«ده‌ماده» مریم رجوی زیر ذره‌بین؛ چرا «مشعلِ رهایی» چراغِ راهِ ایران نیست؟

نوشته: ارشان آذری

شنبه ششم سپتامبر در بروکسل، صحنه‌ای پرزرق‌وبرق برپا شد تا زیر شعار «مشعلِ فروزانِ راهِ رهاییِ مردمِ ایران» تصویری نو از مجاهدین خلق عرضه شود. 

تابلوها می‌درخشیدند و سخنرانان میهمان واژه‌هایی خوش‌آهنگ تکرار می‌کردند؛ اما آنچه در ذهن بسیاری از ایرانیان می‌گذرد چیز دیگری است: اگر این «مشعل» واقعاً چراغِ راه باشد، چرا با کارنامه‌ای که طی دهه‌ها با خشونت، ساختار فرقه‌ای و تکیه بر قدرت‌های بیگانه شناخته شده، چنین ناهمخوان است؟

در همین نشست، «برنامه ده‌ماده‌ای» دوباره به‌عنوان نسخه نجات طرح شد؛ جمهوریت، جدایی دین و دولت، آزادی‌های مدنی، برابری زن و مرد، دادرسی عادلانه، اقتصاد رقابتی، پاسداشت طبیعت و ایرانِ بی‌جنگ‌افزار هسته‌ای. این مفاهیم به‌خودیِ‌خود خواست‌های پسندیده‌ای هستند، اما منشور را باید با زیستِ واقعیِ حاملانش سنجید. 

هنگامی که در درونِ همان تشکیلات، انتخابِ آزاد و گردش مسئولیت معنا ندارد، نقدِ درون‌گروهی برچسب می‌خورد و شفافیت مالی به چشم نمی‌آید، «ده‌ماده» به جای منشورِ عمل، به بروشورِ نمایشی فرو می‌غلتد. رهایی، زبانِ خوش‌آهنگ می‌خواهد، اما پیش از آن به حقیقت‌گویی و پاسخ‌گویی نیاز دارد.

جای یک حقیقتِ ساده در همه نمایش‌ها خالی است: رهبرِ سیاسی اگر نتواند در برابر رسانه‌های آزادِ ایرانی بنشیند، پرسش بپذیرد و بی‌واسطه با هم‌وطنان گفت‌وگو کند، شایسته نمایندگیِ آنان نیست. سال‌هاست مسعود رجوی از چشم و گوش جامعه ناپدید است و مریم رجوی نیز از رویارویی با رسانه‌های مستقلِ فارسی‌زبان و خبرنگارانِ پرسشگر پرهیز کرده است. 

کسی که نقدِ تندِ بیرون را تاب نمی‌آورد و پرسشِ بی‌رحمانه افکار عمومی را پاس نمی‌دهد، چگونه می‌خواهد فردا در برابر مجلس و دستگاه نظارت ملی پاسخ‌گو باشد؟ همین سنجش ساده، پرده از ناسازگاریِ بنیادین میان شعار «رهایی» و رفتارِ واقعی برمی‌دارد.

یک ناسازگاریِ سنگین‌تر نیز پیشِ چشم است: طردِ صریحِ مشروطه‌خواهان. مجاهدین خلق در گفتار و رفتار، بخش بزرگی از هواداران مشروطه پادشاهی را نه رقیب سیاسی که «نامشروع» معرفی می‌کنند و عملاً از دایره گفت‌وگو بیرون می‌نهند. 

دموکراسی یعنی پذیرشِ رقیب، نه حذفِ او؛ یعنی هم‌زیستیِ دیدگاه‌های متفاوت زیر سایه صندوق رأی، نه گزینشِ دلخواه و اخراج دیگران از میدان. جریانی که بزرگ‌ترین طیفِ سازمان‌یافته اپوزیسیون را از پیش طرد می‌کند، چگونه می‌تواند داوریِ نهاییِ ملت را به رسمیت بشناسد؟ این شیوه یادآور همان فریب‌های پاریس است که با وعده‌های خوش‌زبان آغاز شد و با حذفِ نظام‌مندِ دیگران ادامه یافت. هر جا که پلورالیسم قربانی می‌شود، دموکراسی پیشاپیش سلاخی شده است.

شعارِ «مشعلِ رهایی» از سه واژه ساخته شده است: مشعل، راه، رهایی. مشعل اگر از سوختِ اعتمادِ ملی و هوای آزادِ شفافیت برنیاید، تنها دود می‌کند. راه اگر از دلِ جامعه نجوشد و بر نهادهای پاسخ‌گو استوار نباشد، به بیراهه می‌کشاند. 

رهایی اگر با اعتراف به گذشته، جبرانِ خطا و پذیرشِ نظارتِ مستقل همراه نشود، به جای آزادی، انقیادِ تازه می‌آفریند. با چنین معیارهایی، نشستِ بروکسل بیش از آن‌که آزمونِ صداقت باشد، آزمونِ صحنه‌آرایی بود.

آنچه مردم می‌خواهند روشن است: پیوند راستین با جامعه مدنی، پذیرشِ نقد، شفافیت در هزینه‌ها و منابع، و پایانِ رفتارهای فرقه‌ای که کرامتِ فردی را پای دستور تشکیلات قربانی می‌کند. اگر این جریان می‌خواهد ادعای «رهایی» باورپذیر شود، نخست باید در برابر همان مردم که نام‌شان بر تابلوها می‌درخشد، به‌صراحت از گذشته پرزخم بگوید، مسئولیت بپذیرد، درهای تشکیلات را به رسانه‌های آزاد بگشاید، با همه طیف‌های سیاسی از جمله مشروطه‌خواهان گفت‌وگوی علنی کند و سازوکارِ انتخابِ آزاد و گردش قدرت را در همه سطوح برقرار سازد. تا آن روز، «مشعلِ فروزان» هر قدر زیر نورافکن‌ها درخشان باشد، برای ایران چراغِ راه نخواهد شد؛ تنها پرده‌ای از دود است بر کارنامه‌ای که هنوز با حقیقتِ میدان آشتی نکرده است.