عکس روز: و چه سقوطِ زیبایی است، سقوطِ انحصار و تک صدایی

در تاریخ معاصر ایران، رادیو و تلویزیون هیچ‌گاه رسانه‌ای مردمی نبوده‌اند. چه در دوران سلطنت پهلوی و چه در جمهوری اسلامی، صدا و سیما نه صدای مردم، بلکه پژواک قدرت سیاسی حاکم بوده است. آن‌چه در هر دو رژیم ثابت مانده، ماهیت حکومتی، تمرکزگرایانه، سانسورمحور و ضددموکراتیک این نهاد بوده؛ نهادی که به جای بازتاب حقیقت، به کار مهندسی افکار عمومی و بازتولید ایدئولوژی طبقات حاکم آمده است. از منظر یک مارکسیست، رسانه دولتی در ایران همواره ابزار ایدئولوژیک نظم موجود بوده است، نه تریبونی برای بیان رنج، اعتراض یا آگاهی طبقه کارگر و فرودستان.

رادیو و تلوزیون شاهنشاهی: آنتن برای تجددنمایی دروغین. در دوره پهلوی، رادیو تلویزیون ملی ایران مأموریت داشت چهره‌ای دروغین از "ایران مدرن و پیشرفته" به نمایش بگذارد. سانسور گسترده، پوشش درباری، ترویج فرهنگ مصرف‌گرایی و غرب‌زدگی، و حذف کامل صداهای مستقل و چپ‌گرا، از ویژگی‌های این رسانه بود. تلویزیون شاهنشاهی به جای اینکه رنج کارگران، فقر روستاییان یا سرکوب سیاسی را منعکس کند، مشغول پخش رقص دربار، شوی‌های سرگرم‌کننده و تبلیغ "انقلاب سفید" بود؛ انقلابی از بالا، برای حفظ ساختارهای فئودالی-سرمایه‌داری. مردمی که در جنوب شهرها، در حاشیه‌ها، در روستاهای بی‌برق زندگی می‌کردند، نه دیده می‌شدند، نه شنیده. رسانه سلطنتی ابزار تبلیغ سرمایه‌داری وابسته بود؛ ویترین سلطنت در جامعه‌ای که پر از تضاد طبقاتی بود.

صدا و سیمای جمهوری اسلامی: از سانسور تا تبلیغ فقر مقدس. پس از انقلاب ۵۷، بسیاری از مردم تصور می‌کردند رسانه‌ها آزاد خواهند شد و صدای توده‌ها شنیده می‌شود. اما آنچه رخ داد، چیزی جز تغییر در ظاهر و تداوم در ماهیت نبود. صدا و سیما به سرعت به بلندگوی انحصاری ولایت فقیه تبدیل شد. نه تنها سانسور پایان نیافت، بلکه به شکلی گسترده‌تر و پیچیده‌تر ادامه یافت. حالا دیگر نه فقط تفکر چپ، که حتی صدای اصلاح‌طلبی، جنبش‌های اجتماعی، زنان، کارگران، اقوام، و منتقدان مذهبی نیز از رسانه حذف شده‌اند. رسانه رسمی جمهوری اسلامی با بودجه‌های نجومی که از بیت‌المال تأمین می‌شود، نه تنها در خدمت آگاهی‌بخشی قرار نگرفته، بلکه پروژه‌ای تمام‌عیار برای مغزشویی توده‌ای است: تبلیغ "مقاومت" بدون عدالت، ترویج فقر به‌مثابه فضیلت، تقلیل اعتراض به اغتشاش، و تطهیر مسئولان فاسد به‌نام "خدمتگزاران مردم".

حیف و میل اموال عمومی؛ غولی بی‌پاسخگو. بودجه صدا و سیمای جمهوری اسلامی، سالانه صدها میلیارد تومان است. این بودجه نه در رقابت رسانه‌ای، نه در پاسخگویی به مردم، و نه در شفافیت هزینه می‌شود. این نهاد حکومتی حتی زیر نظر دولت و مجلس هم نیست و مستقیماً زیر نظر رهبری اداره می‌شود. چنین ساختاری، نمونه‌ای روشن از دولت پنهان و نهادهای غیرپاسخگوست. با این بودجه عظیم، به جای ایجاد رسانه‌ای آزاد و فراگیر، ده ها شبکه تولید می‌شود که محتوایشان عمدتاً بی‌کیفیت، یک‌سویه، و تحقیرکننده شعور مخاطب است. کارگران رسانه‌ای در صدا و سیما با قراردادهای موقت و دستمزد پایین استثمار می‌شوند، در حالی که مدیران و ناظران ارزشی، از مزایای ویژه و حقوق نجومی برخوردارند. هرگاه در ایران رسانه‌ای مستقل، ولو محدود، سربرآورده است، با سرکوب، توقیف، و پرونده‌سازی روبرو شده. این در حالی است که صدا و سیما یک اَبَررسانه انحصاری است که با پول مردم، علیه مردم فعالیت می‌کند.

. از "اعتراف‌گیری‌های تلویزیونی" تا "سریال‌های سفارشی ضد جنبش"، از تخریب اقلیت‌های قومی و مذهبی تا بایکوت صدای معترضان، صدا و سیما تبدیل به ماشین تولید نفرت و تفرقه شده است. رادیو و تلویزیون در ایران، چه در دوره شاه و چه در جمهوری اسلامی، رسانه نبوده‌اند؛ بلکه بازوی تبلیغاتی قدرت بوده‌اند. هر دو حکومت، با زبانی متفاوت، اما با منطقی واحد، از این ابزار برای تحمیق، تهییج و کنترل ذهن مردم استفاده کرده‌اند. آن‌چه غایب است، مردماند: مردم واقعی، با صدای واقعی، دردهای واقعی، و آگاهی واقعی. از منظر مارکسیستی، رسانه‌ی واقعی، رسانه‌ای است که ابزار آگاهی طبقاتی، روشنگری جمعی، و سازماندهی سیاسی برای رهایی از سلطه سرمایه و دولت باشد.