افشای جزئیات تازه از زندگی اسد در تبعید؛ از دکانی کوچک برای امرارمعاش تا فعالیت در بازار املاک

ایندیپندنت فارسی: بشار اسد، رئیس‌جمهوری برکنار‌شده سوریه که زمانی با سخنرانی‌های طولانی و مصاحبه‌های بحث‌برانگیزش شناخته می‌شد، اکنون در مسکو، در انزوای کامل و تحت محدودیت‌های شدید زندگی می‌کند.

گزارشی جدید می‌گوید دیکتاتور سابق سوریه و متحد پیشین رهبر جمهوری اسلامی ایران، حالا به دستور دولت ولادیمیر پوتین اجازه ندارد در انظار عمومی ظاهر شود، نمی‌تواند با رسانه‌ها گفتگو کند و حق هر نوع گشت‌وگذار آزادانه از او سلب شده است.

بر اساس این گزارش، زندگی امروز بشار اسد هیچ شباهتی به دوران حکومتش در قلب منطقه شام ندارد. در مسکو از کاروان‌های تشریفاتی، مجسمه‌ها و عکس‌های عظیم یا شعارهای ستایش‌گرانه هیچ خبری نیست و آنچه برای اسد باقی مانده، یک زندگی محصور میان دیوارها، زیر نظارت دائمی و ممنوعیتی کامل برای هرگونه ارتباط رسانه‌ای است.

گزارش‌ها درباره محل اقامت او نیز متفاوت است. برخی منابع می‌گویند او در برج‌های لوکس «مسکوسیتی»، جایی که مرکز پول و فساد در پایتخت روسیه محسوب می‌شود، مستقر است، اما برخی دیگر از اقامت اجباری او در خارج از شهر خبر می‌دهند. دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، طی هفته گذشته اعلام کرده بود که روسیه نمی‌تواند درباره محل اقامت بشار اسد هیچ اطلاعاتی ارائه کند.

با وجود اختلاف روایت‌ها، نتیجه یکی است؛ یک زندگی در حصار، بسیار محدود و کاملا متفاوت با گذشته‌. آنچه یادآور این جمله داستایفسکی، نویسنده نامدار روس، است که می‌گوید: «آدمی آنچه را بر او می‌رود، سزاوار است، تا کمی از خطاهایش بیدار شود.»

طبق برخی گزارش‌ها، با وجود آنکه بشار اسد صاحب چندین ملک لوکس در روسیه است که از اجاره آن‌ها سالانه حدود چهار میلیون دلار درآمد دارد، برای گذران زندگی یک «مغازه کوچک» هم باز کرده است؛ خبری که برخی گزارش‌های غیررسمی قبلی را درباره دسترسی نداشتن بشار اسد به دارایی‌ها، مبالغ نقدی و املاکش در روسیه را تایید می‌کند.

جالب‌تر آنکه برخی ساکنان حوالی اقامتگاه احتمالی بشار اسد می‌گویند شماره شرکت اجاره املاکی که با رئیس‌جمهوری سابق سوریه همکاری می‌کند، میان مشتریان با نام «املاکی بشار اسد» ذخیره شده است.

با وجود عجیب بودن این روایت، همانطور که ضرب‌المثلی روسی می‌گوید «در هر شوخی، بخشی از حقیقت هم وجود دارد»، از آنجا که اسد هنگام ترک دمشق تنها پول‌هایش را با خود برد و بسیاری از لوازم شخصی‌اش را جا گذاشت، احتمال ورود او به کار معاملات ملکی چندان دور از ذهن هم نیست.

اسد که زمانی محور سیاست در دمشق بود، اکنون از صحنه قدرت کنار گذاشته شده است و تصاویر بزرگ و رنگی او که زمانی در جای‌جای شهرهای سوریه نصب شده بود، پایین کشیده شده‌اند؛ تصاویری به بزرگی همان میزان سلطه و سرکوبی که اعمال می‌کرد. اکنون می‌توان گفت بشار اسد وارد تاریخ شده، اما از جغرافیا حذف شده است.

پس از فرار بشار اسد به مسکو و سقوط نظامش، از زندگی «تبعیدی لوکس» او گزارش‌های متعددی منتشر شده بود. بر اساس آنچه یک نشریه آلمانی گزارش داد، اسد و خانواده‌اش در ماه‌های ابتدایی، در یک برج بلند در قلب مسکو اقامت داشتند. با این وجود گزارش شد که زندگی روزمره اسد ظاهرا مملو از انزوا و بی‌تحرکی است.

او عمدتا وقت خود را صرف بازی‌های ویدیویی می‌کرد و گاهی برای خرید یا قدم‌ زدن به مرکز خرید زیر ساختمان محل زندگی‌اش مراجعه می‌کرد، اما همواره زیر نظر محافظان روسی و با مراقبت امنیتی شدید قرار داشت. این تغییر ناگهانی با سال‌هایی که اسد در دمشق فرمانروایی می‌کرد و کنترل کامل بر سرنوشت میلیون‌ها نفر در دستان او بود، آشکارا در تضاد است و برخی منابع هم می‌گویند این تبعید لوکس به معنای آزادی نیست، زیرا دائم تحت مراقبت سرویس‌های امنیتی روسیه قرار دارد.

هم‌زمان، شماری از گزارش‌ها حاکی از آن است که برخی نزدیکان سابق اسد که اکنون در مسکو حضور دارند، تلاش می‌کنند با تشکیل شبکه‌های شبه‌نظامی جدید، نفوذ پیشین خود را در سوریه بازیابند؛ تلاش‌هایی که نشان می‌دهد امکان بازگشت به سیاست یا دست‌کم حفظ قدرت پشت پرده همچنان وجود دارد.

رویترز روز جمعه ۱۴ آذر در گزارشی نوشت کمال حسن، رئیس سابق اطلاعات دولت سوریه، و رامی مخلوف، پسرعموی میلیارد بشار اسد، از محل تبعید خود در مسکو، به منظور تلاش‌های فرقه‌ای برای ایجاد نیروهای مبارزی که شورشی را در امتداد سواحل سوریه رهبری کنند، میلیون‌ها دلار هزینه می‌کنند. آ‌ن‌ها همچنین برای کنترل شبکه‌ای از ۱۴ اتاق فرماندهی زیرزمینی مملو از سلاح و مهمات که در روزهای آخر دیکتاتوری ساخته شده بودند، درحال مبارزه با نیروهای دولت احمد الشرع‌اند.

با وجود این، مسیر حرکت و موفقیت‌های دولت جدید احمد الشرع، رئیس دولت جدید سوریه، اخبار ناامیدکننده‌ای را به گوش دیکتاتور سابق این کشور می‌رساند. حمایت کامل دولت دونالد ترامپ، افزایش محبوبیت الشرع میان مردم سوریه، در کنار سرمایه‌گذاری‌های کلان کشورهای متمول عربی مانند عربستان سعودی، امارات و قطر در دمشق و دیگر شهرهای سوریه، امیدهای اسد و اطرافیانش را برای بازگشت به قدرت به پایین‌ترین میزان رسانده است.

در تازه‌ترین تحولات، هزاران تن از مردم دمشق، شامگاه یکشنبه ۱۶ آذر و در نخستین سالگرد سقوط حکومت بشار اسد، در پایتخت سوریه به خیابان‌ها آمدند. هزاران نفر از مردم طرطوس نیز شامگاه شنبه ۱۵ آذر در این بندر راهبردی سوریه، نخستین سالگرد سقوط حکومت بشار اسد را جشن گرفتند. بندر طرطوس، مقر دائم نیروی دریایی روسیه در آب‌های مدیترانه است.

احمد الشرع، رئیس دولت انتقالی سوریه نیز صبح دوشنبه ۱۷ آذر در مسجد اموی دمشق، هم‌زمان با نخستین سالگرد سقوط حکومت بشار اسد، از هدیه ویژه عربستان سعودی به دولت و مردم سوریه که تکه‌ای از پرده کعبه بود، رونمایی کرد.

مخالفان اسد به رهبری احمد الشرع ۲۷ نوامبر سال ۲۰۲۴ از شهر حلب آخرین عملیات خود را علیه حکومت بعث سوریه آغاز کردند و با فروپاشی ارتش اسد و خروج نیروهای نظامی جمهوری اسلامی از این کشور، کمتر از دو هفته بعد وارد دمشق شدند.