روایت یک حسرت ۳۱ ساله در جام ملتهای آسیا

پس از یک دهه اقتدار و سه قهرمانی پیاپی در سالهای ۱۹۶۸، ۱۹۷۲ و ۱۹۷۶ که آخرینش در

تهران بود، تیم ملی ایران پس از انقلاب دیگر هرگز طعم شیرین قهرمانی را نچشید.

اوایل انقلاب فوتبال، یکی از مظاهر منفی رژیم شاه قلمداد شد و ممنوع بود. موضع ضدفوتبال در کشور به قدری شدید شده بود که در بوشهر، جایی که تیم ملی خودش را برای جام ملتها آماده می کرد، تظاهرات صورت گرفت و شعار "اردوی تیم ملی، خیانت است به ملت" فریاد زده شد. فوتبال رسما "دلقک بازی انگلیسی و آمریکایی" خوانده شد.

اما نه این دستورالعمل ها و نه جنگ باعث جدایی مردم از فوتبال نشد. در سالهای متشنج اول انقلاب میادین فوتبال زمینه ای شده بود برای اعتراض و درگیری و مسابقات گاه و بی گاه به تعطیلی کشیده می شد.

تاریخچه هفت دوره گذشته جام ملتها

۱۹۸۰، ‬کویت: مقام سوم، مرهم زخم شکست

کویت که میزبان‪ ۱۰‬تیم در مرحله اصلی مسابقات بود به دوره حکمرانی ایران بر جام ملتها خاتمه داد. در مرحله اصلی تیم های سوریه، امارات، قطر، بنگلادش، کره شمالی، مالزی، کره جنوبی و چین به کویت (میزبان) و ایران، مدافع عنوان قهرمانی ملحق شدند.

کویت تیم ایران را در نیمه نهایی ‪ ۲‬بر یک شکست داد و سپس در فینال به برتری‪ ۳ ‬بر صفر مقابل کره جنوبی دست یافت. این اولین شکست تیم ملی ایران در جام ملتها پس از ۱۰ سال یود. ایران پس از پیروزی ۳ بر صفر مقابل کره شمالی در دیدار رده بندی به مقام سوم قناعت کرد. ایران با ۱۶ گل بهترین خط حمله این دوره را داشت و بهتاش فریبا با به ثمر رساندن هفت گل آقای گل شد و این مرهمی بود بر شکست ایرانی ها.

۱۹۸۴، سنگاپور: نسل طلایی

عربستان در اولین حضورش در جام ملتهای آسیا، روی سکوی قهرمانی ایستاد و دوره‌ درخشش خود را در فوتبال قاره کهن آغاز کرد. ایران، سوریه، عربستان، امارات، کره جنوبی، هند، چین، قطر، سنگاپور میزبان و کویت، مدافع قهرمانی در مرحله گروهی حضور داشتند و عربستان، ایران، چین و کویت به نیمه نهایی راه یافتند.

در این مرحله شاهرخ بیانی ایران را در برابر سعودی‌ها پیش انداخت، اما گل به خودی شاهین بیانی در دقیقه آخر کار را به پنالتی کشاند تا در نهایت شاگردان ناصر ابراهیمی در ضربات پنالتی ببازند و در حالی که ایران با بازیکنانی چون حمید درخشان، حمید علیدوستی، ناصر محمدخانی، عبدالعلی چنگیز نسلی طلایی داشت، یک شکست تلخ در تاریخ به ثبت برسد. در فینال عربستان، چین را ۲ بر صفر مغلوب کرد.

۱۹۸۸، قطر: خانه تکانی

حدود یک سال قبل از این مسابقات، پرویز دهداری، سرمربی تیم ملی ایران ۱۴ بازیکن صاحب نام را که به نشانه اعتراض حاضر به پوشیدن پیراهن تیم ملی نشده بودند، اخراج کرد و با بازیکنانی جوان چون احمدرضا عابدزاده، فرشاد پیوس، کریم باوی و جواد زرینچه پا به مسابقات مقدماتی المپیک و جام ملتهای آسیا گذاشت که برای نخستین بار در قطر برگزار می شد.

بحرین و ژاپن برای اولین بار به مرحله اصلی مسابقات راه یافته بودند و در کنار امارات، چین، کویت، سوریه، ایران، کره جنوبی و عربستان به رقابت پرداختند. تیم جوان شده ایران در مرحله گروهی در برابر کره جنوبی تن به شکست "مصلحتی" سه بر صفر داد، به امید اینکه در مرحله بعد به چین بخورند. اما محاسبات اشتباه از آب درآمد و ایران در نیمه نهایی دوباره به عربستان خورد و با تک گل ماجد عبدالله مغلوب شد.

فینال عربستان و کره جنوبی یکی از نفس گیرترین دیدارها تا به امروز بوده که بعد از‪ ۱۲۰‬دقیقه تلاش بدون گل پایان یافت. برای اولین بار سرنوشت فینال جام ملتها با ضربات پنالتی مشخص شد و عربستان‪ ۴‬بر‪ ۳ ‬پیروز شد. ایران در دیدار رده بندی پس از تساوی بدون گل مقابل چین در ضربات پنالتی پیروز شد و به مقام سوم رسید.

۱۹۹۲‬، ژاپن: حذف و جنجال

دو سال پیش از این جام، ایران ناباورانه به رهبری علی پروین مدال طلای بازیهای آسیایی پکن را بدست آورده بود و به عنوان مدعی به ژاپن رفت. اما یکی از بدترین تورنمنت ها برای ایران رقم خورد. مرحله اصلی با حضور هشت تیم عربستان، ایران، کره شمالی، امارات، چین، ژاپن، قطر و تایلند برگزار شد. ایران در حالیکه پس از پیروزی ۲ بر صفر در برابر کره شمالی و تساوی بدون گل مقابل امارات متحده عربی، در بازی آخر گروهی تنها به یک مساوی مقابل ژاپن نیاز داشت، در دقیقه ۸۷ توسط کازویوشی میورا دروازه اش باز شد تا خیلی زود از جام ملتها خداحافظی کند.

اما این مسابقه آبستن حوادث تلخ دیگری هم بود و پس از جنجال بازیکنان ایران، پنج بازیکن ایرانی به دلیل رفتار غیرورزشی با جریمه های سنگینی مواجه شدند. مجتبی محرمی، فرشاد پیوس، مجتبی کرمانی مقدم، جمشید شاه محمدی و نادر محمدخانی محرومی های ایران بودند.

تیم ژاپن که چهار سال قبل از چهار دیدار گروهی تنها یک امتیاز کسب کرده بود، این بار تا فینال تاخت و با برد‪ یک ‬بر صفر برابر عربستان در هیروشیما، به اولین قهرمانی در جام ملتها دست یافت و ششمین تیم میزبان-قهرمان نام گرفت.

۱۹۹۶، امارات: طلوع ستاره ها

دهه ۹۰ علیرغم شکست تلخ هیروشیما، دهه بازگشت فوتبال ایران محسوب می شد. قهرمانی در بازیهای آسیایی پکن با پیروزی بر کره جنوبی، قدرت اول فوتبال آسیا، و همین طور قهرمانی تیم پاس در جام باشگاههای آسیا در سال ۱۹۹۲ به همه گوشزد کرد که می توان به صف اول بازگشت. حتی حذف بسیار آزاردهنده در مرحله مقدماتی جام جهانی ۱۹۹۴ هم جلودار موج تازه فوتبال ایران نشد.

پس از شکست ۲ بر یک در بازی اول مقابل عراق، شاگردان جوان محمد مایلی کهن با پیروزی های‌ خیرکننده ۳ بر صفر مقابل عربستان و ۶ بر ۲ مقابل کره جنوبی، با درخشش علی دایی، شایسته ترین نماینده آن نسل، مقتدرانه به نیمه نهایی راه یافتند.

حتی باخت به سعودی ها در ضربات پنالتی هم مردم را دلخور نکرد، چون تیم ملی قانعشان کرده بود که می توان دوباره به پیروزی رسید. عربستان باز هم در ضربات پنالتی امارات میزبان را پس از تساوی بدون گل شکست داد و جام قهرمانی را بالای سر برد.

ایران با پیروزی ۲ بر یک برابر کویت در نهایت به مقام سوم رسید، علی دایی با ۸ گل آقای گل شد، خداداد عزیزی به عنوان باارزش ترین بازیکن این دوره انتخاب شد و مایلی کهن جایزه بااخلاق ترین تیم را از دست مسئولین فوتبال آسیا دریافت کرد.

۲۰۰۰ لبنان: باز هم حذف ناباورانه

ایران پس از صعود به جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه، باز هم به عنوان مدعی پا یه جام ملتهای آسیا گذاشت. حتی بنگاه شرط ‌بندی معروف ویلیام هیل با قائل شدن احتمال ۲۰ درصد، ایران را صاحب بیشترین شانس برای قهرمانی می‌دانست.

اما شاگردان جلال طالبی، که حالا چند تایشان از جمله علی دایی، کریم باقری و مهدی مهدوی کیا در اروپا توپ می زدند، پس از صعود مقتدرانه از گروهشان، در مرحله یک چهارم نهایی مقابل کره جنوبی در وقت اضافه ناباورانه باختند. لی گونک دوک در دقیقه ۹۹ گل طلایی بازی را به ثمر رساند.

در این دوره این ژاپن بود که دومین جام قهرمانی را در لبنان بدست آورد. این تیم خیلی زود و پس از تحمیل شکست چهار بر یک به عربستان و هشت بر یک به ازبکستان در مرحله گروهی، نام خود را به عنوان مدعی مطرح کرد.

در نیمه نهایی، ژاپن به برتری سه بر دو برابر چین دست یافت و عربستان با پیروزی دو بر یک مقابل کره جنوبی راهی فینال شد. دیدار دوباره عربستان و ژاپن از قبل هم نزدیکتر بود و سرانجام چشم بادامی های سرزمین "آفتاب تابان" فقط با یک گل به قهرمانی رسیدند.

۲۰۰۴، چین: چهارمین مقام سومی

تیم برانکو ایوانکوویچ، زیباترین بازیهایش را در چین انجام داد و بیش از هر زمان دیگر جام قهرمانی دست یافتنی تر شده بود. پیروزی دلچسب ۴ بر ۳ مقابل کره جنوبی در مرحله یک چهارم نهایی با درخشش و هت تریک علی کریمی، بهترین بازیکن آن زمان آسیا و انتقام شیرین شکست لبنان، خیلی زود صعود پرزحمت از گروه و کتک کاری رحمان رضایی و علی بداوی را در زمین به فراموشی سپرد.

اما در حالی که پیروزی مقابل چین میزبان، با وجود حمایت ۶۵ هزار تماشاگرش در پکن دست یافتنی بود، پس از تساوی یک بر یک، ایران بار دیگر با ضربات پنالتی به "فینال بازنده‌ها"، دیدار رده‌بندی، بسنده کرد.

بعد از اینکه عربستان نتوانست از مرحله گروهی صعود کند، ژاپن در نیمه نهایی بحرینی را که پدیده مسابقات جلوه کرده بود، شکست داد. دیدار فینال در حضور شصت هزار تماشاگر متعصب و خشمگین چینی برگزار شد که آرزوی اولین قهرمانی تیم کشورشان را با پیروزی مقابل دشمن دیرینه در سر می پروراندند، اما میهمان سه بر یک میزبان را متوقف کرد، درحالیکه چینی ها اعتقاد داشتند یکی از گلهای ژاپن با دست به ثمررسیده است.

ایران با پیروزی چهار بر دو مقابل بحرین، یک مقام سوم دیگر کسب کرد تا همچنان در حسرت قهرمانی آسیا بماند