سخنگو دولت: اعتراضات مردم را به رسمیت می‌شناسیم

ایران وایر: در ادامه موج اعتراض‌ و اعتصاب بازاریان و کسبه و مردم، سخنگو دولت اعلام کرد که دولت اعتراض‌های مردم را «به رسمیت می‌شناسد» و مدعی شد حتی «صداهای تند» نیز شنیده خواهند شد.

فاطمه مهاجرانی، سخنگو دولت مسعود پزشکیان، در نشست خبری هفتگی دولت امروز سه‌شنبه ۹دی۱۴۰۴ با اشاره به فشارهای اقتصادی حاکم بر جامعه گفت واکنش‌های اعتراضی مردم «طبیعی» است و تاکید کرد اعتراض‌های مسالمت‌آمیز، از نگاه دولت، قابل پذیرش هستند. او افزود که دولت خود را موظف به شنیدن صدای مردم می‌داند و این صداها را نشانه شدت فشارهای معیشتی توصیف کرد.

سخنگو دولت همچنین از پیش‌بینی دو راهکار «سبد کالا» و «اعتبار» برای جبران بخشی از مشکلات معیشتی خبر داد و گفت این موارد قرار است به‌زودی به تصویب برسند. او در عین حال، جلوگیری از کسری بودجه و مهار ناترازی بانک‌ها را از اولویت‌های دولت در حوزه کنترل تورم عنوان کرد.

مهاجرانی مدعی شد دولت برنامه‌ای سه‌سطحی برای توسعه اقتصادی در دستور کار دارد و هدف آن، رسیدن به «فهم مشترک» برای عبور از بحران‌های اقتصادی است. او افزایش مداوم قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید مردم طی دو دهه گذشته را مورد اشاره قرار داد و گفت تمرکز دولت بر پرداختن «ریشه‌ای» به این وضعیت است.

به گفته سخنگو دولت، مهار رشد نقدینگی از طریق انضباط مالی و اصلاح ساختار بودجه دنبال می‌شود تا فشار مالی بیشتری به بازار کالا و خدمات وارد نشود. او همچنین از تداوم پرداخت یارانه‌ها و اجرای طرح کالابرگ برای تامین کالاهای اساسی خبر داد.

مهاجرانی درباره وضعیت دستمزدها نیز گفت حقوق کارگران با مشارکت دولت، کارفرمایان و نمایندگان کارگری بررسی خواهد شد. او در بخش دیگری از سخنانش اعلام کرد دهک‌بندی خانوارها به‌صورت دوره‌ای و حدود هر سه ماه یک‌بار بازبینی می‌شود و ثبت اعتراض شهروندان در این زمینه از طریق سامانه «حمایت» انجام می‌گیرد.

سخنگو دولت تاکید کرد رویکرد اعلامی دولت، تمرکز بر حمایت از «ضعیف‌ترین اقشار» جامعه است؛ اظهاراتی که در شرایط تداوم نارضایتی‌های گسترده اقتصادی و معیشتی مطرح می‌شود.
 فریاد معترضان در بازار؛ جمهوری اسلامی تهدید می‌کند و وعده می‌دهد 
بازار تهران طی دو روز گذشته صحنه اعتصاباتی نسبتا گسترده بوده است؛ حرکتی که اگرچه با انگیزه‌های اقتصادی آغاز شد، اما به سرعت تغییر ماهیت داد و با شعارهایی چون «مرگ بر دیکتاتور»، ردایی سیاسی به تن کرد. بازاریان و کسبه که در خیزش‌های سال‌های اخیر عمدتا نقش نظاره‌گر را داشتند، این بار در کانون اعتراضات جای گرفته‌اند؛ حضوری که اکنون حمایتِ بدنه دانشجویی را نیز به همراه دارد.

واکنش جمهوری اسلامی به این وضعیت، آمیزه‌ای از «مشت آهنین» و «دستکش مخملی» بوده است. در حالی که سپاه و نیروی انتظامی با ادبیات سال‌های ۸۸ و ۱۴۰۱، معترضان را به برخورد قاطع تهدید کرده و پیامک‌های رصد اطلاعاتی روانه گوشی‌های شهروندان می‌کنند. از سوی دیگر، «مسعود پزشکیان» رییس‌جمهور ایران در بامداد ۹دی در شبکه ایکس نوشت: «معیشت مردم، دغدغه هر روز من است... به وزیر کشور دستور دادم از مسیر گفتگو با نمایندگان معترضان، مطالبات برحق آن‌ها را بشنود.»
ما درد مشترک داریم
یکی از شهروندان تهران که در اعتراضات بازار تهران حضور داشته، در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» تأکید می‌کند این اعتراضات در سراسر بازار فراگیر نشده است. به گفته او، بازار پارچه‌فروشان و فرش‌فروشان در این دو روز عمدتا آرام بوده‌ است، اما بازار آهنگران و بازارهای نزدیک خیابان جمهوری اغلب تعطیل بوده و شلوغی‌ها نیز بیشتر در همان محدوده رخ داده است. او می‌گوید در خیابان‌های اطرافِ نقاط اعتصاب، شماری از مردم به معترضان پیوستند، با این حال فضای ترس قابل توجهی هم وجود داشت.

این شهروند می‌گوید اعتراضات دوشنبه ۸دی، حدود ساعت ۱۱ صبح در نزدیکی میدان فردوسی آغاز شد. او همچنین توضیح می‌دهد نیروهای نظامی از صبح، پیش از باز شدن مغازه‌ها، در اطراف بازار مستقر بودند. به گفته او، این نیروها تا ظهر حضور پررنگی در خیابان‌ها نداشتند و نشانه‌های زیادی از حضور یگان ویژه مشاهده نکرده است. اما او بر این نکته مهم تاکید می‌کند که در میان بازاریان و مردم درد مشترک وجود دارد و آینده برای همه بسیار تاریک است. 

«سامان»، شهروند دیگری از تهران، می‌گوید در جریان اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» نیز در خیابان حضور داشته است. او در توضیح وضعیت اعتراضات اخیر به ایران‌وایر می‌گوید هنوز بسیاری از مردم صرفا در حاشیه خیابان‌ها نظاره‌گرند و شمار زنان نیز اندک است. به گفته او، میان بازاری‌ها اتحاد و هماهنگی چندانی دیده نمی‌شود و همین پراکندگی باعث شده هر گروه یا فردی شعار خود را سر بدهد و خواسته‌ای منسجم شکل نگیرد. با این حال تاکید می‌کند: «وجه مشترک همه این است که اگر مغازه‌مان را ببندیم، سودمان بیشتر از زمانی است که جنس بفروشیم؛ چون فردا دیگر نمی‌توانیم با قیمت امروز چیزی بخریم.»

یکی از بازاریان خیابان لاله‌زار که چندان متمایل به اعتصاب نبود، می‌گوید که دم ظهر آمدند و به ما گفتند ببندید. ما هم بستیم. «فضا عجیب بود، همه جور آدمی داشتن شعار می‌دادن، بعضی‌ها همسایه‌های من بودن... حق دارن اعتراض کنن. اینجوری نمیشه. بسته و باز ما تو این بازار یکی شده ولی ببندیم که چی بشه، اجاره من یک میلیارده کی میخواد بده؟»  

این افراد می‌گویند در تجمعات شعارهایی مانند «مرگ بر دیکتاتور»، «نترسید، نترسید، ما همه با هم هستیم»، «توپ، تانک، فشفشه؛ آخوند باید گم بشه»، «نه غزه، نه لبنان؛ جانم فدای ایران»، «رضاشاه، روحت شاد» و «این آخرین نبرده؛ پهلوی برمی‌گرده» را بارها شنیده‌اند. در ویدیوهای منتشر شده در دو روز اخیر نیز این شعارها شنیده می‌شوند. 
گزارش خبرگزاری‌های داخلی
یکی از مهمترین تفاوت‌های این دور از اعتراضات نسبت به دوره‌های قبل این است که اکثر رسانه‌های وابسته به حاکمیت آن را بازتاب دادند. آن‌ها تلاش کردند تا این اعتراضات را صرفا از زاویه اقتصادی بازتاب دهند. خبرگزاری «ایسنا» در توضیح خود از حوادث بازار نوشت که اعتراضات به خاطر «جهش کم‌سابقه قیمت ارز» روی داد. سایت «عصر ایران» نیز نوشته بود: «در برخی نقاط تهران نیز کسبه در خیابان ها تجمع کردند و با سر دادن شعارهایی خواستار رسیدگی فوری مسوولان به وضعیت دلار شدند.» 

سایت خبری «انتخاب» که نزدیک به اصلاح طلبان است می‌نویسد: «در برخی راسته‌ها، سطح فعالیت صنفی به حداقل رسید و بسیاری از واحدها ترجیح دادند برای جلوگیری از ضرر احتمالی، از انجام معاملات خودداری کنند.» این سایت اعتصابات را تنها به بازار ارز محدود دانست. 

این گزارش‌ها توضیح می‌دهند «این تجمعات تا کنون آرام بوده و سمت و سوی اصلی شان نیز مطالبات اقتصادی بوده است، هر چند که برخی افراد تلاش کردند با دادن شعارهایی خواسته های برحق صنفی و اقتصادی را به حاشیه ببرند که عمدتاً با بی اعتنایی بازاریان مواجه شدند.» یا سایت انتخاب نوشته بود «گروه اندکی با سر دادن شعارهای سیاسی تلاش داشتند از این اعتراض صنفی سوء استفاده کنند.» 

در همین رابطه خبرگزاری «فارس» می‌نویسد وقتی گروه اعتراض کنندگان حرکت می‌کردند «با رسیدن به چهارراه استانبول، یک گروه حدود ۳۰ نفره از زنان با پوشش کامل و ماسک، ناگهان به جمعیت پیوستند. همزمان، از سمت مترو سعدی نیز بر تعداد جمعیت افزوده شد. حضور این گروه همراه با رفتارهایی مانند رقص و آواز بود.»

سایت «همشهری» نیز در گزارش خود ضمن تاکید بر این که اعتراضات اقتصادی است، می‌نویسد: «فعالیت معدود هسته‌های آشوب‌ساز درمیان معترضان بود که از فعال شدن معاندان برای منحرف کردن مسیر طرح مطالبات صنفی حکایت دارد.» این گزارش می‌نویسند عده‌ای می‌خواهند با مطرح کردن «شعارهای انحرافی و سیاسی، مسیر اعتراضات را به‌سوی آشوب‌سازی منحرف کنند.» این گزارش در نهایت با بازتولید روایتی که در سال‌های گذشته نیز بارها استفاده شده، مدعی شد: «آشوب‌سازان که با الگوهای بازنویسی‌شده وارد میدان شده بودند، با هوشیاری مردم در رسیدن به اهداف خود ناکام ماندند.»

هنگام عصر که اعتصاب بازاریان و تجمعات این منطقه به پایان رسیده بود، خبرگزاری «تسنیم» گزارش داد «این خیابان‌ها کاملاً عادی است و نشانی از برخی اعتراضات صبح امروز نیست.» همشهری نیز در یک گزارش تصویری در گفتگو با مردم، ضمن عادی نشان دادن فضا، صحبت‌های کسبه‌ای را پخش کرد که می‌گفتند همه چیز اقتصادی است و کسبه با این اعتراضات از کسب و کار افتاده‌اند. در این گزارش تاکید می‌شود بحث سیاسی بین خواسته‌ها نیست. 
زبان تهدید حکومت
حجم قابل توجهی از ادبیات جمهوری اسلامی در دو روز گذشته مبتنی بر تهدید بوده است. بخشی از این تهدیدها به خاطر همزمانی این اعتراضات با سالگرد ۹دی روی داده است. یکی از مهمترین خط و نشان کشیدن‌ها در ۷دی ماه رخ داد «عباسعلی محمدیان» فرمانده انتظامی تهران، در برنامه‌ای که در راستای سارقان برگزار شده بود با کلی گرایی قابل تاملی گفت: «پلیس برای اجرای قانون در برابر مجرمان هیچ تعارفی ندارد و کسانی که دست به اقدام مجرمانه بزنند، هدف گلوله ماموران قرار خواهند گرفت.»

سپاه پاسداران صبح ۸دی‌۱۴۰۴ در بیانیه‌ای تند، با بازخوانی حماسه ۹ دی ۸۸ به عنوان پاسخ قاطع ملت به «فتنه پیچیده دشمن»، نسبت به تکرار رفتارهای مشابه هشدار داد. این بیانیه با اشاره به بهره‌گیری دشمن از «جنگ شناختی» برای تزریق وحشت و امیدزدایی، مصداق بارز فتنه‌انگیزی در شرایط فعلی را «ترغیب به تسلیم» دانست. سپاه در این پیام با هشدار مستقیم به «فتنه‌گران متوهم داخلی» و دشمنان خارجی، تاکید کرد که در پاسداری از امنیت و استقلال کشور، در برابر هرگونه آشوب، تعرض سرزمینی یا خطای محاسباتی، مقتدرانه خواهد ایستاد.

همزمان با این بیانیه، «حسین طیبی‌فر»، جانشین نماینده ولی‌فقیه در سپاه، در مراسم بزرگداشت ۹دی، سران فتنه را «ستون پنجم دشمن» نامید و تاکید کرد هر کسی که مورد تمجید دشمن قرار گیرد، «مزدور و مجری سناریوهای بیگانه» است. وی با شبیه‌سازی مخالفان امروز با دشمنان صدر اسلام، لیدرهای فتنه‌های داخلی را هنرپیشه‌هایی دانست که در هر لباس و مقامی، به‌دنبال براندازی و ضربه زدن به نظام هستند. 

همچنین «محمدرضا نقدی»، مشاور عالی فرمانده کل سپاه، در یک سخنرانی مخالفت با حکومت را مخالفت با پیامبر اسلام خواند و هشدار داد که اجازه نخواهند داد جریان‌های مخالف، دستاوردهای انقلاب را از بین ببرند. او با تهدید نسبت به شکل‌گیری «فتنه‌های جدید»، بر مقابله با کسانی که به گفته او از فشار اقتصادی برای تضعیف نظام و ایجاد تفرقه سوءاستفاده می‌کنند، تأکید کرد.

این گفته‌ها در حالی در فضای عمومی منتشر شد که سازمان اطلاعات سپاه در شامگاه دوشنبه به افراد بسیاری در تهران پیامکی فرستاد که در آن نوشته بود «حضور شما پیرامون تجمعات غیرقانونی تاریخ ۸/۱۰/۱۴۰۴ تحت رصد اطلاعاتی قرار گرفت، لذا توصیخ می‌شود از حضور خود و نزدیکان در اینگونه تجماعات غیرقانونی که خواسته دشمن است اکیدا خودداری نمایید.»
تلاش برای اقناع
بخشی از اقدامات دولت برای جلوگیری از تداوم اعتراضات و اعتصابات، تلاش برای آرام کردن فضا از طریق وعده‌های اقتصادی بود. مهم‌ترین رویداد در این راستا، استعفای «محمدرضا فرزین»، رییس کل بانک مرکزی در تاریخ ۸دی‌ماه بود. در حالی که از دو هفته پیش گمانه‌زنی‌هایی درباره برکناری یا استعفای او در رسانه‌ها منتشر شده بود، جابه‌جایی که رخ داد نیز در هاله‌ای از ابهام صورت گرفت؛ به‌طوری که هم‌زمان با اعلام نامعلوم بودن موافقت رییس‌جمهور با استعفای او، ناگهان «عبدالناصر همتی» به عنوان جایگزین وی معرفی و راهی ساختمان میرداماد شد.

همتی در حالی سکان بانک مرکزی را در دست می‌گیرد که مدتی پیش، مجلس با رأی مثبت به استیضاح او، وی را از وزارت اقتصاد برکنار کرده بود. مشخص نیست حضور دوباره او در یک جایگاهی کلیدی، چه سرنوشتی خواهد داشت؛ اما این جابه‌جایی بیش از هر چیز نشان‌دهنده تزلزل دولت در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و محدود بودن دایره انتخاب مسئولان به چند نام تکراری در شرایط بحرانی است.

اقدام دیگر دولت برای آرام کردن فضای اقتصادی  انجام داده است در شامگاه ۸دی در تلویزیون مطرح شد. «محمد قاسمی» معاون سازمان برنامه‌وبودجه گفت: «میلیاردها دلار ظرف یک هفته وارد بازار کشور خواهد شد؛ همه شرکت‌هایی که منابع ارزی کشور دست آن‌هاست موظف شدند ارز را ظرف یک هفته وارد بازار کنند.» او همچنین گفت: «ماهانه به هر نفر حداقل ۷۰۰ هزار تومان تعلق می‌گیرد؛ از دی آمادگی داریم این رقم را به مردم بدهیم». وی تعداد افراد را حدود ۶۰ میلیون نفر اعلام کرد در حالی که در ماه‌های گذشته وزرات تعاون میلیون‌ها نفر را از لیست دریافت کنندگان یارانه حذف کرده است. سخنان قاسمی در این برنامه خبری، بر اساس احتمال و شاید استوار بود و تقریبا در آن هیچ نکته دقیقی و عملیاتی مطرح نکرد.

اما به نظر می‌رسد که فضای سیاسی ایران متشتت‌تر از آن است که بتواند به راحتی اقناع کند. چرا که روزنامه «خراسان» نزدیک به رییس مجلس ایران معتقد است مشکل اصلی نه لزوما در «کم‌کاری»، بلکه در «فقدان یک ایده مرکزی و منسجم» برای اداره کشور در شرایط بحرانی نهفته است؛ این جراید با تأکید بر «ناتوانی دولت در مهار بازار»، خاطرنشان می‌کنند که فقدان نقشه راه مشخص باعث شده تا بازار نه به شاخص‌های اقتصادی، بلکه به «ابهام در آینده» واکنش نشان دهد و همین خلأِ ایده، با تخریب اعتماد عمومی و ایجاد اضطراب اجتماعی، عملاً میدان را در برابر یک جنگ تمام‌عیار اقتصادی و رسانه‌ای خالی گذاشته است.