چرا بعضی جانوران می‌توانند زهر بخورند و زنده بمانند؟

العربیه: پژوهشی تازه نشان داد چرا برخی جانوران می‌توانند زهر بخورند و زنده بمانند. «جنگ شیمیایی» در طبیعت میلیون‌ها سال است که جریان دارد: میکروب‌ها، گیاهان، و جانوران برای رقابت یا دفاع از خود مولکول‌های کشنده می‌سازند.

از آن سو نیز شکارچیان و طعمه‌ها راه‌هایی برای مقاومت در برابر این سموم پیدا می‌کنند. این روند به شکل‌گیری سازوکارهایی انجامیده که امروزه یکی از نیروهای پنهان اما مهم در تکامل و شکل‌گیری اکوسیستم‌هاست.

بخشی از پژوهش جدید به آزمایشی درباره «مار خاکی سلطنتی» اختصاص داشت. چهار مار از میان ده ماری که خیلی گرسنه بودند، موجودات بسیار سمی به نام «قورباغه پیکانی سه‌خط» را شکار کردند.

مارها پیش از بلعیدن، قورباغه‌ها را روی زمین کشیدند تا مقدار سم را کاهش دهند. سه مار زنده ماندند، که نشانه‌ داد بدن‌شان توانایی خنثی‌سازی این سموم را دارد. پژوهشگران معتقدند که در کبد این مارها آنزیم‌هایی وجود دارد که سم را به ترکیب‌های بی‌خطرتر تبدیل می‌کند، یا پروتئین‌هایی که مثل اسفنج به سم می‌چسبند و جلوی عملکرد آن را می‌گیرند.

این سازوکارها تنها به مارها محدود نیست. حشرات تغذیه‌کننده از «گل‌گاو‌زبان وحشی» پمپ سدیم-پتاسیم خود را طوری تغییر داده‌اند که سم گیاه نتواند به آن متصل شود. اما این تغییر همیشه بدون هزینه نیست، و گاهی کارایی پروتئین اصلی را کاهش می‌دهد.

برای جبران، جانورانی مثل «سوسک شیرینه» و «کرم ابریشم شاه‌تیره» از پروتئین‌های «ای‌بی‌سی‌بی» برای بیرون راندن سم از سلول‌ها استفاده می‌کنند. حتی سنجاب زمینی کالیفرنیا هم پروتئین‌هایی در خون دارد که بخشی از زهر مار زنگی را خنثی می‌کند.

در بسیاری از گونه‌ها، راهبردهای جلوگیری از مسمومیت هم دیده می‌شود. لاک‌پشت‌ تنها بخش بی‌خطر بدن «سمندر سمی» را می‌خورد، و کرم برگ‌خوار شاه‌تیره رگ‌های گیاه را زخمی می‌کند تا شیره سمی خارج شود.

برخی جانوران نه‌تنها سم را تحمل می‌کنند، بلکه آن را در بدن خود ذخیره و برای دفاع به کار می‌برند. «سوسک زنبق» نمونه مشهور این رویه است، که سم گیاه را روی سطح بدنش حمل می‌کند.

در مجموع، پژوهش جدید نشان می‌دهد چگونه یک مولکول سمی می‌تواند زنجیره‌ای از سازگاری‌های شگفت‌انگیز را در گونه‌های مختلف رقم بزند و حتی اکوسیستم‌ها را در مقیاسی وسیع دگرگون کند.