چگونه بشار اسد کشورش را قربانی کرد، فقط به خاطر اینکه مدت زمان بیشتری در قدرت بماند

ایندیپندنت فارسی: نشریه فرانسوی فیگارو در گزارشی از گفتگوهای محرمانه‌ دیپلمات‌های سوری در عمان با مقام‌های آمریکایی در سال ۲۰۲۴ پرده برداشت؛ مذاکراتی که با هدف برقراری روابط نزدیک‌تر واشینگتن و دمشق انجام شد اما بشار اسد، دیکتاتور سرنگون‌شده سوریه، سرسختانه آن را رد کرد.

مستندات ارائه‌شده در این گزارش نشان می‌دهد که چگونه دیکتاتور فراری سوریه کشورش را قربانی کرد، فقط به خاطر اینکه مدت زمان بیشتری در قدرت بماند.

در گزارش فیگارو اشاره شده است که اوایل سال ۲۰۲۴، دولت جو بایدن، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، پیامی را از طریق کشور عمان به رئیس‌جمهوری سوریه ارسال کرد. در آن زمان، فرستاده‌ عمان به‌عنوان کشوری که ایالات متحده از آن برای تماس‌های محرمانه در خاورمیانه کمک می‌گیرد، برای دیدار با فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه، به دمشق رفت.

نماینده عمان در آن دیدار حامل این پیام بود: «واشینگتن مایل است در مسقط گفتگوهای محرمانه‌ای را درباره موضوع‌های خاص آغاز کند تا پس از آن به‌تدریج در مورد مسائل دیگر مذاکره شود.»

بشار اسد در آن زمان به این نامه واکنش منفی نشان نداد و به نزدیکانش گفت: «بیایید دعوت کشور دوست ما، عمان، را رد نکنیم.»

سرانجام یک هیئت سوری به مسقط اعزام شد اما تلاش شد نشان داده نشود مذاکره با آمریکا برای سوریه اهمیت خاصی دارد. در مقابل، جو بایدن به نشانه جدیت واشینگتن، برت مک‌گورک، هماهنگ‌کننده امور خاورمیانه و شمال آفریقا را که دیپلماتی باتجربه بود، به خاورمیانه فرستاد.

بر اساس گزارش فیگارو، بشار اسد یک روز پیش از عزیمت نمایندگان سوریه برای دیدار با مقام‌های آمریکایی به آن‌ها تاکید کرد: «یک لحظه هم خیال نکنید قرار است با آمریکایی‌ها مذاکره شود! به هر چیزی به شما پیشنهاد دهند، نه می‌گویید!»

یکی از نمایندگان سوریه که در این دیپلماسی سایه حضور داشتند، از آن دیدار به عنوان «فرصت تلخ از دست‌رفته» یاد کرد و به فیگارو گفت: «کشور ما در شرایط بسیار سختی قرار داشت. در صحنه بین‌المللی کاملا منزوی بود و مردم در فقر به سر می‌بردند، آنوقت ما مجبور بودیم به هر پیشنهادی که می‌توانست ما را از این ورطه بیرون بکشد، نه بگوییم.»

در جریان آن گفتگوها، مک‌گورک «پیشنهاد» آمریکا را به فرستاده‌های بشار اسد ارائه کرد: «ما از سوریه می‌خواهیم برای یافتن آستین تایس (روزنامه‌نگار آمریکایی که سال ۲۰۱۲ در سوریه ناپدید شد) با ما همکاری کند. از آنجا که می‌دانیم شما هیچ کاری را رایگان انجام نمی‌دهید، اگر بپذیرید با ما در مورد یافتن تایس همکاری کنید، موافقت خواهیم کرد نیروهایمان (حدود دو هزار نفر) را از مناطق اطراف میدان‌های نفتی کونوکو (شرکت نفت‌وگاز چندملیتی آمریکایی) خارج کنیم.»

در ادامه پیشنهاد آمریکا تاکید شد: «ما دو شرط داریم؛ یکی اینکه شبه‌نظامیان شیعه تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران در آن منطقه جایگزین نشوند و دیگر اینکه از این مناطق اشاره‌شده در اطراف میدان‌های نفتی برای حمله به سربازان ما استفاده نشود.»

فیگارو به نقل از منابع سوری که با آن‌ها مصاحبه کرده است، نوشت: «تصاحب این دو میدان نفتی برای نیروهای جمهوری اسلامی ایران می‌توانست یک پیروزی بزرگ محسوب شود و شروط که آمریکا گذاشت، برای پیشگیری از همین موضوع بود.»

در ادامه این گزارش اشاره شده است که در پایان اولین جلسه، برت مک‌گورک با یکی از نمایندگان سوریه شماره‌ واتس‌اپ ردوبدل کردند تا بتوانند «مستقیم ارتباط برقرار کنند» و دو تیم به توافق رسیدند سه هفته دیگر در مسقط با هم دیدار کنند. با این حال پس از بازگشت نمایندگان سوریه به دمشق، بشار اسد به این موضوع واکنش تندی نشان داد و آن‌ها را بابت تبادل شماره تماس مواخذه کرد. او ضمن اینکه دستور داد شماره مک‌گورک مقابل چشمانش پاک شود، به هیئت اعزامی اعلام کرد: «دیگر به آنجا برنمی‌گردید.»

پس از آن، سلطان عمان که از امتناع سوریه برای شرکت در دیدارهای بعدی مطلع شد، دوباره مداخله کرد تا بشار اسد را متقاعد کند نظرش را تغییر دهد. این بار امارات متحده نیز وارد عمل شد و اسد در نهایت پیشنهاد متحد اماراتی را برای دیدار با آمریکا پذیرفت، اما تصمیم گرفت به جای نمایندگان قبلی، بسام صباغ، معاون وزیر خارجه، را بفرستد و جلو هرگونه ابتکارعملی را بگیرد.

در نهایت، با مشاهده تمایل نداشتن سوریه به مذاکره، چند روز بعد، یک تماس از مسقط به دمشق رسید و آمریکایی‌ها اعلام کردند که دیگر به این دیدارها تمایلی ندارند.

در گزارش فیگارو آمده است که هنوز درمورد آستین تایس اطلاعی در دست نیست و در بازدید از زندان‌های سوریه پس از سقوط بشار اسد هم ردی از او پیدا نشد. برخی منابع می‌گویند اسد قبل از سقوط، این روزنامه‌نگار زندانی را به متحدان ایرانی خود سپرد. برای تهران که سیاست گروگان‌گیری را در کارنامه دارد، تایس می‌تواند یک اهرم فشار در مذاکرات احتمالی با ایالات متحده بر سر برنامه هسته‌ای باشد.

فیگارو درباره رد پیشنهاد آمریکا از سوی اسد به نقل از یکی از سوری‌هایی که آن زمان از این گفتگوها مطلع بود، نوشت: «می‌توانید چنین حماقتی را تصور کنید؟ من عماد مصطفی [سفیر پیشین سوریه در آمریکا] و بسام صباغ را دیدم که از ناامیدی و خشم، سرشان را در دست گرفته بودند و نمی‌دانستند باید چه کار کنند.»

به گفته یکی از منابع آگاه سوری، از سال ۲۰۱۷ به بعد، سوریه تحت‌تاثیر تحریم‌های بین‌المللی و تغییر رفتار خاندان اسد عملا از هم پاشیده بود. در کنار تشکیل باندهای اختلاس‌گر، کابینه‌ای در سایه تشکیل شده بود که «کمیته نظارت» نامیده می‌شد و باعث شد وزارت خارجه عملا در اداره کشور نقشی نداشته باشد.

فیگارو به نقل از چندین منبع نوشت که در سال‌های اخیر، اسد زنان بانفوذ بیشتری را در کنار خود داشت. یکی از آن‌ها، لونا الشبل بود که در مقام مشاور بشار اسد فعالیت می‌کرد و قبل از مرگ مرموز در حادثه رانندگی، در سیاست‌های سوریه نقش مهمی ایفا می‌کرد.

به گفته یکی از منابع مطلع، رژیم سوریه متقاعد شده بود که او به دلیل حرص و طمع بیش از حد یا به دلیل دشمنی با جمهوری اسلامی، اطلاعاتی را که سه ماه قبل برای حمله ارتش اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق استفاده شد، به اسرائیل داده بود.

یکی دیگر از زنان بانفوذ و فاسد نزدیک به بشار اسد لینا کینایا بود که املاک و مستغلاتی در سوریه و جاهای دیگر تصاحب کرده و به دنبال سرمایه‌گذاری در چین بود. او چند روز پس از سقوط حکومت اسد به بیروت گریخت. پس از آن، دولت جدید لینا کینایا را فراخواند و دوباره به مدت چند هفته سمتی دولتی پیدا کرد، اما در نهایت اخراج و اموالش مصادره شد.

فیگارو در پایان این گزارش نوشت که باید ماهر اسد، برادر بشار اسد را در راس باند فساد و اختلاسی دانست که در سوریه تشکیل شده بود. او که مسئول قاچاق کپتاگون معرفی می‌شود، اوضاع مالی سوریه را کاملا تحت کنترل داشت. عضو دیگر این باند نیز اسما اسد، همسر بشار اسد، بود که در سرمایه‌‌گذاری‌های دولتی و خصوصی دست داشت.

یک دیپلمات سابق سوریه درباره حلقه فاسد اطرافیان اسد تاکید کرد: «در شش ماه پیش از سقوط حکومت بشار اسد، این باند با خرید آپارتمان در روسیه و بلاروس از طریق امارات متحده عربی پولشویی می‌کرد؛ انگار احساس کرده بودند قرار است به‌زودی تحولاتی رخ دهد.»

چند منبع تأیید کرده‌اند که در سال‌های اخیر، اسد بیشتر با زنان قدرتمند و بانفوذ احاطه شده بود. یکی از آن‌ها، لونا شبل، نقشی کلیدی داشت، تا اینکه در تصادف رانندگی مشکوکی در نزدیکی دمشق کشته شد. برخی گمان می‌کنند که به دلیل زیاده‌خواهی‌اش یا مخالفتش با ایران، رژیم اسد او را حذف کرد. همچنین گفته می‌شود که او ممکن است اطلاعاتی به اسرائیل داده باشد که در حملات چند ماه قبل به کنسولگری ایران در دمشق به کار رفته‌اند. هم‌زمان، برادرش، که عضو دستگاه امنیتی بود، دستگیر شد