بریتانیا، فرانسه و آلمان به سازمان ملل متحد اطلاع دادند که آماده احیای تحریم‌های شورای امنیت درباره ایران هستند

بی بی سی: بریتانیا، فرانسه و آلمان به سازمان ملل اعلام کرده‌اند که اگر تا پایان ماه اوت راه‌حل دیپلماتیکی برای برنامه هسته‌ای ایران پیدا نشود، آماده‌اند تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران را دوباره اعمال کنند.

در این نامه خطاب به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، و شورای امنیت آمده است که اگر ایران مهلت تعیین شده را رعایت نکند، این سه کشور اروپایی «متعهد به استفاده از همه ابزارهای دیپلماتیک در اختیار خود برای اطمینان از این هستند که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند».

وزیران خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان تهدید کرده‌اند که اگر تا پایان ماه اوت/ نهم شهریور توافقی با ایران حاصل نشود، از «سازوکار ماشه» استفاده خواهند کرد.

این سازوکار بخشی از توافق برجام با ایران بود و در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت هم درج شده است. طبق این توافق که مهلت آن در مهرماه/ اکتبر امسال به پایان می‌رسد، هر یک از طرف‌های توافق هسته‌ای برجام، در صورتی که از نحوه همکاری ایران رضایت نداشته باشند، می‌توانند قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران را که حاوی تحریم است، بازگردانند.

این سه کشور هشدارهای خود به ایران درباره توقف همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تشدید کرده‌اند.

این توقف همکاری پس از آن صورت گرفت که اسرائیل وارد یک جنگ ۱۲ روزه علیه ایران شد که بخشی از هدف آن حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران بود. ایالات متحده نیز در جریان این جنگ به تاسیسات هسته‌ای ایران در نطنز، فردو و اصفهان حمله هوایی کرد.

ایران و سه کشور اروپایی بعد از حمله اسرائیل، یکبار در سطح وزرای خارجه و یک بار در سطح معاونان وزارت خارجه با هم دیدار کردند. ایران می گوید هنوز تاریخی برای مذاکره بعدی تنظیم نشده است.

ژان نوئل بارو وزیر خارجه فرانسه، دیوید لمی، وزیر خارجه بریتانیا، و یوهان وادفول، وزیر خارجه آلمان، در نامه مشترک خود نوشتند: «به‌روشنی اعلام کرده‌ایم که اگر ایران تا پایان اوت ۲۰۲۵ حاضر به دستیابی به راه‌حل دیپلماتیک نباشد یا از فرصت تمدید استفاده نکند، سه کشور آماده فعال کردن سازوکار ماشه است.»

این سه کشور به همراه ایالات متحده، چین و روسیه از امضاکنندگان «برنامه جامع اقدام مشترک» موسوم به برجام بودند؛ توافقی که در آن به ایران مشوق‌هایی داده شد تا غنی‌سازی اورانیوم را کندتر کند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در دوره اول ریاست جمهوری‌اش از این توافق خارج شد و تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع کرد.

اما سه کشور اروپایی گفتند که به این توافق پایبند می‌مانند.
سه کشور اروپایی اظهارات عراقچی مبنی بر نبود پایه حقوقی برای بازگرداندن تحریم‌ها را رد کردندوزیر خارجه ایران پیشتر در نامه‌ای به سازمان ملل متحد گفته بود که کشورهای اروپایی حق قانونی برای بازگرداندن تحریم‌ها ندارنداما سه وزیر خارجه اروپایی در نامه خود به سازمان ملل متحد «تخلفاتی» را از سوی ایران برشمرده‌اند؛ از جمله ذخیره‌سازی اورانیوم بیش از ۴۰ برابر حد مجاز تعیین‌شده در توافق برجام.

این وزرای خارجه نوشتند «همچنان به یافتن راه‌حل دیپلماتیک برای بحران ناشی از برنامه هسته‌ای ایران تعهد کامل داریم و به تلاش برای دستیابی به یک توافق مذاکره‌شده ادامه خواهیم داد. همچنین آماده‌ایم و از نظر حقوقی کاملاً محق هستیم که عدم اجرای چشمگیر تعهدات برجامی ایران را به اطلاع برسانیم و اگر تا پایان اوت ۲۰۲۵ راه‌حل رضایت‌بخشی به دست نیاید، سازوکار ماشه را فعال کنیم.»

عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران ماه گذشته در نامه‌ای به سازمان ملل متحد گفت که کشورهای اروپایی حق قانونی برای بازگرداندن تحریم‌ها ندارند.

وزیران خارجه اروپایی این ادعا را «بی‌اساس» خواندند و تأکید کردند که به‌عنوان امضاکنندگان برجام، «به‌طور کاملاً روشن و بدون ابهام از نظر حقوقی محق هستند» که از مفاد مربوطه قطعنامه‌های سازمان ملل برای فعال کردن سازوکار ماشه برای بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران استفاده کنند؛ قطعنامه‌هایی که غنی‌سازی را ممنوع می‌کند و تحریم‌های سازمان ملل را بازمی‌گرداند.

ایالات متحده از طرح کشورهای اروپایی در این زمینه حمایت کرده است.

ایالات متحده پیشتر تماس‌هایی را با ایران درباره فعالیت‌های هسته‌ای این کشور آغاز کرده بود، اما این تماس‌ها پس از حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران متوقف شد.

ایران پس از حملات اسرائیل و آمریکا، بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی همکاری‌های خود با آژانس بین المللی انرژی اتمی را تعلیق اما اعلام کرد که در جریان سفر اخیر معاون مدیرکل آژانس به تهران، مذاکره برای توافق درباره نحوه جدید همکاری با آژانس را آغاز کرده است.

مکانیسم ماشه و تنگنای دشوار اروپا
شبنم شعبانی، بی‌بی‌سی
با نزدیک شدن به پاییز و موعد غروب قطعنامه ۲۲۳۱ که ضامن اجرای برجام است، شمارش معکوس تصمیم‌گیری برای اروپایی‌ها درباره فعال کردن مکانیسم ماشه فرا رسیده است.

سه کشور اروپایی طرف برجام در متاخرترین دور مذاکرات با طرف ایرانی که در استانبول برگزار شد، پیشنهاد کرده بودند، طرف‌ها با برداشتن قدم‌هایی وارد مسیر به تاخیر انداختن مکانیسم ماشه شوند و پنجره زمانی را برای رسیدن به توافقی جامع‌تر در زمینه برنامه هسته‌ای ایران فراهم کنند.

آن چه که ایران با آن موافقت نکرده است. دست‌کم تا امروز که خبر رسیده آلمان، بریتانیا و فرانسه آمادگی‌شان را برای فعال کردن مکانیسم ماشه اعلام کرده‌اند.

اما جدا از طرف ایرانی، فعال کردن مکانیسم ماشه و در نهایت بازگرداندن تحریم‌های مرتبط با آن علیه ایران، برای اروپا چه دستاوردهایی خواهد داشت؟

آن هم پس از آن که برنامه هسته‌ای تهران عملاً پس از جنگ دوازده روزه اسرائیل و آمریکا علیه ایران، به شکلی چشمگیر عقب رانده شده است و دیگر ماشه، آورده امنیتی آنچنانی برای اروپا در دوره‌ای قابل توجه نخواهد داشت.

از دیگر سو، واکنش ایران است: از بیرون آمدن احتمالی از ان‌پی‌تی تا دورتر گذاشتن اروپایی‌ها از هر مذاکره و توافق احتمالی آینده.

شاید نگه داشتن برگ مکانیسم ماشه در دست اروپایی‌ها برای چانه‌زنی در مذاکرات مفید فایده‌تر باشد تا زدن آن روی میز، در حالی که دست برنده در بازی به نظر نمی‌رسد دست ترویکای اروپایی باشد.

به نظر می‌رسد دو طرف، هم تهران، خسته و فرسوده زیر فشار تحریم و‌ پیامدهای جنگ و هم اروپا حالا در تصمیم‌گیری سرگردان و چشم به واشنگتن مانده‌اند تا بر مبنای قدم بعدی آن، بتوانند بهترین گام را بردارند.

تصمیمی که دولت دونالد ترامپ هنوز خود آن را نگرفته و یا تصمیم نهایی‌اش را به هر دلیل در آستانه گرگ و میش غروب برجام در فضایی ناروشن پیش می‌برد.