تصویری که قلب‌ها را فشرد: ویدیوی رسول خادم از دختر محروم سیستانی

رسول خادم اسطوره کشتی ایران با انتشار ویدئویی نوشت: 

آرزو دارم … ولی برق ندارم … آب ندارم … شناسنامه ندارم … غذا ندارم … . . . نفت برای زمستان ندارند … گاز هم که ندارند …. جاده هم ندارند …. جالبه بدونیم ؛ قدمت روستایِ محل زندگیشون هم دو برابر عمر شهر زاهدانه …!!! پدربزرگهاشون همه شون در جنگ با انگلیسیها ، در دفاع از خاک بلوچستانِ ایران کنار سردار بزرگ بلوچ “جمعه خان” ، در نبرد “گورستانی”جنگیدند و نگذاشتند یک متر از خاک ایران، از سرزمینمون جدا بشه …! ولی اکثر مردم این روستاها شناسنامه ندارند.

نقش دولت ایران در فقر سیستان و بلوچستان موضوعی پیچیده و چندوجهی است که از زوایای گوناگونی قابل بررسی است. فقر در این استان تنها نتیجه عوامل طبیعی یا تاریخی نیست، بلکه مجموعه‌ای از سیاست‌ها، بی‌توجهی‌ها و سوءمدیریت‌ها نیز در تشدید آن نقش داشته‌اند. یکی از مهم‌ترین این عوامل، نگاه امنیتی به این استان است. 

تصویری که قلب‌ها را فشرد: ویدیوی رسول خادم از دختر محروم سیستانی pic.twitter.com/CyJwzf3EBE

— Iranian UK (@IranianUk) September 8, 2025

دهه‌هاست که سیستان و بلوچستان نه به عنوان یک منطقه برای توسعه و شکوفایی، بلکه به عنوان یک "نقطه مرزی حساس" در نظر گرفته شده است. این نگاه امنیتی، به جای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی، به تقویت حضور نظامی و امنیتی منجر شده است. به همین دلیل، بودجه‌های دولتی اغلب به سمت پروژه‌هایی سرازیر شده که جنبه‌های امنیتی را تقویت می‌کنند، نه آنهایی که به صورت پایدار معیشت مردم را بهبود می‌بخشند.

در کنار نگاه امنیتی، یکی دیگر از دلایل ریشه‌ای فقر در سیستان و بلوچستان، کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اساسی است. در حالی که بسیاری از مناطق دیگر ایران از پروژه‌های بزرگ صنعتی، جاده‌ای و ریلی بهره‌مند شده‌اند، سیستان و بلوچستان از این توسعه محروم مانده است. 

نبود جاده‌های مناسب، دسترسی محدود به آب و برق، و فقدان شبکه‌های ارتباطی کافی، این استان را از بقیه کشور جدا کرده است. این کمبود زیرساخت‌ها، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را از ورود به این منطقه باز داشته و فرصت‌های شغلی را به شدت کاهش داده است. مردم محلی که می‌توانند استعدادهای کشاورزی یا تجاری خود را به کار گیرند، به دلیل فقدان زیرساخت‌های حمل و نقل و بازار، قادر به رقابت با سایر مناطق نیستند.

افزون بر این، سوءمدیریت منابع آبی نیز از عوامل کلیدی در فقر سیستان و بلوچستان است. با وجود اینکه این استان در معرض خشکسالی‌های شدید قرار دارد، دولت نتوانسته راهکارهای موثری برای مدیریت آب اتخاذ کند. سدها و پروژه‌های انتقال آب که وعده داده شده بودند، یا هرگز به پایان نرسیده‌اند یا به درستی کار نمی‌کنند. 

این وضعیت باعث شده است که کشاورزی که بخش عمده‌ای از معیشت مردم را تامین می‌کند، به شدت آسیب ببیند. روستاهای زیادی به دلیل خشک شدن چاه‌ها و رودخانه‌ها متروکه شده‌اند و مردم مجبور به مهاجرت به حاشیه‌ شهرهای بزرگ‌تر شده‌اند، جایی که اغلب به مشاغل غیررسمی و با درآمد پایین مشغول می‌شوند.

یکی دیگر از عوامل مهم در فقر سیستان و بلوچستان، نابرابری در توزیع منابع و فرصت‌ها است. در طول دهه‌های گذشته، بودجه‌های دولتی و اعتبارات تخصیص‌یافته به این استان اغلب به شکل عادلانه توزیع نشده‌اند. این نابرابری نه تنها در مقایسه با سایر استان‌ها، بلکه در داخل خود استان نیز مشاهده می‌شود. 

پروژه‌ها و منابع مالی اغلب به شهرهایی که از نظر سیاسی یا امنیتی اهمیت بیشتری دارند، سرازیر می‌شوند، در حالی که مناطق روستایی و دورافتاده از این امکانات محروم می‌مانند. این شکاف عمیق، فقر را در میان جمعیت روستایی و عشایری تشدید کرده و به رشد حاشیه‌نشینی در اطراف شهرهای کوچک منجر شده است.

مشکلات اقتصادی و فقر، تاثیر مستقیم بر سیستم آموزشی و بهداشتی استان نیز گذاشته است. دولت در تأمین مدارس و کادر آموزشی کافی در بسیاری از نقاط استان موفق نبوده است. این کمبود به حدی است که بسیاری از کودکان از تحصیل محروم می‌مانند یا در محیط‌های آموزشی نامناسب درس می‌خوانند. همین وضعیت در حوزه بهداشت و درمان نیز صادق است. 

کمبود بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و پزشکان متخصص، به ویژه در مناطق روستایی، باعث شده که مردم به خدمات بهداشتی اولیه نیز دسترسی نداشته باشند. این مسائل، چرخه فقر را تقویت می‌کنند، چرا که مردمی که از آموزش و بهداشت کافی محروم هستند، فرصت‌های کمتری برای بهبود وضعیت اقتصادی خود خواهند داشت.

افزون بر این، سیاست‌های اقتصادی کلان دولت نیز در تشدید فقر در سیستان و بلوچستان نقش داشته‌اند. عدم حمایت کافی از مشاغل بومی و سنتی، مانند کشاورزی و صنایع دستی، باعث شده است که این فعالیت‌ها سودآوری خود را از دست بدهند. 

همچنین، سیاست‌های مربوط به تجارت مرزی، که به صورت مکرر تغییر کرده و اغلب تحت کنترل نهادهای امنیتی بوده، باعث شده که تجارت قانونی در مرزها با چالش‌های فراوانی روبه‌رو شود. این وضعیت، افراد را به سمت فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق سوق داده که نه تنها برای آنها ناامن است، بلکه اقتصاد محلی را نیز تضعیف می‌کند و به جای توسعه پایدار، به اقتصاد غیررسمی و زیرزمینی دامن می‌زند.

بی‌توجهی به فرهنگ و آداب محلی در برنامه‌ریزی‌های دولتی نیز یکی دیگر از عوامل مؤثر در فقر است. بسیاری از پروژه‌های توسعه‌ای بدون توجه به نیازها و فرهنگ مردم بومی طراحی و اجرا شده‌اند. 

این پروژه‌ها به جای اینکه به بهبود زندگی مردم کمک کنند، گاهی باعث از بین رفتن مشاغل سنتی و سبک زندگی محلی شده‌اند. عدم مشارکت مردم بومی در فرآیندهای تصمیم‌گیری، باعث شده که راه‌حل‌های ارائه شده از سوی دولت، اغلب با واقعیت‌های جامعه محلی همخوانی نداشته باشند و به جای حل مشکل، بر پیچیدگی آن بیفزایند. این وضعیت باعث بی‌اعتمادی مردم به دولت و پروژه‌های آن شده است.

در نهایت، می‌توان گفت که فقر در سیستان و بلوچستان نتیجه یک سیستم مدیریتی است که به جای تمرکز بر توسعه و رفاه، به مسائل امنیتی اولویت داده است. سیاست‌های امنیتی، کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، سوءمدیریت منابع، نابرابری در توزیع امکانات، و بی‌توجهی به نیازهای فرهنگی و اقتصادی مردم، همگی دست به دست هم داده‌اند تا این استان را به یکی از فقیرترین مناطق ایران تبدیل کنند. 

برای حل این مشکل، نیاز به یک تغییر رویکرد اساسی از سوی دولت است که توسعه پایدار و مشارکت مردم بومی را در اولویت قرار دهد، نه صرفاً تمرکز بر مسائل امنیتی و نظامی. این تغییر رویکرد، می‌تواند به مردم سیستان و بلوچستان کمک کند تا از فقر رهایی یابند و به آینده‌ای بهتر امیدوار شوند.