مونا جراحی؛ دانشمند ایرانی‌تبار حوزه الکترونیک و کامپیوتر کیست؟

ایران وایر: رقیه رضایی

سال ۱۳۵۷ در تهران متولد شد. دانش‌آموز بود که مدال نقره المپیاد ملی فیزیک را در ایران برد و چند سال بعد از دانشگاه شریف در رشته برق لیسانس گرفت و وقتی فقط ۲۲ ساله بود، در مقطع کارشناسی ارشد در یکی از شناخته‌شده‌ترین و معتبرترین دانشگاه‌های جهان، «استنفورد»، مشغول به تحصیل شد. 

«مونا جراحی» فقط ۲۹ ساله بود که در دانشگاه «آن آربور» میشیگان به‌عنوان استادیار مشغول به تدریس شد و حالا استادتمام دانشگاه لس‌آنجلس کالیفرنیا، در رشته علوم کامپیوتر و برق است. 
درباره این دانشمند ایرانی-آمریکایی چه می‌دانیم؟
***
از نسلی سوخته، اما توانمند
مونا جراحی متولد سال ۱۳۵۷ است، زاده تهران. او از نسلی می‌آید که در بین ایرانی‌ها، به نسل «سوخته» شناخته می‌شود؛ اشاره به نبود آزادی‌های مدنی، سیاسی و اجتماعی در دوران حکومت جمهوری اسلامی، به‌ویژه در سال‌های نخست پس از انقلاب.

با این‌حال، جراحی در ۱۶سالگی مدال نقره المپیاد فیزیک را در ایران از آن خود کرد. او در سال ۲۰۰۰ میلادی وقتی فقط ۲۱سال داشت، از دانشگاه صنعتی شریف لیسانس گرفت و بلافاصله بعد از آن برای دوره کارشناسی ارشد از دانشگاه پرآوازه استنفورد برای مقطع کارشناسی ارشد در رشته مهندسی برق پذیرش گرفت. در دو سال کارشناسی ارشد را به پایان رساند و در سال ۲۰۰۷، از تز دکترای خود در استنفورد دفاع کرد.

او در سال ۲۰۱۳ و در دوران ریاست‌جمهوری «باراک اوباما»، جایزه «پی‌کیس»، جایزه رییس‌جمهوری آمریکا برای «اوایل دوران فعالیت حرفه‌ای» را به‌دلیل پژوهش‌ها و نوآوری‌هایش درباره «اپتوالکترونیک‌های تراهرتز» از آن خود کرد. در سال ۲۰۱۶ هم «جایزه فارغ‌التحصیلان ممتاز دانشگاه صنعتی شریف» را دریافت کرد.

مونا جراحی وقتی فقط ۲۹ سال داشت استاد دانشگاه شد. ابتدا در دانشگاه «آن آربور» میشیگان و سپس در دپارتمان مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه ایالتی کالیفرنیا، «یوسی‌ال‌ای»؛ او اکنون استادتمام دانشگاه یو‌سی‌ال‌ای است و نتایج تحقیقات او در ۲۵۰ نشریه و ۲۰۰ سخنرانی، ارائه شده است.

تحقیقات او، نظر رسانه‌های تخصصی علمی از جمله «هافینگتون پست»، «پاپیولار مکانیکس» و «ای‌ای تایمز» را به‌خود جلب کرده است. دستاوردهای علمی او، بارها و بارها در دو دهه اخیر مورد تقدیر قرار گرفته و جوایز مختلفی را از آن او و تیم همکارانش کرده است. اغلب این جوایز، کمک‌های مالی بوده که او در اختیار دانشگاه و دانشجویانش قرار داده است. پروژه‌هایی که سازمان‌های فدرالی چون «ناسا» آن را حمایت کرده و برای پیشبرد آن، به این استاد دانشگاه ایرانی‌تبار یاری رسانده‌اند.
تحقیقاتی برای درمان سرطان و حفظ حریم شخصی در عکاسی 
مونا جراحی وقتی دبیرستانی بود به فیزیک علاقه پیدا کرد. او در یادداشتی که پیش‌از این برای سازمان «اسپی»، نهادی متخصص در زمینه فوتونیک‌ها و اپتیک‌ها درباره رویاپردازی‌های نوآورانه‌اش در آن سن نوشته است می‌گوید: «مجذوب این واقعیت شدم که قوانین فیزیک می‌توانند عملکرد بسیاری از ابزارهای الکترونیکی و مکانیکی مورد استفاده در زندگی روزمره ما را توصیف کنند. این موضوع مرا مشتاق یادگیری بیشتر کرد و رویای اختراع ابزارهای جدیدی را در سر می‌پروراند که بتوانند مشکلات بزرگی را حل کنند و زندگی مردم را به‌طور قابل توجهی بهبود بخشند.»

پروفسور جراحی در حال حاضر، در حال توسعه دستگاه‌ها و سیستم‌های تراهرتز نوآورانه برای تصویربرداری پزشکی پیشرفته، حسگرهای شیمیایی، مطالعات جوی، اکتشافات فضایی، غربالگری امنیتی و کنترل کیفیت صنعتی است. او یک گروه تحقیقاتی را در دانشگاه یو‌سی‌ال‌ای رهبری می‌کند که روی دستگاه‌ها و سیستم‌های اپتوالکترونیکی تراهرتز کار می‌کنند.یکی از آخرین حوزه‌هایی که او روی آن کار می‌کند، استفاده از سیستم‌های تصویربرداری پیشرفته تراهرتز برای تشخیص تومورهای سرطانی در مراحل اولیه، است. موضوعی که احتمالا می‌تواند جان هزاران انسان را در مراحل اولیه درگیر شدن سرطان، نجات دهد.

تحقیق دیگری که تیم پروفسور جراحی به‌همراه یکی دیگر از اساتید دانشگاه یوسی‌ال‌ای، به نام پروفسور «آیدوغان اوزجان» انجام می‌دهند، تصویربرداری اجسام خاص در یک شرایط در حال تحرک تعداد بالایی سوژه است. مثلا، عکاسی در فضای عمومی، به‌نحوی که فقط روی یک یا چند هدف تمرکز شود و بقیه حاضران در محل عکس‌برداری از مرکز تمرکز خارج شده و به این شکل، حریم شخصی آن‌ها حفظ شود. این تکنولوژی در صورت فراگیر شدن، می‌تواند انقلاب بزرگی در صنعت گوشی‌های تلفن هوشمند که گفته می‌شود بزرگترین دشمن حریم شخصی افراد هستند، ایجاد کند.

او در یک کنفرانس آنلاین که توسط دانشگاه جورج تاون برگزار شده، به علاقه خود برای یادگیری درباره تکنولوژی‌های ارتباطی و کامپیوترها اشاره کرده و می‌گوید که هدف اولیه‌اش این بوده که این تکنولوژی را که در حال انقلاب در جهان است بشناسد و بتواند از آن استفاده کند.
زن دانشمند بودن در ایران
در بخشی از مصاحبه‌ای که دانشگاه «جورج تاون» با مونا جراحی و «پردیس ثابتی»، یکی دیگر از اساتید ایرانی‌تبار در آمریکا انجام داده، او به تلاش خستگی‌ناپذیر زنان برای حضور در حوزه‌های مختلف علم و تکنولوژی در ایران اشاره کرده و می‌گوید: «نمی‌دانم چطور، ولی به‌طرز عجیبی زنان در ایران در حوزه‌های مختلف دانش هستند. آن‌ها الگوهای زیادی را می‌بینند و تنها راه توانمندسازی‌شان احتمالا همین است. آن‌ها می‌ینند که برای داشتن حرفه‌ای موفق و توانمند، تحصیلات و تحقیق، تنها راه است.»

به گفته این دانشمند ایرانی‌تبار، در زمان شروع به تحصیل او در دانشگاه، «این انتخاب واضحی» بوده که در مقابلش قرار داشته و برای او ورود به حوزه علم و تکنولوژی، چندان دشوار نبوده، چون «صف بلندی از الگوها» در مقابلش بوده که می‌توانسته به آن‌ها بنگرد و از آن‌ها بیاموزد. 

او به تاثیر دانشگاه صنعتی شریف و جو غالب بر این دانشگاه از سوی دانشجویان و اساتید آن نیز اشاره کرده و می‌گوید: «شریف به من کمک کرد که خودم را رشد بدهم و به این فکر کنم که این راه و روش زندگی حرفه‌ای، برای من هم باز است.»

او درباره روند تحقیقات در ایران نیز می‌گوید: «من با ایرانیان زیادی که از ایران می آیند در ارتباط هستم. آن‌ها اغلب دانشجویان بین‌المللی هستند. ما همیشه تجربه عالی با دانشجویان ایرانی داریم. از طریق این دانشجویان، از رویه‌های جدید علم و تکنولوژی در ایران مطلع می‌شوم. به‌جز آن، جامعه علمی این‌روزها خیلی به‌هم وصل است. ما کنفرانس‌های بسیاری داریم و انتشار مقالات در ایران و دیگر نقاط جهان وجود دارد.»

جراحی درباره تغییراتی که ایران در این سال‌ها کرده نیز می‌گوید: «بسیاری از تحقیقات رقابتی در ایران در حال انجام است، اما متاسفانه به‌دلیل تحریم‌ها، محدودیت‌هایی در دسترسی به تکنولوژی‌ها وجود دارد. اما این فوق‌العاده است که باوجود محدودیت‌ها، کارهای بزرگی در حال انجام است.»
لذت از کار و نوآوری؛ جاه‌طلب بمانید
«لذت از کار می‌آید. من بیشتر کار می‌کنم، ولی من هم خیلی خوش‌بختم که دوستان خوب و خانواده دارم. همسرم هم، هم‌رشته خود من است و برنامه‌کاری مشابهی دارد.» این جمله‌ای است که مونا جراحی، دانشمند ایرانی‌تبار در آمریکا، درباره نحوه ایجاد تعادل بین کار و زندگی‌اش از آن یاد می‌کند.

او در مصاحبه دیگری به دانشجویان جوان، به‌خصوص دانشجویان زن ایرانی، می‌گوید: «جاه‌طلب باشید و هرگز فکر نکنید که به اندازه کافی خوب نیستید. به خودتان ایمان داشته باشید و از موانع سر راه‌تان دلسرد نشوید.»