افشای عکس‌ها و مدارک جدید از پیشینه خانواده ایلهان عمر؛ آنها با «قصاب هرگیسا» چه ارتباطی دارند؟

خواهر و برادر ایلهان عمر در کنار ژنرال مورگان معروف به قصاب هرگیسا‌ایندیپندنت فارسی: عکس‌ها، اسناد آرشیوی و روایت‌های تاریخی از سومالی تصویری پیچیده‌تر و بحث‌برانگیزتر از پیشینه خانوادگی ایلهان عمر، نماینده دموکرات کنگره آمریکا، ترسیم می‌کند. عمر سال‌ها است هویت سیاسی‌اش را بر پایه داستان پناهجویی بنا کرده که از جنگ گریخته، به آمریکا پناه آورده و به یکی از چهره‌های جریان مترقی بدل شده است. اما اسنادی که نشریه دیلی‌میل به آن‌ها دست یافته است، این روایت را با پرسش‌های جدی مواجه می‌کند.

طبق این اسناد، خانواده ایلهان عمر ارتباط نزدیکی با ساختار قدرت و ارتش رژیم دیکتاتوری محمد زیادباره در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ داشته‌اند. بر اساس منابع مختلف، نور عمر محمد، پدر ایلهان، سرهنگ ارتش ملی سومالی بوده است. این ارتش بازوی اصلی حکومت زیادباره محسوب می‌شد، که به‌ویژه در سال‌های پایانی حیاتش به‌دلیل سرکوب خشونت‌بار مخالفان، به‌خصوص در شمال کشور، بدنام شد.

دیلی‌میل یادآوری می‌کند که عمر همواره خانواده‌اش را قربانی جنگ داخلی معرفی کرده است، اما منتقدان در منطقه خودمختار سومالی‌لند می‌گویند پدرش صرفا یک سرباز عادی گرفتار هرج‌ومرج نبوده، بلکه بخشی از ماشین نظامی دولت بوده است. 

حتی تصاویر آرشیوی نشان می‌دهد که یکی از افسران ارتش ملی سومالی که شباهت زیادی به جوانی پدر ایلهان دارد، در حال گفت‌وگو با دیگر سرهنگ‌ها درباره کشتار گسترده و بی‌رحمانه غیرنظامیان است.

ایلهان عمر در کتاب خاطراتش که در سال ۲۰۲۰ منتشر شد، از پدرش به‌عنوان سرهنگ ارتش و مربی آموزشی یاد می‌کند. او کودکی‌اش را در خانواده‌ای طبقه متوسط در موگادیشو توصیف می‌کند که با آغاز جنگ داخلی در سال ۱۹۹۱ فروپاشید. 

روایت‌های منتشرشده در رسانه‌های آمریکایی نشان می‌دهد که نور عمر محمد در اتحاد جماهیر شوروی آموزش دیده بود و در جنگ سومالی و اتیوپی در اواخر دهه ۱۹۷۰ شرکت داشت. او تا سقوط رژیم زیادباره در موگادیشو باقی ماند و پس از مهاجرت خانواده به آمریکا، مدتی بعد به منطقه پانتلند در شمال شرقی سومالی بازگشت تا در بازسازی نیروهای امنیتی محلی مشارکت کند.

بخش دیگری از اسناد دیلی‌میل بر روابط خانوادگی عمر با ژنرال مورگان، معروف به قصاب هرگیسا، تمرکز دارد. عکس‌هایی از سفر ایلهان عمر به پانتلند در دسامبر ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که او در مراسمی رسمی حضور داشته که مورگان در نزدیکی او نشسته است. همچنین تصاویر منتشرشده در رسانه‌های اجتماعی، خواهر و برادر ایلهان را کنار مورگان نشان می‌دهد. در یکی از این پست‌ها، برادر عمر از مورگان با عنوان «عمو» یاد کرده و او را دوست قدیمی خانوادگی معرفی کرده است.

مورگان در مه ۲۰۲۵ در نایروبی درگذشت؛ در حالی که با وجود گزارش‌های متعدد سازمان ملل و دیده‌بان حقوق بشر درباره نقشی که در جنایات داشت، هرگز به دادگاه سپرده نشد. منتقدان اکنون می‌پرسند چرا ایلهان عمر در کنار چنین چهره‌ای ظاهر شده و تاکنون توضیح روشنی درباره این روابط ارائه نکرده است.

سرکوب شمال سومالی در اواخر دهه ۱۹۸۰ یکی از خونین‌ترین فصل‌های تاریخ این کشور به شمار می‌رود. نیروهای دولتی با هدف سرکوب شورش‌ها در منطقه‌ای که امروز سومالی‌لند نامیده می‌شود، شهرها را بمباران کردند، زیرساخت‌ها را نابود ساختند و دست به اعدام، تجاوز و شکنجه گسترده زدند. سازمان‌های حقوق بشری شمار قربانیان غیرنظامی این عملیات را ده‌ها هزار نفر و در برخی برآوردها تا ۲۰۰ هزار نفر اعلام کرده‌اند. فرمانده اصلی این سرکوب، ژنرال محمد سعید حیرسی مورگان، داماد زیادباره بود که به «قصاب هرگیسا» شهرت پیدا کرد و هرگز محاکمه نشد.

ایلهان عمر که متولد سال ۱۹۸۲ است، هنگام وقوع این جنایات کودکی بیش نبود؛ با این حال، نزدیکی خانوادگی‌اش به مقام‌های ارشد نظامی آن دوره، روایتش از پناهندگی و قربانی‌ بودن را زیر سوال می‌برد.

یک فعال اهل سومالی‌لند که نخواست نامش فاش شود گفت: «پدر و پدربزرگش [ابوبکر] از مقام‌های بلندپایه همان رژیمی بودند که دست به خشونت‌هایی تصورناپذیر زد.»

او در ادامه افزود کسی که سرهنگ ارتش سومالی بود تقریبا بی‌تردید از سوءاستفاده‌ها و جنایت‌هایی که در آن مقطع در جریان بود آگاه بوده است، آن هم جنایت‌هایی که برخی از آن‌ها در همان شهری رخ می‌داد که خانواده‌اش در آن زندگی می‌کردند.

دیلی‌میل همچنین به ویدیویی آرشیوی اشاره می‌کند که از نشست فرماندهان ارشد ارتش سومالی به‌ جا مانده است. در این تصاویر، افسران درباره نابودی کامل شهرها، کشتار غیرنظامیان و از بین بردن منابع آب صحبت می‌کنند. پژوهشگری اهل سومالی‌لند مدعی است یکی از افسران حاضر در این ویدیو شباهت زیادی به نور عمر محمد دارد.

یکی از فرماندهان نظامی می‌گوید: «حتی زخمی‌ها را هم بکشید. منابع آب و مخازن را نابود کنید. روستاها را به آتش بکشید، غارت کنید و ساکنان را بکشید.»

او اضافه می‌کند: «باید همه را از بین ببرید. اجازه هیچ فعالیتی، هیچ حیاتی ندهید. همه را بکشید، جز کلاغ‌ها.»

خانواده عمر پس از سقوط رژیم زیادباره ابتدا به کیسمایو و سپس، به اردوگاه پناهندگان در کنیا گریختند و در سال ۱۹۹۵، به‌عنوان پناهنده وارد آمریکا شدند. برخی فعالان سومالی‌لند می‌گویند نظام پناهندگی برای قربانیان طراحی شده است، نه برای کسانی که بخشی از ساختار قدرت سرکوبگر بوده‌اند.

در سال‌های اخیر، هم‌زمان با مواضع پررنگ ایلهان عمر در محکوم‌‌سازی نقض حقوق بشر در غزه، اوکراین و دیگر نقاط جهان، این انتقادها شدت گرفته است و منتقدان می‌گویند مواضع سیاسی اخیر او مستلزم شفافیت بیشتری است.

رودا جی المی، وزیر خارجه پیشین سومالی‌لند، پس از آنکه این قانون‌گذار خواستار حفظ سومالی متحد شد و با خودگردانی سومالی‌لند مخالفت کرد، ایلهان عمر را به استفاده از «گفتمان قوم‌نژادپرستانه» متهم کرد.

این فعال سومالی‌لند می‌گوید اگر عمر انتظار دارد دیگران با گذشته خود روبه‌رو شوند، باید خود نیز «با تاریخچه‌اش تسویه‌حساب کند».

او می‌پرسد: «چرا ایلهان عمر می‌تواند خشونت در غزه و اوکراین را محکوم کند، اما حاضر نیست رژیم خشن پدرش را محکوم کند؟» و می‌افزاید: «قطعا عدالت از خانه آغاز می‌شود.»

عمر اتهام‌ها را بخشی از کارزار حملات و اطلاعات نادرست علیه خود می‌‌نامد؛ با این حال، عکس‌ها، اسناد آرشیوی و روایت‌های تاریخی که اخیرا درباره روابط خانواده‌اش با مقام‌های حاکم پیشین سومالی منتشر شده‌اند، پرسش‌های پیچیده و ناخوشایندی را مطرح می‌کنند، نه فقط درباره گذشته، بلکه درباره روایتی که او از داستان زندگی‌اش برگزیده است.