«چرا سلطنت در ایران قابل احیا نیست»

سی‌تی اگزمینر - ژیلا عندلیب - عضو جامعه ایرانیان آمریکایی – کانتیکت

برای جوامع ایرانی-آمریکایی اینجا در کانتیکت، جایی که بسیاری از ایرانیان زندگی و کار می‌کنند، مبارزه برای دموکراسی در ایران هرگز دور از ذهن نیست. خانواده‌ها در اینجا خاطره عزیزان از دست رفته خود را، چه در دوران شاه و چه در دوران روحانیون، با خود حمل می‌کنند. 

آن‌ها بهتر از هر کسی می‌دانند که مبارزه ایران برای آزادی و حقوق دموکراتیک، با ثبات جهانی و ارزش‌هایی که در آمریکا به آن پایبند هستیم، گره خورده است. آنچه در ایران اتفاق می‌افتد، نه فقط برای ایرانیان، بلکه برای تمام کسانی که به حقوق بشر و عدالت اهمیت می‌دهند، مهم است.

در مباحث امروز درباره ایران، یک خیال خطرناک دائماً تکرار می‌شود. این ایده که مردم ایران ممکن است به نوعی بازگشت به سلطنت را بپذیرند. رضا پهلوی، پسر شاه فقید، در پایتخت‌های غربی تلاش می‌کند تا سیاستمداران را متقاعد کند که او جایگزین طبیعی جمهوری اسلامی است. اما تاریخ و تجربه زیسته، چیز دیگری می‌گوید.

رد قاطع سلطنت در سال ۱۳۵۷
مردم ایران در سال ۱۳۵۷ با قاطعیت سلطنت را رد کردند. هیچ چیز تغییر نکرده که آن‌ها را به آن دوران نوستالژیک کند. فروپاشی سلطنت یک اتفاق تاریخی نبود. این نتیجه مستقیم دهه‌ها سرکوب، سانسور، فساد و خیانت رژیمی بود که وعده مدرنیته می‌داد، اما استبداد به بار آورد.

یکی از بزرگ‌ترین تناقض‌های تاریخ معاصر ایران این است که محمدرضا شاه، که به اصطلاح یک مدرنیزه کننده بود، در واقع یکی از قوی‌ترین حامیان دستگاه روحانیت ایران بود. در حالی که او مخالفان سکولار را با کارایی بی‌رحمانه‌ای در هم می‌کوبید، و زندان‌ها را از ناسیونالیست‌ها، لیبرال‌ها و روشنفکران پر می‌کرد، به مساجد آزادی عمل می‌داد. به روحانیون اجازه داده شد که شبکه‌ها و منبرهای خود را حفظ کنند. شاه آن‌ها را تقویت کرد زیرا خطری برای تخت او نبودند. تا اینکه البته، خطری شدند.

خلاء سیاسی و جایگزینی خمینی
در همان زمان، شاه زندگی عمومی را خفه کرد. روزنامه‌ها و کتاب‌ها سانسور شدند. نویسندگان ساکت شدند. اپوزیسیون سیاسی ممنوع شد. در سال ۱۳۵۴ او یک گام فراتر رفت و تمام احزاب سیاسی را منحل و آن‌ها را با یک حزب دولتی واحد به نام رستاخیز جایگزین کرد. عضویت در آن اختیاری نبود. به شهروندان گفته شد که به آن بپیوندند یا کشور را ترک کنند. به این ترتیب، شاه خلائی ایجاد کرد که روحانیون خمینی کاملاً آماده پر کردن آن بودند.

خمینی نقطه مقابل شاه نبود. او جانشین طبیعی او بود. وقتی تمام جریان‌های سیاسی به جز مساجد را از بین ببرید، راه را برای آخوندها هموار می‌کنید.

ادامه سیاست‌های گذشته در پلتفرم فعلی
امروز، رضا پهلوی اصرار دارد که بازگشت او اشتباهات پدرش را جبران خواهد کرد. با این حال، نگاهی دقیق به پلتفرم اخیراً منتشر شده او، به جای یک گسست واقعی، تداوم‌های نگران‌کننده‌ای را نشان می‌دهد. 

همانطور که در کتاب "پلتفرم رضا پهلوی: نقشه‌ای برای حکومت نئوفاشیستی" (منتشر شده توسط شبکه محققان ایرانی آزاد) نشان داده شده، گفتمان او به سوی استبداد لباس اصلاحات را به تن کرده است. بلاغت او بر نظم و انضباط تأکید دارد، اما درباره نهادهای دموکراتیک حرف چندانی نمی‌زند. زبان او مملو از ناسیونالیسم مبهم و خالی از تضمین‌های مشخص است.

مطالعه دیگری با عنوان "پشت تاج و تخت: نقد مستند نقش سیاسی رضا پهلوی" نشان می‌دهد که مداخلات او بیشتر در جهت تحکیم نفوذ شخصی بوده تا ساختن آلترناتیوهای دموکراتیک. سابقه او فرصت‌طلبی و ناتوانی نگران‌کننده‌ای را در فاصله گرفتن از نوستالژی سلطنت‌طلبانه یا شبکه‌های امتیازی که به ارث برده، آشکار می‌کند. برای کسی که ادعای نمایندگی دموکراسی را دارد، نتوانسته است یک چشم‌انداز را که شامل پاسخگویی، کثرت‌گرایی یا نظارت بر قدرت باشد، به وضوح بیان کند.

مردم ایران فراموش‌کار نیستند
ایرانیان دچار فراموشی تاریخی نیستند. سلطنت به عنوان رژیم شکنجه‌گاه‌های ساواک، اجبار رستاخیز، شاعران خاموش و روشنفکران تبعیدی به یاد آورده می‌شود. این ایده که ملت، پس از تحمل چهار دهه تئوکراسی، به خود پاداش می‌دهد و دوباره تسلیم یک تخت موروثی می‌شود، توهین‌آمیز است. هیچ جمهوری مدرنی با میل خود به سلطنت بازنمی‌گردد.

حامیان رضا پهلوی دوست دارند شکست‌های جمهوری اسلامی را به عنوان دلیلی بر بهتر بودن شاه در مقایسه با آن، ذکر کنند. اما این یک انتخاب غلط است. شکست یک دیکتاتوری، بازگشت دیکتاتوری دیگر را توجیه نمی‌کند. ایرانیان برای سرکوب آلترناتیوهای سکولار و دموکراتیک توسط شاه، هزینه سنگینی پرداخت کرده‌اند. آن‌ها قرار نیست اجازه دهند تاریخ تکرار شود.

راه پیش رو: دموکراسی حقیقی
آنچه ایران نیاز دارد، و آنچه ایرانیان مدت‌هاست خواستار آن هستند، یک دموکراسی حقیقی است. این به معنای نمایندگان منتخب، پاسخگویی، آزادی بیان، برابری برای زنان و حکومتی است که انتخاب شده، نه به ارث رسیده است. این‌ها ایده‌آل‌های انتزاعی نیستند. این‌ها همان اصولی هستند که ایرانیان در سال ۱۳۵۷ برای آن در خیابان‌ها تظاهرات کردند. این‌ها همان اصولی هستند که آن‌ها امروز نیز برای آن جان خود را به خطر می‌اندازند.

سلطنت پهلوی شکست خورد چون نتوانست به مردمش اعتماد کند. جمهوری اسلامی نیز به همین دلیل شکست خورده است. مسیر پیش رو نمی‌تواند یک قمار دیگر بر سر استبداد باشد، چه در لباس روحانیت و چه در یونیفرم سلطنتی. راه پیش رو خود مردم هستند، که توانمند و دارای حاکمیت باشند.

پیام روشن برای حکومت‌های غربی
دولت‌های غربی که با رضا پهلوی معاشقه می‌کنند باید توجه داشته باشند. نوستالژی، سیاست نیست. سلطنت، دموکراسی نیست. مشروعیت از تبار نمی‌آید، بلکه از صندوق رأی می‌آید. حمایت از یک حاکم غیرمنتخب دیگر، فقط به مبارزه مردم ایران برای آزادی خیانت می‌کند.

مردم ایران شایسته چیزی بهتر از پادشاهان بازیافتی هستند. آن‌ها شایسته جمهوری‌ای هستند که در سال ۱۳۵۷ خواستار آن بودند، اما جمهوری‌ای که بر پایه حقوق باشد، نه سرکوب. پیام روشن است. نه به دیکتاتوری. نه به سلطنت. نه به تئوکراسی. آری به دموکراسی.

انقلابی که دهه‌ها پیش آغاز شد هنوز به پایان نرسیده است. جهت آن غیرقابل انکار است. آینده ایران زیر یک تاج نوشته نخواهد شد. آینده ایران با دستان مردمش نوشته خواهد شد.