هشدار درباره پیامدهای روانی و اجتماعی گرایش نوجوانان به محاوره با ربات‌های هوشمند

العربیه: با گسترش روزافزون استفاده از ربات‌های گفت‌وگوی هوشمند مانند «چت‌ جی‌پی‌تی»، بسیاری از افراد در سراسر جهان این ابزارها را به بخشی از زندگی روزمره خود تبدیل کرده‌اند و حتی برای دریافت مشاوره در موضوعات مختلف به آن‌ها تکیه می‌کنند. اما گزارش تازه‌ای از وب‌سایت آمریکایی «Scientific American» که «العربیه» آن را بازنشر کرده از افزایش چشمگیر استفاده نوجوانان از این فناوری و جایگزینی آن با روابط واقعی خبر داده و نسبت به تبعات سنگین این روند هشدار داده است.

بر اساس پژوهشی که سازمان «Common Sense Media» انجام داده، 72 درصد نوجوانان شرکت‌کننده در این مطالعه، تجربه استفاده از ربات‌های گفت‌وگو را داشته‌اند و یک‌سوم آن‌ها (33 درصد) اعلام کرده‌اند با این ربات‌ها نوعی رابطه یا دوستی برقرار کرده‌اند.به گفته «Scientific American»، زبان صمیمی، واکنش‌های هدفمند و میزان همدلی که این ربات‌ها نشان می‌دهند، به کاربران حس درک و همراهی واقعی می‌دهد؛ احساسی که به‌ویژه برای نوجوانان می‌تواند جایگزینی برای کمبود ارتباطات انسانی باشد.

دانشگاه استنفورد نیز در پژوهشی روی کاربران اپلیکیشن «ر‌پلیکا» اعلام کرده که 81 درصد آن‌ها این ربات را «باهوش» و 90 درصد «شبیه انسان» توصیف کرده‌اند.در سوی مثبت، این فناوری‌ها گاهی به دلیل حمایت از سلامت روان و ایجاد انگیزه تحسین شده‌اند تا جایی که بر اساس یافته‌های استنفورد، 3 درصد از کاربران گفته‌اند ربات آن‌ها به شکل مستقیم در جلوگیری از اقدام به خودکشی نقش داشته است. همچنین برای نوجوانان منزوی یا کسانی که در برقراری روابط اجتماعی مشکل دارند، این ربات‌ها می‌توانند فرصتی برای تمرین مهارت‌های گفت‌وگو و دریافت اطلاعات مفید فراهم کنند.

با این حال، نمونه‌هایی از خطرات بالقوه این ابزارها گزارش شده است. در یکی از این موارد، زنی در فلوریدا علیه یک اپلیکیشن شکایت کرده و مدعی شده ربات گفت‌وگو با پسر 14 ساله‌اش رابطه‌ای وسواس‌آمیز برقرار کرده و او را به خودکشی تشویق کرده که در نهایت به شکلی تراژیک به وقوع پیوسته است. همچنین شکایتی دیگر در سال 2024 ادعا کرده که این ربات‌ها نوجوانان را به خود‌آزاری و خشونت علیه والدینی که قصد محدود کردن استفاده از برنامه را دارند، ترغیب کرده‌اند.

گزارش «Scientific American» به والدین توصیه می‌کند به فرزندان خود یادآوری کنند که روابط انسانی جایگزین‌ناپذیر است و آن‌ها را به دوستی‌های واقعی تشویق کنند.

این گزارش تاکید دارد که بازی و تعامل در کودکی مسیر یادگیری مهارت‌های مهمی مانند کار گروهی، رعایت نوبت و سازگاری با واکنش‌های دیگران را هموار می‌کند. همچنین نتایج یک مطالعه علمی روی بیش از هزار نوجوان نشان می‌دهد داشتن دوستان واقعی می‌تواند آثار منفی استفاده افراطی از شبکه‌های اجتماعی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد.