تاثیر 'تجربه میکونوس' از دید سفیر وقت ایران در آلمان

دوره ماموریت آقای موسویان در خلال سالهای ۱۳۶۹تا ۷۶ دوره ای پرفراز و نشیب در روابط ایران آلمان بوده است.

ماموریت نویسنده این کتاب درمقام سفیر ایران در آلمان یک سال پس از درگذشت آیت الله خمینی و شروع دوره ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی آغاز شده و همزمان با پیروزی محمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری، پایان یافت.

اما ماجرای قتل چهار تن از مخالفان سیاسی در سال ۱۳۷۱ که به حادثه "رستوران میکونوس" مشهور شد، باعث به وجود آمدن بحرانی ترین دوره روابط ایران با آلمان و اروپا شد که دیپلماسی ایران و طبعا فعالیت های سفیر وقت ایران را تحت شعاع خود قرار داد.

آقای موسویان پس از توضیح مفصلی از تاریخچه روابط ایران و آلمان قبل و بعد از انقلاب اسلامی، محدودیت های سیاست خارجی ایران و آلمان، موضوعات مورد اختلاف دو کشور از جمله سلاح های کشتار جمعی و روند صلح خاورمیانه که نزدیک به ۲۰۰ صفحه از کتاب ۳۳۹ صفحه ای را شامل شده به ذکر بحران میکونوس و نتایج آن پرداخته است.

رستوران ایرانی با نام یونانی

در ۱۷ سپتامبر ۱۹۹۲ ساعت یازده شب دو مرد مسلح که ماسک بر چهره داشتند وارد یک رستوران یونانی به نام میکونوس در منطقه "ویلمرسدورف" برلین شدند و حاضران در اتاق پشتی رستوران را با اسلحه اتوماتیک یوزی و لاما – اسپشیال رولور به رگبار بسته و چهار مرد از جمله صادق شرفکندی دبیر کل تبعیدی حزب دمکرات کردستان – حزبی که رسما در ایران منحل شده – را به قتل رساندند.

"اتاق جلویی رستوران مملو از مشتریان عادی بود. اگر چه رستوران میکونوس اسمی یونانی داشت، در حقیقت یک رستوران تماما ایرانی بود و تبدیل به پاتوق همیشگی چهره های ایرانی مخالف که به عنوان سازمان های چپ شناخته می شدند، گردیده بود."

نویسنده کتاب می نویسد که محاکمه متهمان توسط مقام های قضایی آلمانی در سال ۱۹۹۳ آغاز شد. یک سال پس از آن "این دادگاه به جایی رسید که مستقیما بر روابط ایران و آلمان اثر سوء نهاد. روز جمعه ۱۶ مارس قاضی رییس دادگاه در برلین احضاریه ای برای آقای علی فلاحیان که از سال ۱۹۸۹ وزیر اطلاعات ایران بود صادر کرده بود و وی را به عنوان مظنون به قتل ها به دادگاه فراخواند."

به نوشته آقای موسویان دولت آلمان در سال ۱۹۹۵ تاکید کرده بود که قصد مداخله در روند حقوقی و قضایی ندارد.

سیاست گفتگو های انتقادی بن با تهران به دنبال صدور این احضاریه دچار ضربه سختی شد. "این موضوعی بود که فضای سیاسی را ابری و تاریک ساخت."

تخریب اساسی روابط

اعلام رای دادگاه برلین جدی ترین ضربه را به روابط ایران و آلمان و به دنبال آن روابط ایران و اتحادیه اروپا از آغاز تا کنون وارد کرد.

ظهر روزی که رای دادگاه منتشر شد مقامات دولت ایران به حسین موسویان سفیر وقت تهران ابلاغ کردند که به منظور انتقال اعتراض ایران با وزیر خارجه آلمان ملاقات کند و به اطلاع آنها برساند که سفیر ایران به تهران فراخوانده شده است.

"یک ساعت بعد وزارت خارجه آلمان اطلاع داد که قائم مقام وزیر امور خارجه آلمان، نویسنده - حسین موسویان - را فراخوانده است. این ملاقات ساعت پنج عصر صورت پذیرفت و طی آن دو طرف جزییات اعتراض دولت متبوع خود را بیان داشتند."

در آن جلسه قایم مقام وزیر خارجه آلمان به سفیر ایران اطلاع می دهد که کشورش چهار تصمیم مهم گرفته است. فراخواندن سفیر آلمان در ایران، تعلیق سیاست گفتگوی انتقادی با ایران، اخراج عوامل اطلاعاتی ایران از خاک آلمان و توقف تبادل دیدارها در سطح وزیر.

دو ساعت پس از دیدار سفیر ایران و قائم مقام وزارت خارجه آلمان، رییس هلندی اتحادیه اروپا نیز موضع اتحادیه را اعلام کرد که دقیقا همان چهار مورد تصمیم دولت آلمان را شامل می شد.

در پی این تصمیم، گفتگوی های انتقادی به حالت تعلیق درآمد، سفرای ایران به تهران و سفرای اتحادیه اروپا نیز متقابلا از تهران فراخوانده شدند. آلمان چهار دیپلمات ایرانی را به عنوان عوامل اطلاعاتی اخراج و متعاقبا ایران نیز چهار دیپلمات آلمانی را اخراج کرد.

نویسنده کتاب پس از شرح مفصلی از جزییات دادگاه، شاهدان و حکم دادگاه و فضای سیاسی پیرامون آن و تبادل نامه میان "هلموت کهل" صدر اعظم وقت آلمان و اکبر هاشمی رفسنجانی رییس جمهور اسبق ایران، برای جلوگیری از شدت بحران به وجود آمده، به ذکر دلایل وقوع این حادثه پرداخته است.

این بخش از کتاب گرچه دست اول نیست و پس از گذشت یک دهه از آن موضوع تازه ای به خواننده نمی دهد اما شاید اولین بار باشد که در یک مجموعه آن هم توسط یکی از مقام های رسمی ایران که به سبب مسئولیتش از نزدیک با موضوع رو به رو بوده، نوشته و جمع آوری می شود.

چرا آلمان روابط با ایران را گسترش داد؟

حسین موسویان سفیر وقت جمهوری اسلامی در آلمان در دوره ای ماموریت خود را آغاز کرد که ایران با پایان جنگ هشت ساله با عراق و به قدرت رسیدن اکبر هاشمی رفسنجانی، سیاست "نزدیکی با غرب منهای آمریکا" را در پیش گرفته بود.

این سیاست با استراتژی آلمان برای ارتقا جایگاهش در جهان به خصوص در خاورمیانه همزمان شده بود.

آقای موسویان در بیان دلایل آلمان برای گسترش روابط با ایران می نویسد که نفوذ بین المللی آلمان با قدرت اقتصادی آن تناسب نداشت و رهبری آلمان به خوبی از این ناکارآمدی آگاه بود و درنتیجه باعث شد تا حکومت آلمان دست به اقداماتی به منظور تغییر این وضعیت بزند.

ازدید اولین سفیر ایران در آلمان متحد، تلاش این کشور برای به دست آوردن جایگاهی دایمی در شورای امنیت، ایفای نقشی مهمتر در اتحادیه اروپا، و حفظ روابط با کشورهای کلیدی غیر اروپایی از جمله چین، مالزی، اندونزی بود.

سواحل وسیع ایران با خلیج فارس که با بزرگترین منابع نفتی جهان هم مرز است و حجم جمعیت این کشور در قیاس با دیگر دولت های منطقه از جملع عواملی بود که توجه آلمان را بیشتر به خود جلب کرد، چنانکه به گفته آقای موسویان وزیر خارجه آلمان به وی گفته است که ایران پلی به سوی دنیای اسلام و آسیا است.

"نارضایتی امریکا، بریتانیا و اسراییل"

سفیر وقت ایران در آلمان می نویسد که گسترش روابط ایران و آلمان به عنوان کشوری از اعضای ناتو (پیمان نظامی آتلانتیک شمالی) با مخالفت و نارضایتی ایالات متحده امریکا، بریتانیا و اسراییل همراه بود.

"روابط خاص آلمان با ایران بعدها تقریبا به تنها موضوعی تبدیل شد که آلمان و ایالات متحده و همچنین آلمان و اسراییل بر سر آن اختلاف نظر داشتند. مخالفت های متعدد آلمان با درخواست های آمریکا برای تحریم ایران که در اجلاس گروه هفت، ناتو و سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه صورت می گرفت، توجه سیاستمداران سراسر جهان را به خود معطوف ساخته و در سطح گسترده ای مطرح شد."

آقای موسویان ارتباط ایران و آلمان در زمینه های امنیتی را بیش از دیگر ابعاد روابط بن و تهران باعث خشم ایالات متحده، بریتانیا و اسراییل توصیف کرده و می نویسد که این سه کشور تلاش های جدی ای برای محدود ساختن و تنزل رابطه بین ایران و آلمان در این حوزه که چشمگیر ترین دستاورد آن تبادل بشردوستانه زندانیان در خاورمیانه بود، به عمل آوردند.

سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران که اینک رییس کمیسیون سیاست خارجی مجمع تشخیص مصلحت نظام درایران و در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی سخنگو و از اعضای بلند پایه هیات مذاکره کننده اتمی با سه کشور فرانسه، بریتانیا و آلمان بود، در فصل پایانی کتاب خود به ارایه راهکارهایی می پردازد.

"کاهش تنش با آمریکا"

آقای موسویان با ذکر موانع توسعه روابط ایران و آلمان در دوره ماموریت اش در این کشور می نویسد که به منظور برقراری و تداوم روابط پایدار و استوار بین ایران و آلمان و اتحادیه اروپا باید سطح تنش بین ایران و ایالات متحده کاهش یابد. "به عبارت دیگر برای ایران مقدور نخواهد بود که درعین تداوم روابط خصومت آمیز با آمریکا، با اتحادیه اروپا روابط استراتژیک برقرار کند."

سفیر سابق ایران می نویسد که زمینه کاهش تشنج بین ایران و آمریکا با استفاده از زمینه های منافع مشترک دو کشور شامل امنیت و همکاری دوجانبه در زمینه های خاص مورد علاقه و رفع نگرانی های متقابل فراهم می شود. "مذاکره و برقراری رابطه بین ایران و آمریکا در شرایط فعلی واقع بینانه نیست اما کاهش تشنج قابل بررسی است."

"اکبر هاشمی رفسنجانی" رییس جمهور پیشین ایران که سال گذشته در جریان رقابت های انتخاباتی وعده داده بود که در صورت احراز پست ریاست جمهوری روابط با آمریکا را بهبود بخشد، در پیشگفتاری در این کتاب با اشاره به وضعیت کشور در شروع اولین دوره ریاست جمهوری اش می نویسد که در آن مقطع رهبران ایران به آلمان به عنوان نمونه مناسبی برای روابط با اروپا نگریسته و به نقش این کشور در شکستن زنجیرهای حصر اقتصادی ایالات متحده آمریکا علیه ایران و تامین اعتبارات و فن آوری پیشرفته برای بازسازی های پس از جنگ تحمیلی توجه خاصی داشتند.

آقای هاشمی رفسنجانی که حسین موسویان سفیر دولت وی در آلمان محسوب می شد در پایان پیشگفتار خود که چهار ماه پیش از انتشار این کتاب نوشته شده ابراز امیدواری کرده که تلاش مرکز تحقیقات استراتژیک که زیر نظر مجمع تحت ریاست وی فعلیت می کند، برای فهم بهتر مهم ترین چالش های روابط جمهوری اسلامی ایران و غرب و ارایه راه حل در مسایل چالشی، مورد توجه محققان و نظام تصمیم گیری دیپلماسی ایران قرار گیرد.

از سایت بی بی سی فارسی