تعیین جنسیت و تشخیص بیماری ژنتیکی جنین قبل لز تولد
تعیین جنسیت و تشخیص بیماری ژنتیکی جنین قبل لز تولد
تعیین جنسیت جنین همواره در طول سالیان سال از رویاهای دست نیافتنی انسانها به شمار می‌رفته شاید برای برخی هیچ تفاوتی بین دختر یا پسر وجود نداشته اما بدون شک برای برخی دیگر مساله‌ای مهم بوده است.
امروزه به کمک تکنیک‌های جدید علم پزشکی بسیاری از رویاها و آرزوهای انسان ممکن شده یکی از آنها تعیین جنسیت جنین است که در ایران نیز همپای سایر کشورهای پیشرفته توانایی انجام این کار فراهم شده است.
از نظر طبیعی در مقابل هر ۱۰۰دختر، حدود ۱۰۲تا ۱۰۵پسر به دنیا می‌آید در این میان اگر چه در جوامع پیشرفته تعیین جنسیت جنین اغلب موضوع مهمی نیست، ولی در بعضی مواقع و حتی در میان تحصیلکردگان علاقه به یک جنس گاهی بیشتر است.
زوجینی بوده‌اند که مثلا با داشتن سه یا چهار دختر در انتظار تولد یک پسر به تعداد فرزندان خود افزوده‌اند و نتیجه نگرفته‌اند با استفاده از این تکنیک می‌توان خواسته آنها را محقق کرد و به روند افزایش جمعیت در این خانواده‌ها خاتمه داد.
در ایران انجام روش تعیین جنسیت جنین قبل از تولد و همچنین تشخیص بیماری‌های ژنتیکی پیش از تولد چندین سال است که توسط مراکز درمانی مختلف انجام می‌شود و نوزادان فراوانی به سلامت با استفاده از این تکنیک متولد شده‌اند.
(Preimplantation Genetic Diagnosis)PGDیا تعیین جنسیت جنین قبل از تولد هم در مورد تعیین جنسیت جنین به واسطه علاقه والدین به یک جنس خاص و هم به علت انتقال بیماری‌های ژنتیکی وابسته به جنسیت خاصی صورت می‌گیرد.
تشخیص پیش از لانه‌گزینی گرچه امر جدیدی است ولی در انسان اصول کاربردهای بالینی آن در دهه گذشته پایه‌ریزی شده و امروزه بعنوان یک روش جایگزین برای تشخیص پیش از تولد بکار گرفته می‌شود.
در حال حاضر PGDتنها روش ممکن برای زوجینی است که در معرض داشتن فرزند مبتلا به بیماری‌های ژنتیکی قرار دارند و در ضمن به دلایل قانونی، مذهبی و ... نمی‌توانند سقط جنین را در صورت مبتلا بودن جنین به بیماری های ژنتیکی تجربه نمایند.
تشخیص ژنتیکی پیش از لانه‌گزینی یا PGDروشی است که امکان بررسی ژنتیکی جنین‌ها را قبل از ورود به رحم و شروع حاملگی فراهم می‌سازد.
بدین منظور از جنین‌های بدست آمده به روش لقاح آزمایشگاهی ( (IVFیک یا دو سلول به عنوان نمونه برداشته می‌شود و از نظر بیماری ژنتیکی خاصی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اگر سلول نمونه برداشته شده مبتلا نباشد، آنگاه می‌توان نتیجه‌گیری کرد که جنین سالم به رحم مادر منتقل می‌شود تا حاملگی آغاز شود.
علاوه بر استفاده از این روش در مورد بیماری‌های ژنتیکی، در افرادی نیز که به جنسیت خاصی علاقه دارند نیز از این روش استفاده می‌شود به اینصورت که زوجی با داشتن مثلا چند پسر یا دختر خواهان داشتن فرزندی با جنسیتی غیر از آنچه که دارند هستند.
به عنوان مثال زوجی دارای چندین فرزند دختر است و هیچ پسر ندارد و یا برعکس در اینجا با استفاده از تکنیک پی جی دی یا روش تعیین جنسیت جنین قبل از تولد می‌توان خواسته آنها را برآورده کرد.
دکتر "محمدرضا صادقی" متخصص جنین شناسی در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت در این روش با توجه به اینکه برای انتخاب جنسیت مورد نظر باید تعدادی از سلول‌ها را حذف کرد برای زوجینی که دارای مشکلات ناباروی هستند به هیچ عنوان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد زیرا انجام این روش مستلزم حذف نیمی از تخمک و اسپرمهای حاوی جنسیت غیر دلخواه است که شانس و احتمال باروری و بچه‌دار شدن آنها را کاهش می‌دهد.
هزینه این عمل بسیار بالاست و خیلی از افراد توانایی پرداخت هزینه این عمل را که حداقل حدود یک و نیم تا دو میلیون تومان است، ندارند.
عضو هیات علمی پژوهشکده ابن‌سینا یادآور شد در ایران این روش بیشتر در مورد افرادی انجام شده که خواهان فرزند پسر بوده‌اند و تمایل زیادی به انجام این روش برای تعیین جنسیت دختر صورت نگرفته است.
دکتر صادقی افزود در پژوهشکده ابن‌سینا بیش از سه سال است که این تکنیک مورد استفاده قرار می‌گیرد و ماهانه سه تا چهار زوج برای انجام این کار مراجعه می‌کنند.
دکتر صادقی در پاسخ به این سوال که آیا انجام این کار عدم تعادل جمعیتی و افزایش یک جنس خاص را به دنبال ندارد گفت استفاده از این روش با توجه به شرایط خاص انجام آن که می‌توان گفت پروسه‌ای طولانی است و علاوه بر این هزینه زیادی دارد به میزان زیادی انجام نمی‌شود که منجر به عدم تعادل جمعیتی در یک جامعه شود.
معاون پژوهشی پژوهشکده ابن‌سیناافزود در خانواده‌ای که بیشتر فرزندان آن را دختر تشکیل می‌دهند تولد یک پسر نه تنها تعادل جمعیتی آن خانواده را بهم نمی‌زند بلکه به تعادل جمعیتی آن خانواده کمک هم می‌کند.
مساله تعیین جنسیت جنین قبل از تولد هم مثل موضوعاتی چون تحقیقات سلول‌های بنیادی جنینی از مقولات مورد مناقشه در دنیا است که در برخی کشورها آزاد و در برخی دیگر ممنوع است.
مخالفان تعیین جنسیت آن را مقدمه ایجاد نوعی تبعیض جنسی در جامعه می‌دانند و در مقابل موافقان، انتخاب جنس فرزند را از حقوق طبیعی والدین دانسته و آن را در تنظیم خانواده کمک‌کننده می‌دانند.
این متخصص ژنتیک گفت زوجین مراجعه‌کننده به مرکز ابن‌سینا برای انجام این کار توسط متخصص زنان و زایمان ارزیابی می‌شوند و در مورد وضعیت تخمدان و رحم و تمام پارامترهای مرتبط با حاملگی موفق از طریق لقاح خارج رحمی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
همسر نیز توسط متخصصین مردان ویزیت می‌شود و بطور کامل مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و بعد از این معاینات جلسه مشاوره‌ای با حضور جنین شناس و متخصص ژنتیک و زوج متقاضی انجام اینکار برگزار می‌شود.
دکتر صادقی می‌گوید تکنیک تشخیص ژنتیکی قبل از تولد، آخرین پیشرفت‌ها را در زمینه ژنتیک و پزشکی تولید مثلی تلفیق نموده است. در این روش با لقاح خارج رحمی جنین اولیه شکل می‌گیرد سپس از این جنین در مرحله ۶تا ۸ سلولی یک یا دو سلول به عنوان نمونه برداشته شده و به آزمایشگاه ژنتیک ارسال می‌شود.
* موارد استفاده از تعیین جنسیت قبل از تولد استفاده از تکنیک پیشرفته تشخیص ژنتیکی جنسیت جنین قبل از انتقال امکان انتخاب جنسیت جنین‌های انتقالی را فراهم کرده است که گامی تازه در توسعه تکنیک‌های تشخیص ژنتیکی بیماری‌های پیش از انتقال جنین به شمار می‌رود.
دکتر صادقی می‌گوید تکنیک "پی‌جی‌دی" در مورد زوجینی که حداقل یکی از طرفین بر اساس مطالعات فامیلی حامل یا مبتلا به یک بیماری ژنتیکی قابل وراثت باشند و افرادیکه سقطهای مکرر داشته‌اند خصوصا در افرادی که سقط ها به دلیل ناهنجاری‌های ساختمانی کروموزومی رخ داده باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین در زنان بالای ۳۵سال و در زوجینی که به دلیل فاکتور مردانه کاندیدای ICSI(تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم) هستند تکنیک پی‌جی‌دی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دکتر صادقی می‌افزاید با استفاده از PGDمی‌توان از بروز بسیاری از اختلالات ژنتیکی پیشگیری نمود و به این ترتیب از صرف هزینه‌های اقتصادی و روانی و اجتماعی که تولد یک جنین با نقایص ژنتیکی به دنبال دارد پیشگیری کرد.
دکتر "ملک منصور اقصی" عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در مورد تکنیک پی جی دی می‌گوید در این روش به دلیل نیاز به بررسی جنین ناچاریم علی‌رغم بارور بودن زوجین از روش IVFدر آنها استفاده کنیم به این ترتیب که جنین هشت سلولی از لقاح آزمایشگاهی حاصل شده و سپس، پیش از انتقال آن به رحم یکی از سلول‌ها را جدا کرده و توسط یک متخصص ژنتیک که در این زمینه مهارت دارد، بررسی و تشخیص جنسیت می‌کنیم و سپس جنین مناسب را به رحم مادر انتقال می‌دهیم.
وی در عین حال می‌گوید این روش به هیچ وجه ساده نیست و در هر یک از مراحل متعدد انجام آن، ممکن است مشکلات مختلفی بروز کند که مانع از حصول نتیجه شود لذا این تصور که با دستیابی به تکنیک تشخیص جنسیت به روش PGD زوج‌ها می‌توانند به سهولت جنسیت نوزاد خود را انتخاب کنند درست نیست.
دکتر اقصی در خصوص اهمیت این روش می‌گوید اهمیت این روش صرفا در انتخاب جنسیت نوزاد از سوی والدین نیست بلکه فراتر از آن می‌تواند گامی در جهت دست یافتن به تکنیک‌های پیشرفته‌تر تشخیص ژنتیکی بیماری‌های کروموزومی قبل از انتقال جنین باشد.
* تعیین جنسیت جنین در آزمایشگاه فرد بعد از مراجعه به متخصص زنان به مدت یک و نیم تا دو ماه تحت درمان با داروهای تحریک‌کننده تخمک‌گذاری قرار می‌گیرد تا به این طریق بتوان جنین‌های بیشتری را تشکیل داد و جنین‌های دلخواه را افزایش داد.
بعد از اینکار طی شرایط خاصی و درآزمایشگاه جنین تشکیل داده می‌شود و این جنین تشکیل شده به مدت سه روز در دستگاهی شبیه رحم مادر نگهداری می‌شود.
جنین در این مرحله (سه روزگی) از شش تا هشت سلول تشکیل شده است که اطراف آن پوسته و لایه‌ای به نام زونا قرار دارد.
دکتر صادقی می‌گوید روش تعیین جنسیت جنین قبل از تولد تا این مرحله یعنی تشکیل جنین شبیه همان روش لقاح خارج رحمی و یا میکرواینجکشن است که ازاین مرحله به بعد و قبل از انتقال جنین به داخل رحم جنین‌های دلخواه در محیط آزمایشگاه تعیین و به داخل رحم انتقال داده می‌شوند.
وی افزود برای تعیین جنسیت جنین در مرحله قبل از انتقال جنین به داخل رحم، در لایه تشکیل شده اطراف جنین سوراخ کوچکی ایجاد می‌کنیم و با وارد کردن یک سوزن به داخل جنین یکی از سلول‌های جنین برداشته می‌شود این مرحله از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است و حتما باید با مهارت و دقت بسیار بالایی صورت گیرد.
گرفتن این سلول از جنین باید با دقت زیادی صورت گیرد تا آسیبی به جنین وارد نشود این سلول در شرایط خاصی تحویل متخصصین ژنتیک داده می‌شود تا مورد ارزیابی ژنتیکی از لحاظ تشخیص جنسیت جنین قرار گیرد.
بعد از اینکه جنسیت جنین‌ها توسط متخصصین جنین شناسی اعلام شد جنین‌های با جنسیت دلخواه و جنین‌های عاری از نقایص ژنتیکی به داخل رحم انتقال داده می‌شوند.
دکتر صادقی افزود در مواردیکه تعداد جنین‌های تعیین جنسیت شده زوجین زیاد باشد سه تا چهار جنین به داخل رحم انتقال داده می‌شود.
دو هفته بعد از انتقال جنین به داخل رحم فرد با انجام تست حاملگی در صورت مثبت بودن حاملگی ادامه می‌یابد و فرزند دلخواه زوجین متولد خواهد شد.
از زمانی که روش پی جی دی یا روش تعیین جنسیت جنین قبل از تولد برای اولین بار مطرح شده یک دهه سپری شده است که طی این مدت این تکنیک برای تعیین جنسیت جنین و تشخیص ژنتیکی بیماری‌های مختلفی به کار گرفته شده که کارایی آن را به اثبات رسانده است.
