فرارِ بی‌صدا: سپاه پاسداران دو روز پیش از سقوط اسد سوریه را ترک کرده بود

رادیو فرانسه: یک سال پس از فروپاشی حکومت بشار اسد، منابع آگاه به خبرگزاری فرانسه گفته‌اند که سپاه پاسداران و دیپلمات‌های جمهوری اسلامی دو روز پیش از فرار اسد از دمشق، بی‌سروصدا سوریه را ترک کرده بودند : همان حکومتی که تهران بیش از یک دهه با صرف صدها میلیارد دلار، هزاران کشته و ویرانی گسترده، وعده «حفاظتش» را می‌داد. خروجی شتاب‌زده که برای بسیاری در منطقه تنها یک معنا دارد: وقتی کار به بحران می‌رسد، تهران حتی نزدیک‌ترین متحدان خود را هم تنها می‌گذارد.

یک سال بعد از سقوط رژیم اسد در سوریه، چندین منبع آگاه به خبرگزاری فرانسه گفته‌اند که حکومت ایران دو روز پیش از فرار بشار اسد، در ۸ دسامبر ۲۰۲۴، نیروهای نظامی و دیپلماتیک خود را از سوریه خارج کرده بود : کشوری که تنها و مهمترین حامی و متحد حکومت ایران در منطقه طی بیش از چهار دهه به شمار می‌رفت.

حکومت تهران برای حفظ رژیم اسد ده‌ها مشاور نظامی سپاه پاسداران، بخشی از رزمندگان وابسته به آن و شبکه‌ای از گروه‌های مسلح متحد، به ویژه حزب‌الله لبنان و شبه نظامیان شیعه عراقی و افغان را  در سوریه مستقر کرده و هدایت می نمود. با فرمان مستقیم علی خامنه‌ای به فرمانده وقت نیروی قدس، قاسم سلیمانی، این نیروها از آغاز جنگ داخلی سوریه در ۲۰۱۱ تا واپسین روزهای رژیم اسد در کنار حکومت او در دمشق و دیگر مناطق سوریه ایستاده بودند. این همکاری  به بهای کشته شدن بیش از پانصدهزار نفر از اتباع سوریه، ویرانی دست کم شصت درصد از زیرساخت‌های این کشور، آواره شدن نیمی از جمعیت آن و بالاخره تحمیل هزاران کشته و زخمی به حزب‌الله و سپاه پاسداران و صدها میلیارد دلار خسارت مالی به اقتصاد ایران تمام شد و در نهایت با پیشروی برق‌آسای ائتلاف اسلام‌گرایان و سقوط دمشق همچون حباب فروپاشید.

یک افسر پیشین ارتش سوریه که در یکی از مقرهای سپاه پاسداران در دمشق خدمت می‌کرد، به خبرگزاری فرانسه گفته است که روز پنجم دسامبر ٢٠٢٤ از سوی یک مقام ایرانی بالادست به نام «حاج ابراهیم» فراخوانده شد که به او و بیست نظامی دیگر سوری حاضر در جلسه گفت :   «از امروز دیگر سپاه پاسداران در سوریه نخواهد بود. ما می‌رویم. اسناد حساس را بسوزانید و هارد کامپیوترها را خارج کنید. همه چیز تمام شد. از امروز دیگر مسئول شما نیستیم.»

این افسر که به دلایل امنیتی نخواسته نامش فاش شود، گفته است که این تصمیم برای آنان «غافلگیرکننده» بود. نیروهای شورشی از ۲۷ نوامبر حمله بزرگ خود را از ادلب آغاز کرده بودند و ارتش سوریه به سرعت در مقابل پیش روی آنان فرو می‌پاشید. پس از این ملاقات افسر سوری و دیگر کارکنان با دریافت یک ماه حقوق پیش به خانه‌های خود بازگشتند و منتظر سقوط حکومت اسد در بامداد ۸ دسامبر ماندند، آنهم بدون کمترین درگیری و پس از فرار بشار اسد به مسکو.

دو کارمند پیشین کنسولگری ایران در دمشق نیز تأیید کرده‌اند که این نمایندگی شامگاه پنجم دسامبر «به‌طور کامل تخلیه» شد و دیپلمات‌ها و کارکنان آن از مسیر زمینی راهی بیروت شدند. به گفته آنان، برخی کارکنان سوری که تابعیت ایران را داشتند همراه افسران بلندپایه سپاه پاسداران کشور را ترک کردند. دیگر کارکنان سوری سفارت ایران نیز پس از دریافت سه ماه حقوق به خانه‌های خود و در انتظار سقوط قطعی رژیم اسد بازگشتند. آنان گفته‌اند که صبح ششم دسامبر سفارت، کنسولگری و همه پایگاه‌های حکومت ایران در دمشق کاملاً خالی شده بودند. بعداً شبکه تلویزیونی اسرائیل فاش کرد که موساد کلیه اسناد و مدارک سفارتخانه و کنسولگری ایران در دمشق را به اسرائیل منتقل کرد.

یک کارمند سابق گذرگاه مرزی «جدیده یابوس» نیز از «ترافیکی سنگین» در روزهای پنجم و ششم دسامبر خبر داده و گفته است شمار زیادی از وابستگان حکومت ایران از طریق لبنان خاک سوریه را ترک کردند.

سرهنگ محمد دیبو از «ارتش جدید سوریه» نیز به خبرگزاری فرانسه گفته است که پس از سقوط حلب در ۲۹ نوامبر، نیروهای حکومت ایران دیگر در عملیات دفاعی شرکت نکردند. او که در یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های پیشین رژیم ایران در جنوب حلب خدمت می‌کرد، گفته است :«وقتی وارد پایگاه‌ها شدیم، پاسپورت‌ها و مدارک شخصی افسران سپاه پاسداران را دیدیم به طوری که آنان فرصت جمع کردن آنها را نداشتند.» خبرنگار خبرگزاری فرانسه در همان پایگاه نشانه‌ها و شعارهای ایرانی و حزب‌الله را بر در و دیوارها مشاهده کرده است.

به گفته سرهنگ سوری، پس از سقوط حلب «نزدیک به چهار هزار نظامی ایرانی» از طریق پایگاه روسی حمیمیم – جایی که به آن پناه برده بودند – از سوریه گریختند. گروهی دیگر از راه عراق یا لبنان گریخته بودند. بعداً رئیس جمهوری روسیه ولادیمیر پوتین در اظهاراتی کنایه‌آمیز فاش کرد که مسکو جان صدها افسر سپاه پاسداران را در سوریه نجات داد، زیرا به درخواست تهران هواپیماهای روسیه نیروهای سپاه پاسداران را از سوریه خارج کردند و خود حکومت ایران ناتوان از کمترین ابتکار و اقدام در این زمینه بود.  منابع سوری گفته‌اند که در پنجم دسامبر یکی از مقام‌های ارشد نظامی ایران با نام «حاج جواد» از منطقه حما به پایگاه حمیمیم منتقلشد  و از آن‌جا به تهران پرواز کرد.

پایگاه‌های تحت فرمان نیروهای حکومت ایران عمدتاً در مناطق حساس دمشق و حومه آن، به‌ویژه پیرامون حرم زینب و فرودگاه، مستقر بودند : مناطقی که طی سال‌های گذشته هسته اصلی نفوذ نظامی جمهوری اسلامی در سوریه به شمار می‌رفتند. به روایت شاهدان، صبح ششم دسامبر همه این پایگاه‌ها بدون هیچ اثری از نیروهای ایرانی رها شده بودند.