده که همزمان با خروچ شرکت های خارجی از صنایع نفت ایران، برخی از تحلیلگران را به این نتیجه رساند که علت اصلی جای دیگرست و مخالفان برنامه هسته ای ایران قصد دارند آخرین مفری را که جمهوری اسلامی برای گریز از تاثیر تحریم ها ایجاد کرده است، از دور خارج کنند.

در ماه های اخیر کم نبودند تحلیلگران ایرانی که در معدود روزنامه های منتقد دولت نگرانی های خود را از دور تازه تحریم ها آشکار ساخته و به طور ضمنی از تاثیر تحریم ها بر فعالیت‌ های اقتصادی سپاه نوشته اند. به نظر می رسد محدودیت‌های بانکی و مالی، مشارکت‌ موسسات خارجی را با شرکت های تابع قرارگاه خاتم‌الانبیا به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

هفته پیش در میان اخبار پراکنده نوشته شد پروژه بزرگ ساخت هشت کارخانه فولاد که رییس جمهور در سفرهای استانی خود وعده آن را داد و دولت اصرار داشت که در دور دوم سفرهای استانی مقدمات تاسیس آن ها فراهم شده باشد، در حالی که پیمانکاران اولیه از دور خارج شدند و تنها چاره در سپردن آن به قرارگاه خاتم الانبیا دیده شد، بدون هیچ حرکتی باقی مانده و حتی علی اکبر محرابیان سرپرست وزارت صنایع از احتمال منتقی شدن اجرای آنها خبر داده است.

هشت کارخانة فولاد اساس برنامه رییس دولت برای ایجاد اشتغال در مناطق محروم است که یکی از آن ها باید در آذربایجان احداث ‌شود که ساخت آن به قرارگاه خاتم‌الانبیا واگذار شده. اما گفته شده است که این پروژه به دلیل محدودیت‌های بین‌المللی ایجاد شده، در مسیر تعیین شده حرکت نکرد.

و این تنها پروژه ای نیست که به چنین سرنوشتی گرفتار آمده است.

اینک با تشدید تحریم های آمریکا علیه سپاه، این سئوال پیش روی تحلیلگران قرار گرفته است که هدف قرار گرفتن مهمترین موسسه عمرانی و اقتصادی در ایران که به عنوان بازوی قابل اعتماد نظام جمهوری اسلامی در صددست جای خالی پیمانکاران خارجی را در طرح های بزرگ پر کند، تا چه اندازه خواهد توانست ایران را از تعقیب برنامه هسته ای که آمریکا و متحدانش آن را جاه طلبانه و بلند پروازانه می دانند موثر خواهد بود.