ناصر تقوایی، فیلمساز نامدار ایران، درگذشت

ناصر تقوایی،کارگردان و فیلمساز نامدار ایرانی در ۸۴ سالگی درگذشت. مرضیه وفامهر همسرش در شبکه اجتماعی فیسبوک نوشت: «ناصر تقوایی، هنرمندی که دشواری آزاده زیستن را برگزید به رهایی رسید.»

ناصر تقوایی متولد ۱۳۲۰ در آبادان بود.

او قبل از انقلاب، در کنار مستندها و فیلم‌های کوتاهش، سه فیلم داستانی درخشان و تحسین‌شده «آرامش در حضور دیگران»، «صادق کرده» و «نفرین» را در کنار سریال بسیار محبوب «دایی جان ناپلئون» در کارنامه‌اش ثبت کرده بود، بعد از انقلاب با دشواری‌های بسیار برای کار روبه‌رو شد.

سریال دایی‌جان ناپلئون که بر اساس رمان پرخواننده، جذاب و طنزآمیز ایرج پزشک‌زاد ساخته شد، یکی از آثار ماندگار سینمایی و تلویزیونی در ایران است.

آقای تقوایی پس از انقلاب، یکسال بر روی فیلمنامه ۱۵ قسمتی کوچک جنگلی کار کرد و دو سال را صرف مراحل پیش‌ تولید این سریال تلویزیونی کرد اما در نهایت در سال ۱۳۶۱ از کارگردانی و تولید سریال کنار گذاشته شد و فیلمنامه او هرگز ساخته نشد.

او با وجود موانعی که پس از انقلاب با آن مواجه شد، در سال ۱۳۶۵ فیلم «ناخدا خورشید» را ساخت که جایزه یوزپلنگ برنز جشنواره لوکارنو را برد.

این فیلم که اقتباسی از «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی است، در جنوب ایران ساخت شد.

آقای تقوایی در سال ۱۳۶۸ نیز فیلم «ای ایران» را این‌بار در شمال ایران و در روستای ماسوله ساخت.

او در سال ۱۳۸۰ پس از ۱۲ سال فیلم «کاغذ بی‌خط» را ساخت. این آخرین اثر سینمایی بود که از او به نمایش درآمد.

ناصر تقوایی در سال ۱۳۸۲ فیلم چای تلخ را بر اساس فیلمنامه‌ای از خودش در خوزستان شروع کرد. فیلمی با داستانی در دل جنگ ایران و عراق که هرگز به پایان نرسید. دلایل به اتمام نرسیدن این فیلم مشکل مالی و عدم حمایت از او عنوان شده است.

او که همواره از منتقدان جدی فضای فرهنگی هنری حاکم بود، تنها یک بار جایزه ویژه هیئت داوران فستیوال فیلم فجر را کسب کرد اما در مراسم حاضر نشد و جایزه را نگرفت.

او مستندهای برجسته‌ای هم ساخت که در تاریخ سینمای ایران ماندگار شد از جمله «باد جن» و «اربعین».

مستند «بادِ جن» به کارگردانی ناصر تقوایی و با صدای احمد شاملو، در سال ۱۳۴۸ در بندر لنگه ساخته شد و به آیین زار در جنوب ایران می‌پردازد.

سال گذشته مراسم بزرگداشتی در تجلیل آثار ناصر تقوایی برگزار شد که به «جشن ناخدا سینما» شهرت یافت.

مرضیه وفامهر، همسر آقای تقوایی، در پستی اینستاگرامی نوشت: «هنرمندی که دشواری آزاده زیستن را برگزید به رهایی رسید».

او افزود: «پروازش را به خاطر بسپاریم. او عاشق گیاهان بود، به یادش درخت بکاریم. او عاشق نور بود، شمع خویش را بیافروزیم. او عاشق جامه‌ سپید بود، به یادش سپید بپوشیم. او عاشق ادبیات بود، به یادش بخوانیم. او عاشق سینما بود، به یادش تماشا کنیم. یاد او را با نواختن و شنیدن موسیقی، و تماشای هنرها گرامی بداریم نه غیر از این».

ناصر تقوایی زاده ۲۲ تیر ۱۳۲۰ در آبادان بود و فعالیت حرفه‌ای خود را با مستندسازی و سپس کار در تلویزیون ملی ایران آغاز کرد.

او که از جوانی در کنار نوشتن داستان بیش از هر سینماگر دیگری در آثار سینمایی‌اش از ادبیات وام گرفت، تا پیش از انقلاب بهمن ۵۷ آثار درخشانی ساخت و نام خود را به‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران موج نو سینمای ایران تثبیت کرد.

تقوایی در فیلم «خشت و آینه» دستیار ابراهیم گلستان شد و در سال ۴۷ اولین فیلم بلندش را با نام «آرامش در حضور دیگران» ساخت و در سال‌های بعد سریال «دایی جان ناپلئون» و فیلم‌های بلند و کوتاه «نفرین»، «صادق کُرده»، «رهایی» و «بادجن» را خلق کرد.

او اما بعد از انقلاب تنها توانست سه فیلم بسازد: «ناخدا خورشید» با اقتباس از قصه «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی؛ «ای ایران» که سال ۶۸ ساخته شد؛ و «کاغذ بی‌خط» که سال ۱۳۸۰ پس از ۱۲ سال سکوت اجباری و چند سالی پس از قتل‌های زنجیره‌ای آن را ساخت و همین موضوع را درونمایه فیلم خود قرار داد.

پس از این فیلم، ناصر تقوایی دیگر امکان ساختن هیچ فیلم دیگری را پیدا نکرد. ساخت آخرین فیلمش «چای تلخ» در سال ۱۳۸۲ نیمه‌کاره ماند.