اختلاف در تیم ترامپ؛ ارسال پیام‌های متناقض به ایران

دویچه وله: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اخیرا دست دوستی به سوی ایران دراز کرده و هم‌زمان متحدان تهران در یمن را بمباران می‌کند. اما فرستادن پیام‌های متناقض به رهبری ایران نشان از اختلاف میان نمایندگان ارشد دولت آمریکا دارد.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا سال‌ها از تهدید نظامی به عنوان ابزاری برای پیشبرد مذاکرات خود استفاده کرده است. اما در مورد ایران، برخی ناظران به جای یک استراتژی منسجم، پیام‌های متناقض را مشاهده می‌کنند. بحث اصلی بر سر این است که رئیس‌جمهوری که هنجارشکنی کرده، چگونه می‌خواهد با یک دشمن دیرینه آمریکا که نزدیک به نیم قرن از رویارویی‌اش می‌گذرد، برخورد کند.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، یک دیپلمات غربی که به دلیل حساسیت موضوع نخواسته نامش فاش شود، گفت: «در داخل دولت ترامپ در مورد ایران تناقضات زیادی وجود دارد. دیر یا زود این موضوع به نقطه حساسی خواهد رسید.»

ترامپ در ۷ مارس اعلام کرد که نامه‌ای به علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی نوشته و در آن پیشنهاد مذاکره درباره برنامه هسته‌ای ایران را مطرح کرده، اما هم‌زمان هشدار داده که در صورت رد این پیشنهاد، اقدام نظامی محتمل است؛ تهدیدی که اسرائیل نیز آن را مطرح کرده است.

ترامپ که در دوره اول ریاست‌جمهوری خود توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را که توسط باراک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین، امضا شده بود، کنار گذاشت، با بازگشت به قدرت اعلام کرد که سیاست "فشار حداکثری" اعمال تحریم‌ها را از سر خواهد گرفت. او اما به صراحت گفت که این کار را با بی‌میلی و تحت تأثیر مشاوران جنگ‌طلب خود انجام می‌دهد.
امکان سازش؟
حال استیو ویتکاف، دوست ترامپ که به سرعت به عنوان فرستاده غیررسمی و ویژه او در امور خاورمیانه شناخته شده، اخیراً در مصاحبه‌ای با تاکر کارلسون، مفسر محافظه‌کار و منتقد مداخلات نظامی، تلویحاً به امکان سازش با ایران اشاره کرده است. کارلسون یکی از کسانی بود که در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، او را از اقدام نظامی علیه ایران منصرف کرد.

ویتکاف گفت که ترامپ پیشنهاد یک "برنامه راستی‌آزمایی" را داده تا ثابت شود ایران به دنبال سلاح هسته‌ای نیست؛ برنامه‌ای که مشابه توافق برجام زمان اوباما است که مورد حمایت متحدان اروپایی بود. اما مایک والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ، به سرعت تأکید کرد که هدف همچنان "برچیدن کامل" برنامه هسته‌ای ایران است.

جمهوری اسلامی ایران بارها تأکید کرده که قصد ساخت بمب هسته‌ای را ندارد، اما اطلاعات آمریکا گواه آن است که اگر ایران تصمیم بگیرد، می‌تواند به سرعت آن را بسازد.
بن‌بست دیپلماتیک
علی واعظ، از گروه بین‌المللی بحران، که از راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز حمایت می‌کند، گفت که اتخاذ موضع حداکثری برای پایان دادن به برنامه هسته‌ای ایران، از نظر ایران قابل مذاکره نیست: «ایرانی‌ها هرگز با اسلحه‌ای که روی شقیقه‌شان گذاشته شده، مذاکره نخواهند کرد.»

واعظ افزود، هم ویتکاف و هم خود ترامپ "از نظر ایدئولوژیک با یک توافق متقابل سودمند با ایران مخالف نیستند"، اما به نظر می‌رسد که هیچ‌کس دیگری در دولت ترامپ با این رویکرد موافق نیست.

او تصریح کرد که اگرچه ترامپ تصمیم‌گیرنده اصلی است، اما نشانه‌ای از تمرکز او بر مسئله ایران دیده نمی‌شود و ویتکاف نیز هم‌زمان درگیر مذاکرات در مورد غزه و اوکراین است.

از سوی دیگر، خامنه‌ای نیز با توجه به سوابق گذشته ترامپ، از جمله دستور او برای ترور قاسم سلیمانی، از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران در سال ۲۰۲۰، به دشواری می‌تواند مذاکرات را بپذیرد.
فرصتی برای توافق؟
الکس وطن‌خواه، پژوهشگر ارشد در مؤسسه خاورمیانه، نسبت به دیپلماسی خوش‌بین‌تر است. او می‌گوید که ایران حتی می‌تواند به دنبال توافقی باشد که مورد پسند ترامپ باشد، مانند خرید محصولات آمریکایی پس از سال‌ها تحریم: «اگر ایران عاقل باشد، از این فرصت استفاده می‌کند و می‌گوید، خب، این یک رئیس‌جمهور آمریکایی است که به نظر نمی‌رسد چندان درگیر این مسئله باشد.»

وطن‌خواه می‌افزاید: «او فقط می‌خواهد بگوید که توافقی بهتر از زمان اوباما در سال ۲۰۱۵ به دست آورده است.»
ایران در موقعیت تضعیف‌شده؟
در حالی که دونالد ترامپ پیشنهاد مذاکره را مطرح کرده، جمهوری اسلامی ایران در یکی از ضعیف‌ترین مقاطع تاریخ خود قرار دارد. اسرائیل دو متحد اصلی ایران، یعنی حماس، که در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به اسرائیل حمله کرد و حزب‌الله لبنان را به شدت تضعیف کرده است.

علاوه بر این، اصلی‌ترین متحد منطقه‌ای ایران، بشار اسد در سوریه نیز در دسامبر گذشته پس از یک حمله گسترده اسلام‌گرایان سنی و فتح دمشق، سقوط کرد.

ترامپ در روزهای اخیر حملات گسترده‌ای را علیه شورشیان حوثی در یمن، که به ایران مرتبط هستند و در حمایت از فلسطینیان به کشتی‌رانی در دریای سیاه حمله کرده‌اند، انجام داده است.
سایه تهدید نظامی اسرائیل
تهدید به اقدام نظامی از سوی اسرائیل بر رویکرد دیپلماسی نیز سایه افکنده است. اسرائیل سال گذشته ضربات سنگینی به پدافند هوایی جمهوری اسلامی وارد کرد.

اسرائیل به دنبال اتحاد با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس علیه ایران است، اما حمله مجدد این کشور به غزه می‌تواند هرگونه اتحاد آشکار را به خطر بیندازد.

بهنام بن طالب‌لو، پژوهشگر ارشد در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، که موضعی جنگ‌طلبانه دارد، می‌گوید که "تهدید نظامی معتبر آمریکا و اسرائیل" برای برخورد با برنامه هسته‌ای ایران ابزاری است که می‌تواند به ایجاد یک توافق قوی کمک کند.

او گفت: «در دولت آمریکا این درک وجود دارد که تهران در تلاش است تا زمان بخرد، و اگر قرار است دیپلماسی یک گزینه باشد، باید معیارهای واقعی برای آن تعیین شود.»