موسی علیه اسراییل در تهران؛ پشت پرده دیوارنگاره‌های میدان فلسطین

ایران وایر: فرامرز داور

دیوارنگاره‌های میدان فلسطین تهران که سال‌هاست محل ارسال پیام‌های عمومی جمهوری اسلامی به اسراییل است، پس از جنگ ۱۲روزه اخیر، همچنان میزبان این پیام‌های به زبان‌های عربی و البته فارسی و گاهی عربی است.

 دیوارنوشته‌ها معمولا پیام‌های کاملا سیاسی با محوریت حمایت از مقاومت فلسطین، انتقاد از اسراییل و وعده نابودی آن و هشدارهای نمادین درباره آینده این کشور است که جمهوری اسلامی وعده حذف آن از نقشه جهان را داده است.
دو روز قبل از ترور «اسماعیل هنیه» در تهران، دیوار‌‌نگاره‌ای در میدان فلسطین کشیده شد که وعده می‌داد از این پس، تل آویو ناامن است. در این دیوارنگاره، تصاویری از پهپادهای شاهد که نوعی هواپیماهای انتحاری بدون سرنشین ایران است، کشیده بود
***

 قبل از شروع جنگ اسراییل با جمهوری اسلامی، یکی از این طرح‌ها شعار «بار دیگر فرعون غرق خواهد شد» بود که برگرفته از سخنرانی «علی خامنه‌ای» و هشدار سیاسی به اسراییل بود. با این مفهوم که اسراییل —به‌مثابه فرعونی ظالم— روزی که دور نیست، سرنگون خواهد شد.

در اردیبهشت۱۴۰۴، طرحی با شعار «بار دیگر فرعون غرق خواهد شد» به دیوار افزوده شد؛ با این مفهوم که اسراییل —به‌مثابه فرعونی ظالم— سرانجام سرنگون خواهد شد
پس از حمله بامداد ۲۳خرداد۱۴۰۴، یک طرح جدید با متن عبری در میدان فلسطین نصب شد: با این عنوان که «زیر آوارها دنبال پناهگاه باشید.» رسانه‌های نزدیک به حکومت ایران گفتند که پیام مستقیم این دیوارنوشته به مخاطبان خارجی و به‌ویژه اسراییلی‌ها بود.
پس از حمله بامداد ۲۳خرداد۱۴۰۴، یک طرح جدید با متن عبری در میدان نصب شد: «زیر آوارها دنبال پناهگاه باشید.» این پیام مستقیم به مخاطبان خارجی و به‌ویژه اسراییلی‌ها هدف‌گذاری شده بود

در شرایطی که این کشور «محور مقاومت» یا گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی را در هم کوبیده و دامنه آن را به داخل خاک ایران کشانده، نبرد معنایی با اسراییل، روی دیوار مجاور میدان فلسطین، برای جمهوری اسلامی ادامه دارد.

آنچه که در برخی از این دیوارنگاره‌ها جلب توجه می‌کند، استفاده از تعابیر یهودی و کتاب عهد عتیق و تورات علیه اسراییل است. مثلا یکی از این نقاشی‌ها که مربوط به پیش از حمله اسراییل به ایران است، براساس داستان موسی در مصر طراحی شده‌اند. 
در زمستان ۱۴۰۲، دیوارنگاره‌ای با تصویری از موشک فاتح و پیام «۴۰۰ ثانیه تا تل‌آویو» نصب شد، که بازتابی از تنش منطقه‌ای و تلاش برای نشان دادن قدرت بازدارندگی نظامی از سوی جمهوری اسلامی بود. چند هفته پس از این، اسراییل کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق را هدف قرار داد که به کشته شدن سیزده فرمانده اصلی سپاه پاسداران انجامید
موسی، پیامبر یهودیان، مهم‌ترین شخصیت یهودی و کسی است که پیروانش را علیه یک حکومت ظالمانه که غیریهودی است، رهبری می‌کند. استفاده از شخصیت موسی در این دیوارنگاره علیه اسراییل، شاید برای بسیاری از ناظران و حتی طراحان و نقاشان دور از انتظار باشد. اینکه جمهوری اسلامی چگونه این تناقض الهیاتی را در پرده‌ای بر دیوارهای پایتخت ایران می‌آویزد و سعی می‌کند از موسی علیه یهودیان استفاده کند، وجهی سورئال به این تصاویر می‌دهد.

«لئورا هندلمن‌باور»، استاد دانشگاه تل‌آویو و رییس مرکز مطالعات ایران در این دانشگاه می‌گوید: «وقتی برای اولین بار با آن مواجه شدم، توجهم را جلب کرد. این موضوع ممکن است به گوش شهروندان غربی متناقض به نظر برسد، به‌ویژه با توجه به میراث مشترکی که از داستان خروج موسی از مصر وجود دارد، اما این وارونگی، ریشه عمیقی در جهان‌بینی خاص شیعه دارد.»

او در یک سخنرانی در این دانشگاه توضیح می‌دهد که در «سنت‌های متقدم، شیعه بر این باور  است که شیعیان در واقع "اسراییل واقعی" یا "اسراییل نوین" هستند. جامعه‌ای مومن که هدایت الهی را حفظ کرده است. در این چارچوب، اسراییل اولیه –‌یعنی یهودیان– به‌دلیل انحراف از مسیر الهی، جایگاه الهیاتی خود را از دست داده‌اند.»
طی سال‌های گذشته، شعارهایی مانند «آغاز پایان صهیون»، «اصحاب طوفان»، «شلیک یمن متوقف نمی‌شود» و طرح‌هایی درباره بازداشت رهبران اسراییل هم در این میدان نصب شده‌ است. شلیک یمن متوقف نمی‌شود، اشاره به حملات حوثی‌های یمن به اسراییل بود و حدود پنج هفته پیش از حمله اسراییل به ایران، بر دیوار میدان فلسطین نقش بست.
جمهوری اسلامی مستقیما براساس همین ایده عمل می‌کند. رهبران مذهبی حکومت ایران، داستان مقدس خروج موسی از مصر را انکار نمی‌کنند. به گفته هندلمن‌باور، رهبران شیعه ایران نقش‌های آن داستان و خروج از مصر را برای خود بازتعریف کرده‌اند. بنابراین، روایت اسراییل –یعنی دولت مدرن اسراییل– دیگر به‌عنوان نسل تحت ستم داستان خروج دیده نمی‌شود، بلکه به‌عنوان "فرعون" مصر است و فرعون در قرآن، نماد نهایی قدرت نامشروع است.»

داستان خروج موسی از مصر که در متون دینی یهودیت، مسیحیت و اسلام آمده، روایتی مذهبی-تاریخی است که به رهایی بنی‌اسراییل از بردگی در مصر و هدایت آنان به سوی سرزمین موعود می‌پردازد. این داستان در کتاب «خروج» تورات آمده است.

بنی‌اسراییل که نوادگان یعقوب یا اسراییل بودند، در پی مهاجرت یوسف به مصر و قحطی بزرگ، در آن سرزمین ساکن شدند. اما با گذشت زمان و تغییر فرعون‌ها، آنان به کار اجباری و بردگی واداشته شدند. در کوه حوریب یا طور، خداوند در قالب بوته‌ای شعله‌ور با موسی سخن گفت و او را مامور کرد که بنی‌اسراییل را از مصر خارج کند. 

سرانجام موسی موفق به خروج از مصر شد، اما فرعون پشیمان شد و آن‌ها را دنبال کرد. در کنار دریای سرخ یا رود نیل یا نیل آبی در برخی روایت‌ها، خدا  دریا را برای موسی و قومش شکافت. بنی‌اسراییل از مسیر خشکی عبور کردند، ولی هنگامی که لشکر فرعون وارد شد، آب‌ها بازگشت و آن‌ها غرق شدند.
این طرح پس از شروع جنگ اسراییل در جنوب لبنان، به اسراییل هشدار می‌داد که تداوم جنگ به آواره شدن دو میلیون اسراییلی می‌انجامد
در قرآن، فرعون به‌دلیل کفر، تکبر، ظلم، انکار حقیقت پیامبران و ادعای دروغین الوهیت محکوم شده است. او  نه‌تنها یک ستمگر است، بلکه حاکمی است که قدرت الهی را غصب کرده و آن را به جنایتکاری آلوده است. 

به گفته هندلمن‌باور، جمهوری اسلامی ایران در مقابل، خود را با موسی یکی می‌داند، نه از منظر ملی‌گرایانه، بلکه از منظر اخلاقی و الهیاتی. ایران ادعا می‌کند که نقش مقاومت پیامبرگونه را دارد؛ صدایی که با ظلم مقابله می‌کند، مومنان را هدایت می‌کند و عدالت الهی را تحقق می‌دهد. بنابراین از این منظر، اینکه از موسی علیه اسراییل استفاده شود، برای جمهوری اسلامی تناقض‌آمیز نیست.
در پاییز ۱۴۰۳، طرحی خون‌بار و پر تهدید با مضمون «هیچ اسیری آزاد نمی‌شود» نصب شد؛ تصویری خشن که بازتابی از گفتمان خصمانه درباره گروگان‌های اسراییلی است
در دیوارنگاره‌های میدان فلسطین، برخی از طرح‌ها واکنشی فوری به مسائل روز مرتبط با اسراییل است. پیام‌هایی مانند «هیچ اسیری آزاد نمی‌شود» که تلویحا به تاثیرات جنگ و مذاکرات درباره گروگان‌های اسراییلی در دست حماس که در غزه هستند اشاره داشت و به‌صراحت فضای تحقیر سیاسی و نمادین را بازتاب می‌داد، یا در واکنش به حملات اسراییل به بیروت و کشته شدن حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، یک دیوارنگاره عبری با مضمون «طوفان دیگری در راه است...» روی دیوار میدان فلسطین نقش بست.
پس از ترور «حسن نصرالله»، رهبر «حزب‌الله» لبنان که متحد اصلی جمهوری اسلامی در میان نیروهای نیابتی بود، دیوارنگاره میدان فلسطین به عبارت «طوفان دیگری در راه است» تغییر کرد.
 طرحی هم با پیام «برای دو میلیون آواره آماده‌اید؟» با زبان عبری کشیده شد که هم‌زمان با شروع جنگ اسراییل در جنوب لبنان بود و درباره آواره شدن دو میلیون اسراییلی در صورت  تداوم جنگ، به دولت این کشور هشدار می‌داد.
این طرح پس از شروع جنگ اسراییل در جنوب لبنان، به اسراییل هشدار می‌داد که تداوم جنگ به آواره شدن دو میلیون اسراییلی می‌انجامد
 اینکه این برای شهروندان ایرانی باورپذیر است یا نه، هندلمن‌باور می‌گوید: «برخی در ایران این تبلیغات را باور دارند، بسیاری نه؛ و حکومت هم این را می‌داند.»

قدرت این تبلیغات اما به باور همگانی وابسته نیست. این تبلیغ از طریق تکرار آیینی، اشباع عمومی و ابهام راهبردی عمل می‌کند، اینکه از حکومتی که بارها درباره حذف اسراییل از نقشه گفته چنین وعده‌هایی با چاشنی الهیاتی داده شود، ممکن است پژواک‌های آن در اسراییل احساس شود.
این طرح پس از شروع آتش‌بس میان اسراییل و ایران در میدان فلسطین کشیده شد
هندلمن‌باور می‌گوید البته رهبران جمهوری اسلامی تلاش می‌کنند این ایده، یعنی غلبه نهایی بر اسراییل را به خارج از ایران هم صادر کنند.

هرچند «عباس عراقچی»، وزیر خارجه جمهوری اسلامی در دوره سختی که جمهوری اسلامی قرار دارد داشت ایده حذف اسراییل را رد کرده، اما در این مقصود که قدمتی از زمان «روح‌الله خمینی» تا خامنه‌ای دارد، دیوارنگاره‌های میدان فلسطین نقش اساسی پیدا کرده است