ابعاد پنهان کشف تونل پنج هزار متری در زیر بازار بزرگ تهران
+5
رأی دهید
-0
تونل زیر بازار بزرگ تهرانایندیپندنت فارسی: داریوش معمار
با گذشت بیش از پنج روز از کشف تونلی به طول پنج هزار متر در زیر بازار بزرگ تهران، همچنان درمورد هویت عوامل این حفاری گسترده ابهامهای جدی وجود دارد.
مسئولان شهرداری تهران و نماینده دادستانی که از این تونل بازدید کردهاند، تاکنون از معرفی عاملان حفر این مسیر زیرزمینی خودداری کردهاند؛ سکوتی که پرسشهای فراوانی را درباره ابعاد این پرونده شهری، ایمنی بازار و نقش احتمالی نهادهای مختلف در شکلگیری این حفاری ایجاد کرده است.
اهمیت این موضوع زمانی دوچندان میشود که به گفته برخی مدیران شهری، وسعت تونل کشفشده نشان میدهد عملیات حفاری آن دستکم از نیمه دهه ۹۰ آغاز شده و تا پایان سال گذشته ادامه داشته است.
حفاری با چنین ابعادی که مستلزم خاکبرداری گسترده، استفاده از تجهیزات تهویه، نیروی انسانی متعدد و تردد مداوم کارگران است، بهسختی ممکن است بدون اطلاع و چشمپوشی نهادهای مختلف شهری انجام شده باشد. همین مسئله، گمانهزنیها درباره نقش احتمالی یک نهاد خاص در پشتپرده این حفاری را تقویت میکند.
حفاری پنهان گسترده در قلب بازار طی یک دهه
شهردار منطقه ۱۲ تهران مدعی است که هدف حفاران ممکن است ایجاد یک طبقه زیرزمینی در زیر این بخش از بازار بوده باشد؛ ادعایی که به باور برخی کارشناسان و فعالان شهری، بیش از آنکه پاسخی شفاف به افکار عمومی باشد، تلاشی برای تقلیل ابعاد و اهداف واقعی این پروژه زیرزمینی است.
محمد آیینی، شهردار منطقه ۱۲، حفاری و پیکنی غیرمجاز در زیر سه سرای مهم بازار بزرگ تهران، یعنی سرای آزادی، نادری و زیبا، را تایید کرد و گفت این محدوده روزانه محل فعالیت حدود سه هزار نفر از کسبه و کارگران است.
او در تشریح نحوه کشف این تونل گفت: «آنچه اتفاق افتاد این بود که در ماههای ابتدایی حضور بنده در شهرداری منطقه ۱۲، با تلاش همکاران ما در شهرداری ناحیه ۳ این منطقه که ناحیه بازار است، یک تخلف بزرگ شناسایی شد. این تخلف مربوط به حفاری بدون مجوز و به نوعی خالیکردن زیر این پاساژ بود که مشاهده شد.»
شهردار منطقه ۱۲ با اشاره به وسعت این تونل، سابقه حفر آن را بیش از یک دهه برآورد کرد و گفت، از فروردینماه، زمان شناسایی محل، تا آبانماه امسال هیچ اقدام تخلفی جدیدی در این محدوده صورت نگرفته است. به گفته او، این حفاریها مربوط به سالهای گذشته است و نه سال جاری و نه حتی سال قبل، بلکه احتمالا از اواسط دهه ۹۰ آغاز شده و تا پایان سال گذشته بهطور مستمر ادامه داشته است.
گمانهزنیها و نگرانی بازاریان
ابعاد غیرعادی این حفاری باعث شده است روایتهای مختلفی در میان بازاریان و منابع غیررسمی شکل بگیرد. برخی از کسبه بازار پارچهفروشان تهران معتقدند سالها است که درباره احداث تونلهای زیرزمینی در مناطق مرکزی تهران برای انتقال یا اسکان مسئولان ارشد نظام در شرایط بحرانی زمزمههایی وجود داشته است. به باور این گروه، کشف تونل پنج هزار متری زیر بازار بزرگ ممکن است با چنین طرحهایی مرتبط باشد.
در مقابل، مخالفان این نظریه تاکید میکنند اگر چنین پروژهای زیر نظر نهادهای امنیتی انجام شده بود، افشای آن به شکل فعلی و با این سطح از ابهام امکانپذیر نبود. با این حال، برخی بازاریان این استدلال را رد میکنند و افشای موضوع را نتیجه شرایط بحرانی و انکارناپذیر در بخش مهمی از بازار بزرگ تهران میدانند.
یکی از مغازهداران سرای پارچهفروشان در گفتگو با ایندیپندنت فارسی گفت: «فارغ از واقعیت داشتن این فرضیه، آنچه اهمیت دارد پذیرش این خبر میان اهالی بازار است که چنین تونلی بزرگی بدون آگاهی مسئولان امکان حفاری نداشته است. با در نظر گرفتن نزدیکی محدوده بازار به مناطق امنیتی پاستور و محل اقامت سران حاکمیت، این احتمال مطرح میشود که تونل بخشی از یک شبکه راههای زیرزمینی باشد.»
به گفته این مغازهدار، پس از اعلام خبر کشف تونل، نگرانی قابلتوجهی میان کسبه ایجاد شده است. آنان معتقدند طول و گستره واقعی تونل هنوز دقیقا اعلام نشده و با مشاهده نشانههای نشست و فرسودگی در سراهای مختلف بازار، این نگرانی وجود دارد که منطقه با خطر ریزش ناگهانی مواجه شود. این نگرانیها تاثیر محسوسی بر فضای روانی بازار و فعالیت روزمره کسبه گذاشته است.
خطر ایمنی و احتمال فاجعه انسانی
در کنار گمانهزنیها، هشدارهای رسمی درباره ایمنی این محدوده نیز بر حساسیت موضوع افزوده است. معاون پیشگیری سازمان آتشنشانی تهران از ناپایدار بودن محدوده بالای تونل خبر داده و اعلام کرده است این حفاریها بهطور کامل سازه ساختمانها را تحت تاثیر قرار داده است. به گفته او، حتی مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی نیز اعلام کرده است که سازههای این محدوده کاملا ناپایدار شدهاند.
بر اساس نظر آتشنشانی، در شرایط کنونی موضوع پلمپ این بخش از بازار مطرح است. در این محدوده حدود هزار باب مغازه وجود دارد که هر کدام بهطور متوسط سه کارمند و کارگر دارند؛ رقمی که در مجموع به حدود سه هزار نفر میرسد. افزون بر این، روزانه بین پنج تا شش هزار مراجعهکننده به این سراها رفتوآمد دارند. مقامهای آتشنشانی هشدار دادهاند با توجه به این حجم از جمعیت، وقوع هر حادثهای به فاجعهای انسانی منجر میشود.
سابقه تونلهای کشفشده و سرنوشت نامعلوم آنها
ابهامها در خصوص تونل زیر بازار بزرگ تهران، با مرور حفاریهای غیرمجاز پیشین در پایتخت و دیگر شهرها، پررنگتر میشود. در دو دهه گذشته، بارها خبر کشف تونلهای زیرزمینی در تهران منتشر شده، اما در اغلب موارد سرنوشت این تونلها پس از افشا نامشخص مانده و اطلاعات شفافی درباره پر شدن، ایمنسازی یا تغییر کاربری آنها ارائه نشده است.
در خردادماه ۱۳۹۳، خبری درباره کشف تونلی به طول یک هزار و ۵۰۰ متر در تهران منتشر شد. در آن زمان، اداره آگاهی تهران اعلام کرد حفاران با هدف دستیابی به گنج اقدام به حفر این تونل کردهاند. مرتضی طلایی، فرمانده وقت انتظامی تهران، گفته بود حفاران بر اساس نقشه گنجی که در اختیار داشتند، در محدوده میدان محمدیه اقدام به حفاری کرده و حتی برای پوشش عملیات منزلی را در آن محل خریده بودند. او طول تونل را بیش از یک کیلومتر عنوان کرده و توضیح داده بود: «تونل از داخل منزل شروع شده و پس از ۱۰ متر در عمق زمین، تا حدود یک کیلومتر در طول زمین پیش رفته است.»
حفر یک تونل با چنین طولی در محدوده میدان محمدیه، که در مجاورت بخشهای امنیتی تهران قرار دارد، در همان زمان این گمانه را تقویت کرد که فعالیت حفاران بدون رصد نهادهای امنیتی بعید به نظر میرسد. با این حال، پس از دستگیری حفاران، اطلاعات روشنی درباره وضعیت نهایی تونل منتشر نشد. همزمانی دوره احتمالی آغاز این حفاری با زمان آغاز حفر تونل زیر بازار بزرگ، ابهامهای این پرونده را افزایش داده است.
حفاری با رویای گنج؛ پدیدهای فراگیر
اگرچه گمانهها و شرایط تونل بازار بزرگ، موید سازمانیافته بودن حفر آن است، اما نباید نقش حفاریهای غیرمجاز با انگیزه دستیابی به گنج و عتیقه را نیز بهمثابه عوامل دیگر از نظر دور نگه داشت. در سالهای اخیر، اخبار متعددی از کشف تونلهای غیرمجاز در مناطق مختلف تهران و دیگر شهرهای ایران منتشر شده است.
در سال ۱۴۰۰، کشف تونلی ۳۰ متری در شهرری که در جریان آن نمونههایی از سفالینههای دوره سلجوقی به دست آمد، نشان داد که حفاری غیرمجاز به قصد دستیابی به آثار تاریخی همچنان رواج دارد. همچنین در خردادماه سال جاری، خبر کشف تونلی در یکی از مقبرههای خانوادگی امامزاده عبدالله شهرری منتشر شد؛ خبری که نشان میداد این پدیده محدود به یک منطقه خاص نیست.
کشف تونلی ۶۰ متری در یکی از املاک ثبت ملی در همدان نیز، که حفاران با هدف دستیابی به عتیقه آنجا را حفاری کرده بودند، نمونه دیگری از این روند است. در کردستان، مرگ قاچاقچیان عتیقه در پی حفاری در روستای سربناو در سال ۱۴۰۳، توجه افکار عمومی را جلب کرد. مقامهای میراث فرهنگی اعلام کردند این گروه طی پنج سال، در پوشش یک مرغداری، بیش از ۸۷ متر تونل حفر کرده و در نهایت درپی انتشار گاز جانشان را از دست دادهاند.
پرسشهای بیپاسخ درباره تونل پنج هزار متری
بهرغم این سوابق، پرسش اصلی همچنان بیپاسخ مانده است: چگونه تونلی به طول پنج هزار متر، آن هم در قلب پایتخت و زیر یکی از پرترددترین و حساسترین مناطق تهران، طی یک دهه حفر شده و هیچ اقدام موثری برای شناسایی عاملان آن صورت نگرفته است.
وجود تجهیزات تهویه هوا در این تونل و احتمال اتصال آن به ایستگاههای مختلف مترو و خطوط زیرزمینی تهران، در نظر برخی این گمانه را تقویت کرده است که این مسیر احتمالا بخشی از یک شبکه زیرزمینی گستردهتر است، شبکهای که امکان ایجاد گذرگاههایی در عمق زمین با خروجیهای متعدد را فراهم میکند و در نظر مردم به شبکههای زیرزمینی حماس در غزه و حزبالله در لبنان شباهت دارد.
تا زمانی که مسئولان شهری و قضایی به شکل شفاف درباره ابعاد، اهداف و عاملان این حفاری توضیح ندهند، ابهام و نگرانی در میان افکار عمومی و بهویژه کسبه بازار بزرگ تهران برقرار خواهد بود.
مسئولان شهرداری تهران و نماینده دادستانی که از این تونل بازدید کردهاند، تاکنون از معرفی عاملان حفر این مسیر زیرزمینی خودداری کردهاند؛ سکوتی که پرسشهای فراوانی را درباره ابعاد این پرونده شهری، ایمنی بازار و نقش احتمالی نهادهای مختلف در شکلگیری این حفاری ایجاد کرده است.
اهمیت این موضوع زمانی دوچندان میشود که به گفته برخی مدیران شهری، وسعت تونل کشفشده نشان میدهد عملیات حفاری آن دستکم از نیمه دهه ۹۰ آغاز شده و تا پایان سال گذشته ادامه داشته است.
حفاری با چنین ابعادی که مستلزم خاکبرداری گسترده، استفاده از تجهیزات تهویه، نیروی انسانی متعدد و تردد مداوم کارگران است، بهسختی ممکن است بدون اطلاع و چشمپوشی نهادهای مختلف شهری انجام شده باشد. همین مسئله، گمانهزنیها درباره نقش احتمالی یک نهاد خاص در پشتپرده این حفاری را تقویت میکند.
حفاری پنهان گسترده در قلب بازار طی یک دهه
شهردار منطقه ۱۲ تهران مدعی است که هدف حفاران ممکن است ایجاد یک طبقه زیرزمینی در زیر این بخش از بازار بوده باشد؛ ادعایی که به باور برخی کارشناسان و فعالان شهری، بیش از آنکه پاسخی شفاف به افکار عمومی باشد، تلاشی برای تقلیل ابعاد و اهداف واقعی این پروژه زیرزمینی است.
محمد آیینی، شهردار منطقه ۱۲، حفاری و پیکنی غیرمجاز در زیر سه سرای مهم بازار بزرگ تهران، یعنی سرای آزادی، نادری و زیبا، را تایید کرد و گفت این محدوده روزانه محل فعالیت حدود سه هزار نفر از کسبه و کارگران است.
او در تشریح نحوه کشف این تونل گفت: «آنچه اتفاق افتاد این بود که در ماههای ابتدایی حضور بنده در شهرداری منطقه ۱۲، با تلاش همکاران ما در شهرداری ناحیه ۳ این منطقه که ناحیه بازار است، یک تخلف بزرگ شناسایی شد. این تخلف مربوط به حفاری بدون مجوز و به نوعی خالیکردن زیر این پاساژ بود که مشاهده شد.»
شهردار منطقه ۱۲ با اشاره به وسعت این تونل، سابقه حفر آن را بیش از یک دهه برآورد کرد و گفت، از فروردینماه، زمان شناسایی محل، تا آبانماه امسال هیچ اقدام تخلفی جدیدی در این محدوده صورت نگرفته است. به گفته او، این حفاریها مربوط به سالهای گذشته است و نه سال جاری و نه حتی سال قبل، بلکه احتمالا از اواسط دهه ۹۰ آغاز شده و تا پایان سال گذشته بهطور مستمر ادامه داشته است.
گمانهزنیها و نگرانی بازاریان
ابعاد غیرعادی این حفاری باعث شده است روایتهای مختلفی در میان بازاریان و منابع غیررسمی شکل بگیرد. برخی از کسبه بازار پارچهفروشان تهران معتقدند سالها است که درباره احداث تونلهای زیرزمینی در مناطق مرکزی تهران برای انتقال یا اسکان مسئولان ارشد نظام در شرایط بحرانی زمزمههایی وجود داشته است. به باور این گروه، کشف تونل پنج هزار متری زیر بازار بزرگ ممکن است با چنین طرحهایی مرتبط باشد.
در مقابل، مخالفان این نظریه تاکید میکنند اگر چنین پروژهای زیر نظر نهادهای امنیتی انجام شده بود، افشای آن به شکل فعلی و با این سطح از ابهام امکانپذیر نبود. با این حال، برخی بازاریان این استدلال را رد میکنند و افشای موضوع را نتیجه شرایط بحرانی و انکارناپذیر در بخش مهمی از بازار بزرگ تهران میدانند.
یکی از مغازهداران سرای پارچهفروشان در گفتگو با ایندیپندنت فارسی گفت: «فارغ از واقعیت داشتن این فرضیه، آنچه اهمیت دارد پذیرش این خبر میان اهالی بازار است که چنین تونلی بزرگی بدون آگاهی مسئولان امکان حفاری نداشته است. با در نظر گرفتن نزدیکی محدوده بازار به مناطق امنیتی پاستور و محل اقامت سران حاکمیت، این احتمال مطرح میشود که تونل بخشی از یک شبکه راههای زیرزمینی باشد.»
به گفته این مغازهدار، پس از اعلام خبر کشف تونل، نگرانی قابلتوجهی میان کسبه ایجاد شده است. آنان معتقدند طول و گستره واقعی تونل هنوز دقیقا اعلام نشده و با مشاهده نشانههای نشست و فرسودگی در سراهای مختلف بازار، این نگرانی وجود دارد که منطقه با خطر ریزش ناگهانی مواجه شود. این نگرانیها تاثیر محسوسی بر فضای روانی بازار و فعالیت روزمره کسبه گذاشته است.
خطر ایمنی و احتمال فاجعه انسانی
در کنار گمانهزنیها، هشدارهای رسمی درباره ایمنی این محدوده نیز بر حساسیت موضوع افزوده است. معاون پیشگیری سازمان آتشنشانی تهران از ناپایدار بودن محدوده بالای تونل خبر داده و اعلام کرده است این حفاریها بهطور کامل سازه ساختمانها را تحت تاثیر قرار داده است. به گفته او، حتی مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی نیز اعلام کرده است که سازههای این محدوده کاملا ناپایدار شدهاند.
بر اساس نظر آتشنشانی، در شرایط کنونی موضوع پلمپ این بخش از بازار مطرح است. در این محدوده حدود هزار باب مغازه وجود دارد که هر کدام بهطور متوسط سه کارمند و کارگر دارند؛ رقمی که در مجموع به حدود سه هزار نفر میرسد. افزون بر این، روزانه بین پنج تا شش هزار مراجعهکننده به این سراها رفتوآمد دارند. مقامهای آتشنشانی هشدار دادهاند با توجه به این حجم از جمعیت، وقوع هر حادثهای به فاجعهای انسانی منجر میشود.
سابقه تونلهای کشفشده و سرنوشت نامعلوم آنها
ابهامها در خصوص تونل زیر بازار بزرگ تهران، با مرور حفاریهای غیرمجاز پیشین در پایتخت و دیگر شهرها، پررنگتر میشود. در دو دهه گذشته، بارها خبر کشف تونلهای زیرزمینی در تهران منتشر شده، اما در اغلب موارد سرنوشت این تونلها پس از افشا نامشخص مانده و اطلاعات شفافی درباره پر شدن، ایمنسازی یا تغییر کاربری آنها ارائه نشده است.
در خردادماه ۱۳۹۳، خبری درباره کشف تونلی به طول یک هزار و ۵۰۰ متر در تهران منتشر شد. در آن زمان، اداره آگاهی تهران اعلام کرد حفاران با هدف دستیابی به گنج اقدام به حفر این تونل کردهاند. مرتضی طلایی، فرمانده وقت انتظامی تهران، گفته بود حفاران بر اساس نقشه گنجی که در اختیار داشتند، در محدوده میدان محمدیه اقدام به حفاری کرده و حتی برای پوشش عملیات منزلی را در آن محل خریده بودند. او طول تونل را بیش از یک کیلومتر عنوان کرده و توضیح داده بود: «تونل از داخل منزل شروع شده و پس از ۱۰ متر در عمق زمین، تا حدود یک کیلومتر در طول زمین پیش رفته است.»
حفر یک تونل با چنین طولی در محدوده میدان محمدیه، که در مجاورت بخشهای امنیتی تهران قرار دارد، در همان زمان این گمانه را تقویت کرد که فعالیت حفاران بدون رصد نهادهای امنیتی بعید به نظر میرسد. با این حال، پس از دستگیری حفاران، اطلاعات روشنی درباره وضعیت نهایی تونل منتشر نشد. همزمانی دوره احتمالی آغاز این حفاری با زمان آغاز حفر تونل زیر بازار بزرگ، ابهامهای این پرونده را افزایش داده است.
حفاری با رویای گنج؛ پدیدهای فراگیر
اگرچه گمانهها و شرایط تونل بازار بزرگ، موید سازمانیافته بودن حفر آن است، اما نباید نقش حفاریهای غیرمجاز با انگیزه دستیابی به گنج و عتیقه را نیز بهمثابه عوامل دیگر از نظر دور نگه داشت. در سالهای اخیر، اخبار متعددی از کشف تونلهای غیرمجاز در مناطق مختلف تهران و دیگر شهرهای ایران منتشر شده است.
در سال ۱۴۰۰، کشف تونلی ۳۰ متری در شهرری که در جریان آن نمونههایی از سفالینههای دوره سلجوقی به دست آمد، نشان داد که حفاری غیرمجاز به قصد دستیابی به آثار تاریخی همچنان رواج دارد. همچنین در خردادماه سال جاری، خبر کشف تونلی در یکی از مقبرههای خانوادگی امامزاده عبدالله شهرری منتشر شد؛ خبری که نشان میداد این پدیده محدود به یک منطقه خاص نیست.
کشف تونلی ۶۰ متری در یکی از املاک ثبت ملی در همدان نیز، که حفاران با هدف دستیابی به عتیقه آنجا را حفاری کرده بودند، نمونه دیگری از این روند است. در کردستان، مرگ قاچاقچیان عتیقه در پی حفاری در روستای سربناو در سال ۱۴۰۳، توجه افکار عمومی را جلب کرد. مقامهای میراث فرهنگی اعلام کردند این گروه طی پنج سال، در پوشش یک مرغداری، بیش از ۸۷ متر تونل حفر کرده و در نهایت درپی انتشار گاز جانشان را از دست دادهاند.
پرسشهای بیپاسخ درباره تونل پنج هزار متری
بهرغم این سوابق، پرسش اصلی همچنان بیپاسخ مانده است: چگونه تونلی به طول پنج هزار متر، آن هم در قلب پایتخت و زیر یکی از پرترددترین و حساسترین مناطق تهران، طی یک دهه حفر شده و هیچ اقدام موثری برای شناسایی عاملان آن صورت نگرفته است.
وجود تجهیزات تهویه هوا در این تونل و احتمال اتصال آن به ایستگاههای مختلف مترو و خطوط زیرزمینی تهران، در نظر برخی این گمانه را تقویت کرده است که این مسیر احتمالا بخشی از یک شبکه زیرزمینی گستردهتر است، شبکهای که امکان ایجاد گذرگاههایی در عمق زمین با خروجیهای متعدد را فراهم میکند و در نظر مردم به شبکههای زیرزمینی حماس در غزه و حزبالله در لبنان شباهت دارد.
تا زمانی که مسئولان شهری و قضایی به شکل شفاف درباره ابعاد، اهداف و عاملان این حفاری توضیح ندهند، ابهام و نگرانی در میان افکار عمومی و بهویژه کسبه بازار بزرگ تهران برقرار خواهد بود.
۴۸
Cocoo - ونکوور، کانادا
معلوم نیست رشوه کیو ندادن که اینطوری لوشون داده. اگه نه چطور میشه در ده سال هی تونل بکنن کسی هم نفهمه. مطمئنم همه کارگرها و برق کارها رو هم سر به نیست کردن که لو نرن. خداییش اون دراگ لرد مکزیکی ال چپو که تونل زد از زندون فرار کرد به گرد پای اینها هم نمیرسه شیطان رو هم درس میدن. فکرش و بکن اگه جنگ بشه آخرین جائی که مردم فکر کنن اون علی چلاق رو قایم کردن جأیی پر رفت و آمدی مثل بازار تهران هست همه جا دنبالش میگرد بغیر از اونجا. . . .
0
4
شنبه ۰۶ دی ۱۴۰۴ - ۱۲:۲۴