ببینید: نماز میت بر پیکر مفتی اعظم سعودی به امامت محمد بن سلمان

شاهزاده محمد بن سلمان، ولی‌عهد پادشاهی عربی سعودی، در مسجد جامع امام ترکی بن عبدالله، در ریاض، بر پیکر شیخ عبدالعزیز بن عبدالله بن محمد آل الشیخ، مفتی اعظم سعودی که صبح امروز سه‌شنبه یکم مهر، درگذشت، نماز میت خواند.

در روزی که پایتخت سعودی، ریاض، در غم از دست دادن یکی از برجسته‌ترین چهره‌های مذهبی خود، شیخ عبدالعزیز آل الشیخ، سوگوار بود، تصویری نمادین از آینده این کشور به نمایش درآمد. حضور شاهزاده محمد بن سلمان در صفوف نمازگزاران برای اقامه نماز میت، بیش از یک ادای احترام ساده به مقام معنوی یک عالم دینی بود. این تصویر، تلاقی سنت و تحول را در دل جامعه‌ای نشان می‌داد که در سال‌های اخیر، تحت رهبری ملک سلمان و ولیعهد جوانش، مسیری پرشتاب و بی‌سابقه را به سوی مدرنیته آغاز کرده است. 



این واقعه، یادآور این حقیقت است که اصلاحات، صرفاً بر خاکسترهای گذشته بنا نمی‌شوند، بلکه در بطن همان آداب و رسوم ریشه‌دار، به آرامی جوانه می‌زنند و شکوفا می‌شوند.

برنامه‌های بلندپروازانه این پادشاهی، تحت عنوان "چشم‌انداز ۲۰۳۰"، تنها یک طرح اقتصادی برای کاهش وابستگی به نفت نیست؛ بلکه نقشه‌ای جامع برای بازسازی تمام ابعاد جامعه سعودی است. این برنامه، از توسعه اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی گرفته تا بازگشایی سینماها، برگزاری کنسرت‌های بین‌المللی و فراهم آوردن فرصت‌های شغلی بی‌سابقه برای زنان، همگی نشان‌دهنده تغییر پارادایمی عمیق است. 

هدف، ایجاد جامعه‌ای بازتر، پویا و متنوع‌تر است که بتواند با چالش‌های قرن ۲۱ روبرو شود و جایگاه خود را در عرصه جهانی تثبیت کند، بدون آنکه ارزش‌های فرهنگی و دینی خود را از دست بدهد.

یکی از چشمگیرترین ابعاد این اصلاحات، تحول اجتماعی است. جامعه‌ای که زمانی به شدت محافظه‌کار بود و قوانین سختگیرانه‌ای بر آن حکمفرما بود، اکنون شاهد موجی از آزادی‌های کنترل‌شده است. اعطای حق رانندگی به زنان، افزایش مشارکت آن‌ها در نیروی کار و حذف تفکیک جنسیتی در بسیاری از مکان‌های عمومی، گام‌هایی انقلابی بودند که به سرعت برداشته شدند. 

این تغییرات، تنها محدود به زندگی شهری و طبقه تحصیل‌کرده نیست، بلکه به تدریج به لایه‌های مختلف جامعه نفوذ کرده و فرصت‌های جدیدی را برای نسل جوان فراهم می‌آورد تا آینده‌ای متفاوت از آنچه پدران و مادرانشان تجربه کرده‌اند، بسازند.
در حوزه اقتصادی، تمرکز از درآمدهای نفتی به سوی تنوع‌بخشی معطوف شده است. پروژه‌های غول‌پیکری چون شهر آینده‌نگر «نئوم» و یا توسعه صنعت گردشگری، نمونه‌هایی بارز از این رویکرد هستند. عربستان سعودی که تا چند سال پیش، دروازه‌های خود را به روی گردشگران غیرمسلمان بسته بود، اکنون با سهولت صدور ویزا و ساخت جاذبه‌های توریستی مدرن، به دنبال جذب میلیون‌ها بازدیدکننده از سراسر جهان است. این سیاست، نه تنها به تقویت اقتصاد کمک می‌کند، بلکه باعث تبادلات فرهنگی و شناخت متقابل با جهان خارج می‌شود؛ هدفی که پیش از این برای رهبران این کشور غیرقابل تصور بود.

علاوه بر تغییرات اقتصادی و اجتماعی، یک تحول فرهنگی بی‌سابقه در حال شکل‌گیری است. تأسیس «سازمان کل سرگرمی»، به عنوان یک نیروی محرکه، به برگزاری رویدادهای هنری و فرهنگی در مقیاس بزرگ منجر شده است که تا چند سال پیش غیرقابل تصور بود. از کنسرت‌های هنرمندان بین‌المللی گرفته تا جشنواره‌های فیلم و نمایشگاه‌های هنری، فضای عمومی کشور با نشاط و سرزندگی جدیدی آکنده شده است. 

این برنامه‌ها نه تنها فرصت‌های اقتصادی جدیدی ایجاد می‌کنند، بلکه به جوانان سعودی امکان می‌دهند تا استعدادهای خود را بروز دهند و با فرهنگ‌های مختلف از سراسر جهان ارتباط برقرار کنند. این تغییرات، در حال شکستن تابوهای دیرین و ایجاد یک هویت فرهنگی نوین هستند که ترکیبی از سنت‌های بومی و پویایی جهانی است، و نشان می‌دهد که اصلاحات تنها به سیاست‌گذاری‌های دولتی محدود نمی‌شود، بلکه به عمق زندگی روزمره مردم نیز نفوذ کرده است.

شاهزاده محمد بن سلمان، به عنوان معمار اصلی این تغییرات، نقشی بی‌بدیل در پیشبرد این اصلاحات ایفا کرده است. با شجاعت و جسارتی که مختص نسل جوان است، او موانع سنتی را در هم شکسته و با سرعت نور، تغییرات را به اجرا گذاشته است. با وجود انتقاداتی که از نحوه اجرای این اصلاحات و چالش‌های حقوق بشری مطرح می‌شود، نمی‌توان انکار کرد که این رهبر جوان، انرژی و پویایی نوینی را به رگ‌های کشورش تزریق کرده است. تصمیم‌گیری‌های او، چه در عرصه‌های اجتماعی و چه در سیاست خارجی، نشان می‌دهد که پادشاهی عربی سعودی دیگر قصد ندارد یک ناظر منفعل در جهان باشد و می‌خواهد نقشی فعال و تعیین‌کننده ایفا کند.

این پویایی جدید، در عرصه بین‌المللی نیز بازتاب یافته است. عربستان سعودی با اتخاذ رویکردی دیپلماتیک بازتر، در تلاش است تا تصویر خود را در جهان بهبود بخشد. از میزبانی رویدادهای ورزشی بزرگ گرفته تا پیوستن به توافقنامه‌های آب‌وهوایی و تلاش برای حل منازعات منطقه‌ای، این پادشاهی می‌خواهد چهره‌ای مدرن و مسئول از خود به نمایش بگذارد. با این حال، این مسیر بدون چالش نیست؛ نگرانی‌های حقوق بشری و انتقاداتی که از نحوه برخورد با مخالفان سیاسی وجود دارد، سایه‌ای بر این دستاوردها افکنده است. 

این تناقض، نشان‌دهنده تعارض میان سرعت تحولات داخلی و انتظارات جهانی است؛ اما در عین حال، بیانگر این حقیقت است که این کشور دیگر از کانون توجهات بین‌المللی پنهان نخواهد شد و برای تعریف جایگاه خود در نظم نوین جهانی، باید با این چالش‌ها روبرو شود.

پیوند دادن این تغییرات بزرگ به مراسم سنتی و مذهبی مانند نماز میت برای مفتی اعظم، نشان می‌دهد که این اصلاحات، تلاشی برای نفی کامل گذشته نیست. بلکه این یک فرآیند پیچیده از تطبیق و نوآوری است که سعی دارد سنت را در خدمت مدرنیته قرار دهد. رهبران سعودی با حضور در چنین مراسم‌هایی، به جامعه و جهان این پیام را می‌فرسانند که هویت دینی و فرهنگی کشور همچنان محترم است و تغییرات، تنها برای تقویت آن صورت می‌گیرند، نه برای نابودی‌اش. این رویکرد، به ویژه برای جامعه‌ای که به شدت به ارزش‌های مذهبی وابسته است، حیاتی و ضروری به نظر می‌رسد.

می‌توان گفت که تصویر ولیعهد جوان در کنار دیگر مسئولان در یک مراسم مذهبی سنتی، به مثابه فصلی جدید از کتاب تاریخ سعودی است. فصلی که در آن، خطوط گذشته و آینده به هم می‌پیوندند و داستان کشوری را روایت می‌کنند که در حال عبور از یک مرحله تاریخی به مرحله‌ای نو است. 

اصلاحات شاهزاده محمد بن سلمان و ملک سلمان، بیش از آنکه صرفاً مجموعه‌ای از قوانین و سیاست‌ها باشند، نشانه‌ای از یک جنبش فرهنگی و اجتماعی عمیق هستند که آینده این کشور را برای دهه‌های آتی رقم خواهند زد. این تحولات، اگرچه با چالش‌های زیادی روبرو هستند، اما نشان می‌دهند که عربستان سعودی واقعاً در حال تغییر است.