گام اول دولت پزشکیان برای گران‌کردن سوخت با بنزین سوپر ۵۰هزار تومانی

ایندیپندنت فارسی: محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت دولت مسعود پزشکیان، اعلام کرد بنزینی که از ماه آینده با عنوان بنزین سوپر ویژه وارد و عرضه می‌شود «بیش از ۵۰ هزار تومان برای هر لیتر» قیمت‌گذاری خواهد شد.

 او توضیح داد: «با توجه به هزینه خرید، حمل‌ونقل و سایر مخارج، ممکن است قیمت نهایی از این رقم هم فراتر برود.» کیفیت پایین بنزین و گازوئیل تولیدشده در ایران، همواره طی دو دهه اخیر یکی از اصلی‌ترین دلایل تشدید آلودگی هوا در پایتخت و دیگر کلان‌شهرهای ایران اعلام شده است.

پاک‌نژاد همچنین مدعی شد که این رشد چشمگیر و چندبرابری قیمت بنزین وارداتی از اروپا، ارتباطی با نظام سهمیه‌بندی فعلی ندارد و سهمیه ۶۰ لیتری خودروها، نرخ‌های یک هزار و ۵۰۰ و سه هزار تومانی و کارت‌های اضطراری جایگاه‌ها تغییری نخواهند کرد. این درحالی است که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری نظام ایران، هفته گذشته مجددا از طرح افزایش چندبرابری نرخ انواع سوخت و بنزین حمایت کرده بود.

پزشکیان روز ۱۹ مرداد در نشستی با رسانه‌های داخلی گفته بود: «دولت در شرایط اجبار قرار دارد و حق انتخابی ندارد. چرا باید به افرادی که در دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ قرار دارند یارانه بنزین تعلق بگیرد؟ قرار است ۴ میلیارد دلار بنزین وارد کشور شود، خب چرا؟ بدهیم یک عده با لیتری ۱۵۰۰ تومان مصرف کنند و من نتوانم مشکل معیشت را برطرف کنم؟»

همچنین ۲۹ اردیبهشت سال جاری، رسانه‌های دولتی در ایران خبر داده بودند که براساس مصوبه جدید دولت قرار است گازوئیل در قالب سه نرخ متفاوت، در سه سطح یارانه‌ای، نیمه‌یارانه‌ای و آزاد، به‌صورت پلکانی، عرضه شود. بر این اساس، نرخ گازوئیل سهمیه‌ای ۳۰۰ تومان، گازوئیل نیمه‌یارانه‌ای حدود ۱۵ هزار تومان و نرخ آزاد آن حدود ۳۰ هزار تومان تعیین شده بود. افزایش قیمت گازوئیل در ایران تاثیر مستقیمی بر هزینه‌های حمل‌ونقل و قیمت کالاها دارد و فشار اقتصادی مضاعفی بر مصرف‌کنندگان و به‌ویژه اقشار آسیب‌پذیر وارد می‌کند.

از سوی دیگر، هیئت دولت طرح واردات بنزین توسط بخش خصوصی را پیش‌تر در آبان ۱۴۰۳ تصویب کرده است. عباس یلان، مدیر بازرگانی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، نیز هشتم مرداد امسال خبر داد که پنج شرکت خصوصی مجوز واردات بنزین سوپر دریافت کرده‌اند و «صاحبان خودروهای مدل بالا» خریداران اصلی این نوع بنزین خواهند بود.

کارشناسان معتقدند که با توجه به گفته‌های پزشکیان و دیگر مدیران دولت او، ممکن است در هفته‌ها و ماه‌های آینده سهمیه بنزین دولتی برای خودروهایی که از نظر دولت «مدل بالا» معرفی می‌شوند کاملا قطع شود و بنزین به نرخ آزاد به آنان فروخته شود.

دهم بهمن‌ سال گذشته، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت پزشکیان، در یک گفتگوی تلویزیونی از طرح افزایش چندبرابری قیمت بنزین و انواع سوخت دفاع کرد و گفت بنزین لیتری ۱۵۰۰ تومانی «حتما» ارزان است. او افزود: «دولت بدون کارشناسی و آماده کردن افکار مردم، اقدامی برای افزایش قیمت آن نمی‌کند.» طرح واردات بنزین سوپر اروپایی به ایران و فروش آن به قیمتی بالاتر از ۵۰ هزار تومان برای هر لیتر، می‌تواند اقدامی برای «آماده‌سازی افکار عمومی» باشد.

جمهوری اسلامی ایران در چهار سال گذشته هیچ پالایشگاه جدیدی راه‌اندازی نکرده و کاهش ارزش ریال باعث شده است که اختلاف قیمت بنزین داخلی با نرخ جهانی بیشتر شود. پزشکیان پیش‌تر اذعان کرده بود که تنها در یک سال گذشته حدود هشت میلیارد دلار صرف واردات این فراورده شده و سپس با قیمت یارانه‌ای در داخل فروخته شده است، تا بدین ترتیب برای افزایش چندبرابری قیمت بنزین زمینه‌سازی کند.

منتقدان نظام جمهوری اسلامی می‌گویند در حالی که حکومت میلیاردها دلار در پروژه‌های عقیدتی، نظامی، هسته‌ای و حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی عربی هزینه می‌کند، سرمایه‌گذاری در بخش‌های حیاتی کشور ازجمله انرژی، آب و محیط زیست به حاشیه رانده شده است. به باور این منتقدان، حالا دولت می‌کوشد بار سنگین کسری بودجه‌اش را با افزایش بهای سوخت بر دوش مردم ایران بگذارد.

از سوی دیگر، از آبان ۱۳۹۸ و اعتراضات سراسری به‌دنبال افزایش بهای بنزین که با سرکوب و کشتار شدید شهروندان به دست نیروهای امنیتی همراه شد، دولت‌های جمهوری اسلامی به‌رغم بحث‌های مکرر درباره ضرورت بازنگری در یارانه سوخت، همچنان قیمت رسمی آن را تغییر نداده‌اند. با این حال، رئیس دولت کنونی در طول یک سال گذشته بارها از «غیرواقعی بودن قیمت بنزین» انتقاد کرده است.

این در حالی است که ایران همزمان با بحران‌های گسترده در بخش انرژی، کمبود آب و برق در تابستان و کسری گاز در زمستان، دست به گریبان است، بحران‌هایی که هر بار فشار بیشتری بر اقتصاد خانوارها و توان مالی دولت وارد می‌کند.

در یک نمونه، پنجم خرداد امسال، مرکز داده‌های باز ایران گزارش داده بود که براساس گزارش محرمانه وزارت نفت ایران، دولت‌های جمهوری اسلامی طی سال‌های اخیر برای جبران کمبود بنزین، به استفاده گسترده از افزودنی‌های شیمیایی خارج از چرخه پالایشگاهی روی آورده‌اند. این مواد، ازجمله ترکیب ممنوعه ام‌تی‌بی‌ای، برای افزایش عدد اکتان به بنزین افزوده می‌شوند. این درحالی است که به‌دلیل خطرات زیست‌محیطی، ازجمله آلودگی آب‌های زیرزمینی،  استفاده از این مواد در بسیاری از کشورها ممنوع است.

طبق این گزارش، میزان استفاده از این مواد بین سال‌های ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳ چهار برابر شده و حتی در پالایشگاه‌هایی که مدعی تولید بنزین مطابق با استانداردهای یورو ۴ و ۵ بوده‌اند هم دیده می‌شود.

پالایشگاه‌های شازند و اصفهان به‌ترتیب روزانه حدود ۳۵۰ و ۳۲۵ هزار لیتر ام‌تی‌بی‌ای مصرف می‌کنند. با اینکه استانداردهای یورو برای کاهش آلایندگی طراحی شده‌اند، اما بخش زیادی از بنزین عرضه‌شده در ایران تنها در ظاهر دارای این استاندارد است و به‌دلیل ترکیب با مواد پرخطر، کیفیت واقعی آن با معیارهای جهانی همخوانی ندارد. براساس این گزارش، در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۰۱ میلیون لیتر بنزین پایه در پالایشگاه‌ها تولید شده و با افزودن ۲۰ میلیون لیتر مواد مکمل، تولید به ۱۲۱ میلیون لیتر رسیده که باز هم کاملا پاسخگوی مصرف داخلی نبوده است.

دولت پزشکیان تاکنون اطلاعات شفافی درباره نوع این ترکیبات ارائه نکرده و تنها به عباراتی کلی مانند «مواد دریافتی از پتروشیمی‌ها» بسنده کرده است. کارشناسان هشدار می‌دهند اتکای فزاینده به این افزودنی‌های پرخطر، در غیاب توسعه زیرساخت‌های پالایشی، تبعات جدی زیست‌محیطی، بهداشتی و اقتصادی به دنبال دارد.