دین‌دارانی که با روزه گرفتن به استقبال مرگ می‌روند

بی بی سی: سایار دِوی مودی ۸۸ ساله، سه هفته پس از تشخیص سرطان دهانه رحم، تصمیم گرفت که تحت درمان قرار نگیرد. در عوض، او گفت که می‌خواهد با روزه‌داری از دنیا برود.

نوه‌اش، پرانای مودی، به یاد می‌آورد: «نتیجه آزمایش نمونه‌برداری او در روز ۲۵ ژوئن آماده شد که نشان می‌داد سرطانش در حال گسترش است. در روز ۱۳ ژوئیه ۲۰۲۴، او دعا کرد و یک کاسه سوپ خورد. روز بعد با ما تماس گرفت و گفت که قصد دارد سانتارا را آغاز کند.»

سانتارا، که به آن سالِخانا نیز گفته می‌شود، سنتی در آیین جین (جینیسم) است که برخی از پیروان این دین آن را انجام می‌دهند و شامل ترک خوردن غذا و آب برای پذیرش مرگ است.

این عمل در آیین جین واجب نیست و بر اساس گزارش‌ رسانه‌های هند تنها اقلیتی از پیروان آن – حدود ۲۰۰ تا ۵۰۰ نفر در سال – این روش را برای مرگ انتخاب می‌کنند.

بعضی‌ آن را خودکشی می‌دانند. دادخواستی هم برای ممنوع شدن سانتارا در دیوان عالی هند در دست بررسی است.

پیروان آیین جین، ماهاویرا، معلمی را که در قرن ششم قبل از میلاد می‌زیست، بنیان‌گذار دین مدرن می‌دانندپرهیز از خشونت اساس آیین جین است؛ دینی که دست‌کم ۲۵۰۰ سال قدمت دارد. در این آیین خدایی وجود ندارد، اما پیروان آن به روحی ناب، جاویدان، فردی و دانای مطلق اعتقاد دارند.

تقریباً همه جین‌ها گیاه‌خوار هستند و تاکید زیادی بر ارزش‌های اخلاقی و ترک دلبستگی‌های دنیوی دارند.

حدود پنج میلیون نفر در هند پیرو آیین جین هستند. این افراد اغلب تحصیلات بالایی دارند (براساس تحقیقات مرکز پژوهشی پیو در آمریکا، یک‌ سوم بزرگ‌سالان جین دارای مدرک دانشگاهی هستند، در حالی که میانگین این رقم در هند ۹ درصد است) و بسیاری از آن‌ها از نظر مالی وضع‌شان خوب است.

معلم‌های مذهبی جین، فراتر از پیروان این آیین در سراسر جامعه هند بسیار مورد احترام هستند. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، درگذشت یکی از این مرشدهای مذهبی را به نام آچاریا شری ویدیاساگر جی ماهاراج، در شبکه اجتماعی ایکس تسلیت گفت و مرگ او را «فقدانی جبران‌ناپذیر برای کشور» توصیف کرد.

این معلم مذهبی مورد احترام در سن ۷۷ سالگی، پس از سه روز روزه‌داری درگذشت. هزاران نفر در مراسم تشییع او شرکت کردند.

आचार्य श्री 108 विद्यासागर जी महाराज जी का ब्रह्मलीन होना देश के लिए एक अपूरणीय क्षति है। लोगों में आध्यात्मिक जागृति के लिए उनके बहुमूल्य प्रयास सदैव स्मरण किए जाएंगे। वे जीवनपर्यंत गरीबी उन्मूलन के साथ-साथ समाज में स्वास्थ्य �"र शिक्षा को बढ़ावा देने में जुटे रहे। यह मेरा… pic.twitter.com/mvJJPbiiwM

— Narendra Modi (@narendramodi) February 18, 2024

پیروان آیین جین‌ استدلال می‌کنند که این فرآیند پایان زندگی از طریق روزه‌داری نباید با مرگ از روی ترحم یا خودکشی با کمک دیگران مقایسه شود.

استیون ام وُز، استادیار و کارشناس آیین جین در دانشگاه کلرادو-دنور، به بی‌بی‌سی گفت: «سالخانا یا سانتارا با خودکشی کمکی تفاوت دارد، زیرا این عمل بدون کمک پزشک انجام می‌شود و شامل مصرف یا تزریق هیچ ماده کشنده‌ای نیست.»

شواهد تاریخی این آیین – که آقای وُز از آن به عنوان «رها کردن بدن» یا «اجازه دادن به تحلیل رفتن بدن» یاد می‌کند – به اوایل قرن ششم میلادی بازمی‌گردد.
جشن گرفتن زندگیسایار دوی در واپسین روزه‌اش روی تخت دراز کشیده و بستگانش در اطراف او هستنداعتقاد به کارما، روح، تناسخ و رستگاری از عناصر کلیدی سانتارا است.

بعضی‌ از جین‌ها مانند سایار دوی، زمانی که متوجه می‌شوند مرگشان نزدیک است یا پس از تشخیص یک بیماری غیرقابل درمان، این نوع مرگ را انتخاب می‌کنند.

در ویدیوهایی که در حین روزه‌داری از سایار دوی ضبط شده، او با یک ساری سفید دیده می‌شود و دهانش را با یک پارچه مربع‌شکل پوشانده است.

پرانای مودی به یاد می‌آورد: «او تا آخر آرام و هوشیار بود و صحبت می‌کرد.»

مودی می‌گوید در طول روزه نهایی مادربزرگش، خانه اجدادی آن‌ها در بخش «کابردهم» در مرکز هند، حال و هوایی جشن‌گونه پیدا کرده بود و افراد زیادی حضور داشتند.

او می‌افزاید: «آن‌جا اصلا شبیه یک مکان مرگ نبود. اعضای خانواده، بستگان، دوستان، همسایه‌ها و حتی غریبه‌های زیادی آمدند و از او برکت گرفتند.»

حتی در روزهای پایانی، دوی انرژی کافی داشت تا یک دعای جین را که ۴۸ دقیقه طول می‌کشد، اجرا کند.

مودی می‌گوید: «مطمئنم که بعد از قطع مصرف داروها درد زیادی داشته، اما از هیچ چیز شکایت نکرد. او آرام و درخشان به نظر می‌رسید.»

فرزندان، نوه‌ها و نتیجه‌های او نظاره‌گر خاموش شدن زندگی‌اش بودند.

مودی می‌گوید: «برایم بسیار سخت بود که ببینم او این‌ طور در حال مرگ است، اما می‌دانم که به جای بهتری می‌رود. به تصمیم‌اش‌ احترام گذاشتیم.»
مبارزه نهایی
سانتارا همیشه ممکن است پایانی آرام نداشته باشد.

میکی چیس، رساله دکترای خود را در مورد این موضوع نوشته و ده‌ها مورد روزه نهایی را مشاهده کرده است.

او که استادیار و دارنده کرسی «شری آنانت‌ناث» در مطالعات آیین جین در دانشگاه ویسکانسین-مدیسن است، می‌گوید: «مردی که سرطان درمان‌ناپذیر داشت، سانتارا را آغاز کرد و درد زیادی داشت. خانواده‌اش به تصمیم او افتخار می‌کردند و از او حمایت می‌کردند، اما در عین حال شاهد رنج‌اش هم بودند.»

در موردی دیگر، چیس زنی را دید که پس از تشخیص سرطان لاعلاج، با آغاز روزه، آرامش بیشتری پیدا کرد.

چیس می‌گوید: «عروس او به من می‌گفت که وظیفه دارند او را تشویق کنند و عزمش را تقویت کنند، بنابراین برایش سرودهای مذهبی می‌خواندند.»

آقای وُز معتقد است که مقدار معینی از رنج در این فرآیند، اجتناب‌ناپذیر است.

او می‌گوید: «دیدن کسی که بر اثر گرسنگی می‌میرد، هرگز خوشایند نیست و لحظات پایانی شاید وحشتناک باشد. فرد ممکن است در لحظات آخر درخواست آب یا غذا کند، که معمولاً به او نمی‌دهند، اما این به عنوان بخشی از فرآیند مرگ در نظر گرفته می‌شود.»

تصاویر منتشرشده از راهبان دیگمبار (راهبان عریان) که به این شیوه جان باخته‌اند، گونه‌های فرورفته و دنده‌های برجسته‌شان را به‌وضوح نشان می‌‌دهد؛ نشانه‌ای آشکار از تحمل گرسنگی و تشنگی شدید.

گفته می‌شود که زنان اکثریت افرادی را تشکیل می‌دهند که سانتارا را انتخاب می‌کنند. استیون ام وُز معتقد است که دلیلش این است که زنان متدین‌تر به حساب می‌آیند و همچنین عمر طولانی‌تری دارند.

میکس چیس می‌گوید که جامعه جین، سانتارا را «دستاورد شگرف معنوی» می‌داند.
مبنای الهیاتیراهبی به نام ماهاراج جی توضیح می‌دهد: «با روزه گرفتن و پذیرش مرگ، فرد می‌تواند بدن و روح خود را پاکسازی کند و کارماهای منفی را کاهش دهد تا در زندگی بعدی، حیات معنوی بهتری داشته باشد.»شری پراکاش چاند ماهاراج جی (متولد ۱۹۲۹) از راهبان ارشد آیین جین در فرقه شوتامبارا است؛ فرقه‌ای که پیروان آن لباس سفید به تن دارند. او در سال ۱۹۴۵ زندگی رهبانی را آغاز کرد. پدر و برادر کوچکش هم راهب بودند و آیین سانتارا را انجام دادند.

می‌گوید: «دیدن پدر و برادرم در حال مرگ مرا ناراحت نکرد. کاملا از نظر احساسی جدا بودم و احساس نمی‌کردم یتیم شده‌ام یا در زندگی‌ام خلئی ایجاد شده است.»

این راهب ۹۵ ساله در صومعه‌ای در شهر گوهانا در شمال هند زندگی می‌کند. تلفن یا لپ‌تاپ ندارد و از طریق شاگردش، آشیش جین، با بی‌بی‌سی صحبت کرد.

او به بی‌بی‌سی گفت: «مفهوم مرگ زیبا به عنوان پایان کامل این زندگی و آغاز آرمانی زندگی بعدی، بر پایه اصول فلسفی، معنوی و دینی من است.»

این راهب می‌گوید که سانتارا مراحل متعددی دارد و نمی‌تواند ناگهانی یا از روی انگیزه لحظه‌ای باشد. فرد به اجازه خانواده و راهنمایی مرشدی مانند ماهاراج جی نیاز دارد.

نخستین مرحله سانتارا، تامل و پذیرش همه گناهان و اعمال گذشته است. پس از آن، فرد باید طلب بخشش کند.

ماهاراج جی توضیح می‌دهد: «با روزه گرفتن و پذیرش مرگ، فرد بدن و روح خود را پاکسازی ‌می‌کند و کارماهای منفی را کاهش دهد تا در زندگی بعدی، حیات معنوی بهتری داشته باشد.»

او می‌افزاید: «در نهایت، این روند منجر به رهایی روح از چرخه تولد و مرگ خواهد شد.»
چالش حقوقی
در سال ۲۰۱۵، دادگاه عالی ایالت راجستان در شمال غرب هند این عمل را ممنوع کرد، اما دیوان عالی هند بعداً این ممنوعیت را به حال تعلیق درآورد.

دی آر مهتا، مقام ارشد بازنشسته دولتی، از دادخواهانی است که خواستار حفظ سنت سانتارا است.

او می‌گوید: «پیروان جین‌ این روش را بهترین نوع مرگ می‌دانند. این پذیرش آگاهانه، آرام و باوقار مرگ است. هدف اصلی آن، تزکیه و رسیدن به آرامش ابدی است.»

مهتا در گذشته معاون رئیس بانک مرکزی هند و رئیس سازمان نظارت بر بازار بورس این کشور بوده است.

مخالفت با این آیین، پس از مرگ یک دختر ۱۳ ساله از شهر حیدرآباد در سال ۲۰۱۶، دوباره شدت گرفت. او پس از ۶۸ روز روزه‌داری جان خود را از دست داد، اما در سال‌های اخیر، همه موارد مربوط به سالمندان بوده است.
برخی از قدیمی‌ترین کتیبه‌های مربوط به سانتارا را می‌توان در این مجموعه معبد در کارناتاکا یافتماهاراج جی در سال ۲۰۱۶ روند سانلخانا را آغاز کرد که مرحله‌ای مقدماتی پیش از سانتارا است. در ابتدا، او غذای خود را به ۱۰ قلم محدود کرد و اکنون تنها با دو نوع غذا، آب و دارو زندگی می‌کند. با این حال، همچنان فعال است.

شاگردش آشیش جین می‌گوید: «او بیمار یا ضعیف به نظر نمی‌رسد. همیشه خوشحال است. زیاد صحبت نمی‌کند.»

ماهاراج جی معتقد است که سبک زندگی زاهدانه‌اش به پیشرفت معنوی او کمک کرده است.

او می‌گوید: «روح و ذهن درونی من بسیار شاد است. در حالت سرور و آرامش عمیق قرار دارم.»