اسراییل از نگاه ایرانیان: دشمن، ناجی، یا هیچ‌کدام؟

ایران وایر: عطا محامد

با جنگ ۱۲روزه، آن‌چه در میان بسیاری از ایرانیان تغییر کرد، نه فقط مواضع سیاسی، بلکه شکافی عمیق در احساسات بود. دشمنی که سال‌ها جمهوری اسلامی از آن با نفرت یاد کرده بود، برای برخی به تصویری پیچیده و حتی امیدبخش برای آینده تبدیل شده است.

گویی جنگی که موشک‌ها آغاز کرده بودند، در حافظه و خیال مردم ایران به میدان تازه‌ای از داوری و بازاندیشی بدل شده بود؛ دشمنی که می‌کُشد، اما شاید رهایی بیاورد. از کسانی که اسراییل را شکست خورده و له‌شده می‌دانستند تا کاربرانی که اسراییل را ناجی ملت ایران می‌خواندند، همه بخشی از جامعه ایرانی بودند که در مقابل این جنگ خاموش نماندند اما در نگاهشان نسبت به این جنگ وحدتی نبود. 
جنگی که انسجام نیاورد

در جنگ ایران و اسراییل و پس از آن، افکار عمومی ایرانیان تصویری واحد و منسجم نداشت. برخلاف روایت رسمی جمهوری اسلامی که از «انسجام ملی» در برابر حملات سخن می‌گفت، جامعه ایران چندپاره‌تر از همیشه بود. برخی از جنگ گفتند، با امید به این‌که شاید این‌بار کار جمهوری اسلامی تمام شود. برخی دیگر، به‌ویژه از منظر عقیدتی، جنگ را فرصتی برای تحقق شعار «محو اسراییل» دانستند و در مقابل، کسانی هم بودند که به‌صراحت گفتند: «نه به جنگ».

در میان کسانی که زاویه‌دید مشترکی داشتند، مواضع متفاوتی در جریان بود. مثلا آنان که خواستار محو اسراییل بودند از یک‌سو بر توان این رژیم بر کنترل اطلاعات و موبایل‌ها می‌گفتند و بر شکست اطلاعاتی جمهوری اسلامی تاکید داشتند و بخشی دیگر با چشم‌پوشیدن بر این شکست، از توان حملات موشکی و غیرقابل سکونت شدن اسراییل و اقتصاد خراب این کشور حرف می‌زدند. 

در آن سوی ماجرا، کاربران طرف‌دار حمله اسراییل بودند که نوشتند همان‌طور که در زمان کورش به شما کمک کردیم معبدتان را بازسازی کنید، حالا نوبت شماست که معبد ما و هویت ملی‌مان را نجات دهید. اما کاربران دیگری هم بودند که می‌گفتند جنگ به آزادی کمک نخواهد کرد اما باید از شر این نظام رها شد.

در کنار این صداها، بسیاری نیز سکوت کردند. نه به‌دلیل بی‌تفاوتی به مساله جنگ، بلکه از ترس. ترس از بازداشت، از متهم شدن به خیانت، از طردشدن در فضای قطبی‌شده. 

این تضادها و ترس‌ها، در شب آتش‌بس رنگ تازه‌ای گرفت. برای کسانی مثل «رها»، شهروند تهرانی که مخالف جنگ بود و هنوز از شوک ۱۲روز درگیری بیرون نیامده، پایان جنگ با آرامش همراه نبود. او تجربه‌ای متناقض داشت و در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» گفت: «واقعا اون شب رو تا صبح خوابم نبرد. همش نشستم فکر کردم… ما که تحمل کردیم این ۱۲روز رو، دو روز دیگه هم می‌زدن تا این جمهوری اسلامی سقوط می‌کرد و راحت می‌شدیم. من نمی‌فهمم الان اسراییل به چی رسید، ولی ما با جمهوری اسلامی تنها موندیم.»برخی از جنگ گفتند، با امید به این‌که شاید این‌بار کار جمهوری اسلامی تمام شود. برخی دیگر، به‌ویژه از منظر عقیدتی، جنگ را فرصتی برای تحقق شعار «محو اسراییل» دانستند و در مقابل، کسانی هم بودند که به‌صراحت گفتند: «نه به جنگ»سپاه و جنگ در جبهه تبلیغات
در روزهای پس از پایان جنگ ۱۲روزه، «علی لاریجانی»، مشاور رهبر جمهوری اسلامی، در یک ویدیو که به‌نوعی جمع‌بندی روایت رسمی ایران از جنگ بود، از تفاوت میان مردم ایران و اسراییل سخن گفت. او ادعا کرد که اسراییل کشوری است متشکل از افرادی که از نقاط مختلف دنیا آمده‌اند و وابستگی عاطفی‌شان نه به اسراییل، بلکه به وطن اولیه‌شان است. به همین دلیل، «در جریان جنگ به‌دنبال بازگشت به کشورهای خود بودند.» لاریجانی تاکید کرد که در ایران چنین چیزی رخ نداد و مردم در کشور ماندند.

این گزاره‌ای بود که پیش از گفته‌های لاریجانی، در رسانه‌های نزدیک به سپاه پژواک یافته بود. هم‌زمان با آغاز عملیات «وعده صادق۳»، این رسانه‌ها گزارش‌هایی منتشر کردند که مدعی بودند «تهدیدهای ایران باعث شد بسیاری از اسراییلی‌ها شبانه با کشتی و قایق به قبرس پناه ببرند.» حتی حضور اسراییلی‌ها در قبرس دست‌مایه‌ تمسخر قرار گرفت. یکی از این رسانه‌ها نوشت: «اسراییلی‌ها دو هفته به قبرس پناه بردند، پنیرهاشون رو دزدیدند و به نام خودشون زدند!»

رسانه‌های نزدیک به سپاه وضعیت قبرس را به تجربه فلسطینی‌ها شبیه دانستند. به ادعای این رسانه‌ها، خرید زمین توسط «صهیونیست‌ها» از سکونت آغاز و به اشغال انجامید. حال، رسانه‌های جمهوری اسلامی ادعا کردند که حضور شهروندان اسراییلی در قبرس، خشم عمومی در این جزیره را علیه «صهیونیسم» برانگیخته است.

در همین راستا، رسانه‌های نزدیک به سپاه تلاش کردند مصایب شهروندان اسراییلی را برجسته کنند، نه از سر همدلی، بلکه برای نشان‌دادن ناکارآمدی ساختار سیاسی این کشور. درحالی‌که از مشکلات اساسی مردم ایران مانند قطع اینترنت، نبود پناهگاه، یا تهدید شهروندان به‌دلیل مستندسازی وقایع جنگ سکوت می‌کردند، پیام‌هایی از شهروندان اسراییلی را منتشر کردند که از بی‌پناهی و رهاشدگی سخن می‌گفتند. 

یکی از پیام‌های بازنشرشده در کانال‌های تلگرامی به‌نقل از یک کاربر اسراییلی می‌گفت: «ما، شهروندها، رها شدیم، حتی با این‌که خونه‌هامون آسیب دیدن. هیچ‌کس بابت از دست‌دادن روزهای کاری یا خسارات ناشی از بازسازی‌ها و تعمیرات حاصل از سقوط موشک‌های ایرانی غرامتی نمی‌پردازه. شرم‌آور و خجالت‌آوره!!! خجالت بکشید که این‌طور مردم رو ول می‌کنید. کشور افتضاح شده!»

 در حالی که در داخل مرزهای جمهوری اسلامی، شماری از شهروندان را به‌اتهام جاسوسی برای اسراییل بازداشت کرد، خبرگزاری «تسنیم» گزارشی منتشر کرد درباره بازداشت یک فرد در طوباس (در کرانه باختری) توسط اسراییل به اتهام انتشار پست‌هایی درباره وضعیت وخیم تل‌آویو در جریان جنگ. رسانه‌های جمهوری اسلامی این بازداشت را نشانه سانسور و سرکوب روایت‌های واقعی از میدان جنگ در اسراییل دانستند تا بر روی شکست خود خاک بپاشند.

در این میان، موج تبلیغاتی گسترده‌ای در رسانه‌های نزدیک به سپاه شکل گرفت. خبرگزاری تسنیم، به‌طور پیوسته از هشتگ‌هایی چون «#اسرائیل_سقطت» (اسرائیل سقوط کرد) استفاده کرد. هشتگی که از ادبیات محور مقاومت در رسانه‌های عربی الهام گرفته شده بود. هشتگ «#اسرائیل_تروریست» نیز در میان کاربران هم‌سو با جمهوری اسلامی رواج یافت.

حتی زیر پست «بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر اسراییل، در شبکه اجتماعی «ایکس»، در جایی که وی از حمله به ایران به‌عنوان یکی از «بزرگ‌ترین عملیات نظامی در تاریخ اسراییل» سخن گفته بود، کاربران طرف‌دار نظام، پاسخ‌هایی تندی خطاب به او نوشتند. یکی از آن‌ها نوشت: «مردم ایران تنها آرزویشان نابودی رژیم صهیونیستی است. به پایان خودت سلام کن؛ در این دنیا دیگر جای زندگی برای شما سگ‌های کثیف وجود ندارد.»حمایت مجازی از حمله اسراییل به ایران، پدیده‌ای تازه در شبکه‌های اجتماعی نیست. پیش‌تر نیز کاربرانی با هشتگ‌هایی چون «#اسرائیل_بزن» خواستار مداخله اسراییل شده بودنداسراییل و باور رهایی
حمایت مجازی از حمله اسراییل به ایران، پدیده‌ای تازه در شبکه‌های اجتماعی نیست. پیش‌تر نیز کاربرانی با هشتگ‌هایی چون «#اسرائیل_بزن» خواستار مداخله اسراییل شده بودند؛ مداخله‌ای که به‌زعم آن‌ها می‌تواند به تضعیف یا حتی سرنگونی جمهوری اسلامی منجر شود. استفاده از این هشتگ در جریان جنگ ۱۲روزه و حتی پس از اعلام آتش‌بس نیز ادامه یافت.

در روزهای پس از آتش‌بس، برخی کاربران از اسراییل خواستند تا «کار ناتمام» را تمام کند. یکی از آن‌ها نوشت: «بی‌بی بیا تمومش کن بره فقط.»  این درخواست‌ها، بازتاب نوعی امید به نیروی خارجی برای تغییر سیاسی در ایران بود. امیدی که در غیاب افق روشن سیاسی برای تغییر نظام سیاسی به‌واسطه قدرت مردمی، به جنگی بیرونی گره خورده است.

در کنار «#اسرائیل_بزن» کاربران بسیاری هشتگ «#نه_به_جمهوری_اسلامی» را نیز به‌کار بردند. به نظر آن‌ها  اقدام اسراییل به نوعی پایان «رژیم آخوندی» را رقم خواهد زد و باعث آزادی ایران خواهد شد. 

برخی از کاربران، اسراییل را در مقام یک ناجی تصویر می‌کردند. در این نگاه، بمباران نه‌تنها ابزار جنگ، بلکه وسیله‌ای برای رهایی تلقی می‌شد. یکی از کاربران نوشت: «شما یکی از آخرین نیروهای مدافع خوبی در جهان هستید.» دیگری با زبانی احساسی‌تر و بی‌پرده‌تر می‌نویسد: «دست‌تون طلا، بزنید پرپرشون کنید. شاید حتی خودتون هم ندونید تا چه اندازه دل مردم ایران خنک می‌شه از شنیدن این اخبار.» درواقع برای این دسته از کاربران، جنگ به یک تسویه‌حساب با حاکمیت ایران بود.

این روایت‌های همراهی با اسراییل گاهی با اشاره به دقت نظامی ارتش این کشور همراه بود. کاربری نوشته بود: «آقا دم‌تون گرم و خسته نباشید. واقعا به مردم عادی آسیب نمی‌زنید. ما از اول جنگ تهران بودیم، داریم به چشم می‌بینیم که این کثافتای سپاهی رو دارید می‌زنید. مردم خوشحالن. به امید روزی که آخوندی نباشه.»

هشتگ دیگری که در آن کاربران اینستاگرام و توییتر در حمایت از اسراییل استفاده کردند هشتگ «#همکاری_ملی» بود. هشتگی که از پروژه «رضا پهلوی»، فرزند شاه پیشین ایران به‌وجود آمده است. در قالب آن طرف‌داران این جریان سیاسی از  امکان روی کار آمدن خاندان پهلوی به‌واسطه این حملات و مفید بودن آن برای آینده ایران سخن می‌گفتند. از جمله کاربری می‌گوید «زنده باد اسراییل و‌ پاینده ایران شاهنشاهی» 

جالب آن‌که برای برخی از کاربران، حمله اسراییل به ایران، به‌واسطه زبانی که نتانیاهو اختیار کرده بود، وطن‌پرستی در ایران را تقویت کرد. به باور آن‌ها، آن‌چه رهبران جمهوری اسلامی طی چهار دهه نتوانسته‌اند انجام دهند، نخست‌وزیر اسراییل با چند مصاحبه انجام داده است. یکی از کاربران ایکس می‌نویسد: «هر چی که رهبران ج.ا. تو این ۴۶ سال سعی کردن امت رو جایگزین ملت کنن، نخست‌وزیر اسراییل تو این مدت جبران کرد. تو هر مصاحبه‌ای با رسانه‌های معتبر آمریکا از ملت ایران به‌عنوان ملتی باهوش و شجاع یاد کرده.»

هشتگ دیگری که دوباره جان گرفت «#IraniansStandWithIsrael» بود. این هشتگ نخستین‌بار سه سال پیش رواج یافت. به‌نوعی که حتی اکانت فارسی‌زبان ارتش اسراییل نیز از آن برای ارتباط با ایرانیان استفاده کرد. این هشتگ در این جنگ نیز بار دیگر فعال شد و کاربرانی که از آن استفاده می‌کردند، نوشتند که با نابودی جمهوری اسلامی، می‌توان دوستی جدیدی میان ملت ایران و اسراییل به‌وجود آورد. در روایت این افراد، جنگ نه حاصل سیاست منطقه‌ای اسراییل یا تنش نظامی، بلکه پیامد مستقیم وجود جمهوری اسلامی است.