چرا حزب‌الله پس از جنگ مسئولیت‌ها را به گردن دولت لبنان انداخته و می‌خواهد او را مقصر جلوه دهد؟

حزب‌الله تلاش می‌کند با ناتوان خواندن دولت لبنان در دفاع از کشور در برابر حملات اسرائیل، توجیه خود برای حفظ سلاح را تقویت کندبی بی سی: با وجود حملات تقریبا روزانه اسرائیل به لبنان از زمان برقراری آتش‌بس در نوامبر ۲۰۲۴، حزب‌الله همچنان خویشتنداری نشان داده و از پاسخ متقابل خودداری کرده است. این گروه در عوض کوشیده است چهره‌ای آرام و مبتنی بر صبر استراتژیک از خود نمایش دهد.

حزب‌الله دولت لبنان را در جایگاه مرجع و تنها نهاد مسئول اجرای آتش‌بس و نظارت بر بازسازی مناطق جنوب قرار داده و خود را در مقام بازیگری پشتیبان، نه تصمیم‌گیرنده اصلی، معرفی کرده است.

مقام‌های حزب‌الله، از جمله نعیم قاسم دبیرکل این گروه، و نمایندگان وابسته به آن بارها از دولت خواسته‌اند که «مسئولیت‌های خود را بر عهده بگیرد».

انتقال مسئولیت و مقصر جلوه دادن دولت، محور اصلی رویکرد حزب‌الله پس از آتش‌بس بوده است. این گروه هم‌زمان با تبلیغ این استراتژی از طریق رسانه‌های وابسته به خود، کوشیده از پذیرش مسئولیت فاصله بگیرد و دولت را به ناتوانی در حفاظت از حاکمیت ملی و عمل به تعهدات پساجنگ متهم کند.
رویکرد حزب‌الله پس از جنگ

پس از اجرا شدن آتش‌بس در ماه نوامبر ۲۰۲۴، حزب‌الله اعلام کرد که از این پس تصمیم‌گیری درباره چگونگی پاسخ به هرگونه «نقض» آتش‌بس از سوی اسرائیل، بر عهده دولت و ارتش لبنان خواهد بود.

این گروهِ مورد حمایت ایران، از آن زمان از هرگونه اقدام تلافی‌جویانه در برابر حملات تقریبا روزانه و گاه مرگبار اسرائیل در لبنان خودداری کرده است.

نعیم قاسم اخیرا نقش این گروه را «کمکی» توصیف کرده و تاکید کرده است که «دولت و ارتش» بازیگران اصلی در اجرای آتش‌بس و مذاکرات مرتبط با آن هستند.

او در سخنرانی تلویزیونی در دسامبر ۲۰۲۴ گفت: «دولت لبنان مسئول اجرای توافق آتش‌بس با اسرائیل و تضمین پایبندی به آن است… ما تصمیم گرفتیم به این توافق فرصت بدهیم و مسئولیت اجرای آن را به دولت لبنان بسپاریم.»

این پیام از آن زمان، بخش ثابت و تکرارشونده گفتمان حزب‌الله بوده است. قاسم در آوریل ۲۰۲۵ بار دیگر گفت: «ما امور را به دولت لبنان سپرده‌ایم تا مذاکره‌کننده اصلی باشد و این دولت است که از ارتش لبنان برای انجام وظایف خود در جنوب رودخانه لیتانی و در سراسر لبنان بهره می‌گیرد.»

او در مصاحبه اخیر خود با شبکه المنار به مناسبت یک‌سالگی رهبری‌اش پس از کشته شدن حسن نصرالله، گفت اسرائیل از نوامبر ۲۰۲۴ تاکنون در بیش از ۳۰۰۰ مورد آتش‌بس را نقض کرده است و این مسئله را شاهدی بر ناکارآمدی دولت لبنان در انجام اقدامات لازم خواند.

او گفت: «دولت مسئول رسیدگی به موارد نقض توافق است» و تلویحا بیان کرد که پاسخ ضعیف دولت، سبب تشدید اقدامات اسرائیل شده است.
حزب‌الله در موضوع بازسازی نیز دولت را مسئول معرفی کرده و سهل‌انگاری در بازگشت آوارگان را متوجه آن می‌داندپاسخ دولت لبنان به حملات اسرائیل عمدتا محدود به صدور بیانیه‌های محکومیت و درخواست از میانجی‌ها برای فشار بر اسرائیل جهت توقف حملات بوده است.

نمایندگان حزب‌الله نیز همین موضع را تکرار کرده و مدام از دولت لبنان خواسته‌اند «مسئولیت‌های خود را بر عهده بگیرد».

حسین الحاج حسن، نماینده حزب‌الله در مجلس لبنان، بارها دولت را به واکنش «جدی» نسبت به حملات اسرائیل و حفاظت از جنوب فراخوانده و استدلال کرده است که آتش‌بس، اختیارات لازم را به دولت داده است.

در چنین چارچوبی، حزب‌الله با به تصویر کشیدن ناتوانی دولت در دفاع از کشور در برابر حملات ادامه‌دار اسرائیل، توجیه خود برای حفظ سلاح را تقویت می‌کند و زمین نگذاشتن سلاح را یک «ضرورت دفاعی» جلوه می‌دهد نه یک «انتخاب سیاسی».
نگاه رسانه‌ها
رسانه‌های نزدیک به حزب‌الله، از جمله روزنامه‌های البناء و الاخبار، این روایت را تقویت کرده و گفته‌اند ادامه حملات اسرائیل نشان‌دهنده «ناتوانی دولت لبنان» در پاسخ‌گویی موثر و حفاظت از شهروندان است.

آنها در پوشش خبری خود بارها تاکید کرده‌اند که «مقاومت» با حسن نیت آتش‌بس را پذیرفته و به تعهداتش پایبند بوده است، اما دولت در حفاظت از حاکمیت لبنان و اعمال کنترل بر دفاع ملی ناکام مانده است.

در مقابل، روزنامه‌های خصوصی «لوریان لوژور» و «نداء الوطن» معتقدند که گفتمان حزب‌الله تلاشی حساب‌شده برای شانه خالی کردن از بار مسئولیت است.

این رسانه‌ها می‌گویند حزب‌الله عمدا دولت را در جایگاه طرف گفت‌وگو با سازمان ملل متحد و بازیگران بین‌المللی قرار داده تا مسئولیت جنگی را که خود این گروه بدون مجوز رسمی و اجماع عمومی آغاز کرده بود، به دولت منتقل کند.

پس از حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، حزب‌الله حملات فرامرزی خود را از جنوب لبنان به مناطق مرزی مورد مناقشه و مناطق شمالی اسرائیل آغاز کرد و پایگاه‌های نظامی و تجهیزات نظارتی اسرائیل را هدف قرار داد.
مقام‌های حزب‌الله، از جمله نعیم قاسم، دبیرکل این گروه، بارها از دولت خواسته‌اند «مسئولیت‌های خود را بر عهده بگیرد». قاسم پس از کشته شدن حسن نصرالله به رهبری حزب‌الله رسیدنقش دولت در بازسازی
نعیم قاسم در سخنرانی ماه دسامبر گذشته هم مسئولیت دولت لبنان در بازسازی را تشریح کرد و گفت دولت «برنامه کاری خود را دارد و مسئول آواربرداری، رسیدگی به زیرساخت‌ها و ارائه برنامه بازسازی است».

در ماه‌های پس از آن، مقام‌های حزب‌الله نیز این موضع را تقویت کردند. حسن فضل‌الله، نماینده حزب‌الله در پارلمان لبنان، دولت را به «کوتاهی در بازسازی» متهم کرد و گفت حملات ادامه‌دار اسرائیل در کنار «سهل‌انگاری دولت» مانع بازگشت آوارگان مناطق جنوبی به خانه‌هایشان شده است.

برخی رسانه‌های داخلی گزارش داده‌اند که حزب‌الله با این موضع‌گیری می‌کوشد انتظارات عمومی برای بازسازی پس از جنگ را به طور کامل متوجه دولت لبنان کند و دولت را تنها مسئول بازسازی و احیای لبنان معرفی کند.

روزنامه نداء الوطن می‌گوید این تغییر رویکرد «نشان‌دهنده عمق بحران مالی حزب‌الله و این واقعیت است که این گروه تنها زمانی به دولت رجوع می‌کند که منافعش از نظر سیاسی یا مالی ایجاب کند»؛ به این معنا که حزب‌الله اقتدار دولت را گزینشی و بر اساس سود خود به رسمیت می‌شناسد.

این روزنامه افزود حزب‌الله پس از «ناتوانی» در عمل به وعده‌های پیشین خود درباره بازسازی - که ناشی از کاهش منابع مالی و فشارهای اقتصادی است - «در تنگنای بزرگی قرار گرفته و در برابر پایگاه حامیان خود شرمسار شده است».

بانک جهانی در ماه مارس برآورد کرد که لبنان برای بازسازی و بازیابی، به حدود ۱۱ میلیارد دلار نیاز دارد، از جمله ۳ تا ۵ میلیارد دلار برای زیرساخت‌های عمومی و ۴/۶ میلیارد دلار در حوزه مسکن.

استان‌ جنوب و استان نبطیه، در بخش جنوبی لبنان از آسیب‌دیده‌ترین مناطق معرفی شده‌اند.
لبنانی‌های بازداشت‌شده در اسرائیل
حزب‌الله در قبال مسئله شهروندان لبنانی بازداشت‌شده در اسرائیل نیز رویکرد مشابهی در پیش گرفته و با واگذار کردن مسئولیت آزادی آنان به دولت، آن را وظیفه‌ای حاکمیتی معرفی کرده است.

محمود قماطی، مقام ارشد حزب‌الله، به کانال یوتیوب نزدیک به این گروه به نام «صوتک پلاس» گفت که حزب‌الله از حماس نخواسته بود نام زندانیان لبنانی را در توافق اخیر تبادل اسرا با اسرائیل بگنجاند.

او گفت: «این وظیفه دولت لبنان است و ان‌شاءالله این زندانیان با یک تلاش ملی متحد آزاد خواهند شد.»

شبکه خصوصی ام‌تی‌وی، که به شدت منتقد حزب‌الله است، این اظهارات را «از نظر سیاسی بی‌محابا» توصیف کرد و گفت این گروه دارد «صراحتا مسئولیت را به دولت لبنان منتقل می‌کند» و هم‌زمان «از جنگی که به طور یک‌جانبه و در حمایت از حماس آغاز کرده بود، سلب مسئولیت می‌کند».

گمان می‌رود دست‌کم ۱۹ شهروند لبنانی پس از آخرین درگیری میان اسرائیل و حزب‌الله در بازداشت اسرائیل باشند.

مقام‌های لبنانی هیچ‌گونه مذاکره یا تحقیق رسمی درباره وضعیت این افراد که همچنان در زندان‌های اسرائیل هستند، اعلام نکرده‌اند.

در ماه اوت هم پس از آزادی یک شهروند اسرائیلی بدون مبادله با زندانیان لبنانی، انتقادات حزب‌الله از دولت لبنان بار دیگر بالا گرفت.