ببینید: شاهکار عجیب و غریب شهرداری پردیس؛ مجسمه سرباز هخامنشی با چهره‌ای نامتعارف!

مدتی پیش، شهرداری پردیس اقدام به نصب تندیسی از یک سرباز هخامنشی در یکی از میادین این شهر کرد. این مجسمه به سرعت در فضای مجازی وایرال و با واکنش‌های منفی گسترده‌ای روبرو شد. انتقاد اصلی کاربران به ظاهر و طراحی مجسمه بود که آن را فاقد زیبایی‌شناسی لازم می‌دانستند. 

بسیاری معتقد بودند که این اثر هنری، شباهت چندانی به سربازان دوره هخامنشی ندارد و در ساخت آن دقت کافی به کار نرفته است.

شاهکار عجیب و غریب شهرداری پردیس؛ مجسمه سرباز هخامنشی با چهره‌ای نامتعارف! pic.twitter.com/8kgPGeWReu

— Iranian UK (@IranianUk) September 6, 2025

این مجسمه که قرار بود نمادی از تاریخ و فرهنگ ایران باستان باشد، به دلیل کیفیت پایین ساخت، از سوی مردم به «شاهکار عجیب شهرداری» تشبیه شد. به نظر می‌رسد که این اتفاق، نمونه‌ای از چالش‌های موجود در پروژه‌های شهری و هنری است که در آن، کیفیت اجرا به اندازه ایده اولیه اهمیت دارد.

مجسمه‌های شهرداری در ایران بارها با انتقادهای گسترده‌ای از سوی مردم و کارشناسان مواجه شده‌اند. این انتقادها عمدتاً به دلیل عدم زیبایی‌شناسی کافی، کیفیت پایین ساخت یا عدم شباهت به شخصیت اصلی مجسمه است. نمونه‌های متعددی از این آثار هنری در شهرهای مختلف وجود دارند که جنجال‌برانگیز شده‌اند. یکی از این موارد، نصب مجسمه‌های شیر در اهواز و شیراز بود که ظاهر آن‌ها مورد تمسخر کاربران فضای مجازی قرار گرفت. همچنین، سردیس‌های برخی از مشاهیر، مانند جمشید مشایخی و عباس کیارستمی، به دلیل عدم شباهت کافی به چهره واقعی آن‌ها، با واکنش‌های منفی روبه‌رو شدند که نشان می‌دهد حتی در پروژه‌های مربوط به چهره‌های سرشناس نیز دقت کافی وجود ندارد.

در نمونه‌ای دیگر، شهرداری رشت مجسمه‌هایی را در سطح شهر نصب کرد که به دلیل ظاهر نامتعارفشان به شدت موردانتقاد قرار گرفتند. توضیحات مسئولان مبنی بر اینکه این مجسمه‌ها آثار کودکان اوتیسم هستند نیز نتوانست از شدت واکنش‌ها بکاهد و انجمن اوتیسم ایران نیز از این اقدام انتقاد کرد.

مخالفت با تاریخ و فرهنگ ایران باستان: تضادهای هویتی در جمهوری اسلامی
موضع‌گیری‌های جمهوری اسلامی ایران در قبال تاریخ و فرهنگ ایران باستان، همواره موضوعی پیچیده و پرتناقض بوده است. در حالی که برخی از مقامات به میراث باستانی ایران افتخار می‌کنند و از آن برای نمایش قدرت و عظمت ملی بهره می‌برند، رویکرد غالب، به‌خصوص در دهه‌های ابتدایی انقلاب، نوعی مخالفت و حتی دشمنی با این بخش از هویت ملی بوده است. این تضاد، ریشه‌های عمیقی در ایدئولوژی و مبانی فکری جمهوری اسلامی دارد که سعی در تعریف یک هویت جدید، بر پایه مذهب شیعه و مفاهیم انقلابی داشته است.

یکی از اصلی‌ترین دلایل این مخالفت، تضاد ایدئولوژیک میان هویت اسلامی-شیعی و هویت ملی-باستانی است. از دیدگاه بسیاری از ایدئولوگ‌های جمهوری اسلامی، دوران قبل از اسلام، دوران جاهلیت و شرک بوده و فرهنگ و تمدن باستانی ایران، نمادی از حکومت‌های پادشاهی و سلطنتی است که با مبانی جمهوری و عدالت‌خواهی اسلامی در تضاد قرار دارد. این دیدگاه، به‌ویژه در اوایل انقلاب، با هدف ریشه‌کن کردن نمادهای حکومت پهلوی و شاهنشاهی، با شدت بیشتری پیگیری می‌شد. تلاش برای تخریب تخت جمشید و حذف نام «آریایی» از ادبیات رسمی، نمونه‌هایی از این رویکرد رادیکال بودند.

مخالفت با نمادهای باستانی ایران، همچنین ریشه در نگرانی از ملی‌گرایی افراطی و سکولاریسم دارد. حکومت، همواره نگران بوده که گرایش به هویت باستانی، به تضعیف هویت اسلامی و اصول انقلابی منجر شود. در این تفکر، بزرگداشت کوروش و داریوش می‌تواند به معنای نادیده‌گرفتن نقش ائمه و بزرگان دینی باشد. از این رو، تلاش شده است تا با برجسته کردن تاریخ اسلام و فداکاری‌های شیعی، یک هویت جدید و «پاک‌شده» از نمادهای باستانی برای مردم تعریف شود.

عامل دیگری که در این میان نقش دارد، مقایسه و تضاد میان عدالت علی و نظام پادشاهی است. در ادبیات رسمی جمهوری اسلامی، حکومت‌های باستانی ایران، به‌ویژه در دوران ساسانی، به‌عنوان نماد ظلم و ستم پادشاهی معرفی می‌شوند که تضادی کامل با عدالت‌خواهی و مساوات‌طلبی اسلام دارند. این روایت، با هدف توجیه انقلاب و مشروعیت‌بخشی به نظام حاکم، بارها در رسانه‌ها و سیستم آموزشی تکرار شده است. در مقابل، نمادهای اسلامی و به‌ویژه زندگی امامان شیعه، به‌عنوان الگویی برای حکومت‌داری عادلانه به نمایش گذاشته می‌شود.

این رویکرد، در طول سالیان دچار تغییر و تناقض شده است. در حالی که در دهه‌های ابتدایی انقلاب، موضع‌گیری‌ها بسیار تند و رادیکال بود، با گذر زمان و افزایش فشارهای اجتماعی، نوعی انعطاف‌پذیری مشاهده می‌شود. مقامات کنونی، در اظهارات خود، سعی در ایجاد تعادل میان این دو هویت دارند. آن‌ها از یک سو، به افتخارات باستانی ایران مانند کوروش بزرگ اشاره می‌کنند و از سوی دیگر، تأکید دارند که این افتخارات باید در چارچوب هویت اسلامی تفسیر شوند. این تغییر موضع، نشان‌دهنده شکست سیاست حذف کامل فرهنگ باستانی و مجبور شدن به پذیرش آن به‌عنوان بخشی از هویت ملی است.

تأثیر این سیاست‌های متناقض بر جامعه، بسیار عمیق و چندوجهی است. نسل‌های جدید، به‌ویژه با دسترسی به اطلاعات در فضای مجازی، به دنبال درک کامل هویت ملی خود هستند و اغلب نسبت به تلاش‌های حکومت برای حذف یا کمرنگ کردن تاریخ باستان، مقاومت نشان می‌دهند. این گرایش به ملی‌گرایی، به نوعی واکنش به تلاش‌های حکومت برای تعریف یک هویت تک‌بعدی و صرفاً مذهبی است. در نتیجه، هویت ایرانی امروز، یک هویت مرکب است که در آن، هویت اسلامی و باستانی، به صورت همزمان و گاهی متضاد، در کنار هم قرار گرفته‌اند.

در نهایت، می‌توان گفت که موضع جمهوری اسلامی نسبت به تاریخ ایران باستان، بیش از آنکه یک موضع تاریخی باشد، یک موضع سیاسی و ایدئولوژیک است. این رویکرد، تلاش برای ساختن یک هویت جدید بر مبنای اصول انقلابی و مذهبی بوده است که با مقاومت و کنش‌های جامعه روبه‌رو شده است. با این حال، با گذشت بیش از چهار دهه از انقلاب، می‌توان مشاهده کرد که هویت باستانی و فرهنگ غنی ایران، همچنان زنده و پویاست و نمی‌توان آن را با سیاست‌های دولتی حذف کرد. بلکه این دو هویت، برای بقا، باید راهی برای همزیستی مسالمت‌آمیز پیدا کنند.