روایت اولین توریست‌های غربی که پس از ۵ سال ممنوعیت به کره شمالی سفر کردند

راهنماهای محلی موظف‌اند از برنامه‌ای سختگیرانه، دقیق و از پیش تاییدشده پیروی کنند، برنامه‌ای که در این تور شامل بازدید از یک داروخانه جدید و کاملا مجهز بودبی بی سی: «به رهبران توهین نکنید. به ایدئولوژی بی‌احترامی نکنید. و از قضاوت کردن پرهیز کنید.»

زمانی که گردشگران غربی آماده عبور از مرز کره شمالی می‌شوند، راهنمایان تور این قوانین را برایشان می‌خوانند. کره شمالی کشوری است که بسیاری آن را مرموزترین و سرکوبگرترین حکومت جهان می‌دانند.

بعد از این، نوبت به اطلاعات عملی می‌رسد: هیچ سیگنال تلفن، اینترنت یا دستگاه خودپردازی وجود ندارد.

روآن بیرد، مدیر «تورهای یانگ پایونیر» می‌گوید: «مردم کره شمالی ربات نیستند. آن‌ها عقاید، اهداف و حس شوخ‌طبعی خودشان را دارند. ما در جلسات توجیهی، مسافران را تشویق می‌کنیم که به آن‌ها گوش دهند و درکشان کنند.» شرکت یانگ پایونیر تورز یکی از دو شرکت غربی است که پس از پنج سال وقفه، سفرهای خود را به کره شمالی از سر گرفته است.
روآن و چند راهنمای دیگر اجازه یافته‌اند که فعالیت‌های خود را در ارتباط با سفر به کره شمالی دوباره آغاز کنندکره شمالی با آغاز همه‌گیری کووید مرزهای خود را بست و ورود دیپلمات‌ها، امدادرسانان و گردشگران را ممنوع کرد، به گونه‌ای که تقریبا هیچ اطلاعاتی از وضعیت این کشور در دسترس نبود.

کره شمالی پس از آن، بیش از پیش خود را از جهان منزوی کرده و به حمایت روسیه و چین متکی شده است، تا جایی که بسیاری تردید داشتند که دوباره به غربی‌ها اجازه ورود دهد.

اما پس از سال‌ها تلاش و چندین آغاز ناموفق، روآن و چند راهنمای تور دیگر اجازه یافتند فعالیت خود را از سر بگیرند. او تنها در عرض پنج ساعت گروهی از مسافران مشتاق را گرد هم آورد که نمی‌خواستند این فرصت کمیاب را از دست بدهند. بیشتر آن‌ها ویدیونگار و عاشق سفر بودند، برخی برای اینکه کره شمالی را هم به‌عنوان آخرین کشور به فهرست کشورهایی که دیده‌اند اضافه کنند، و عده‌ای هم علاقه‌ای خاص به این کشور داشتند.

پنجشنبه گذشته، گردشگرانی از بریتانیا، فرانسه، آلمان و استرالیا از مرز چین عبور کردند و وارد منطقه دورافتاده راسون در کره شمالی شدند تا سفر چهار شبه خود را آغاز کنند.
گردشگرانی از بریتانیا، فرانسه، آلمان و استرالیا با عبور از مرز چین، سفر چهار شبه خود را آغاز کردنددر میان آن‌ها مایک اوکِنِدی، یوتیوبر ۲۸ ساله بریتانیایی، نیز حضور داشت. با وجود شهرت کره شمالی به سخت‌گیری، او از میزان کنترل شدید در این کشور شگفت‌زده شد. مانند همه سفرهای گردشگری به کره شمالی، راهنمایان محلی آن‌ها را همراهی و از برنامه‌ای سخت‌گیرانه و از پیش تأییدشده پیروی می‌کردند. این برنامه شامل بازدیدهای حساب‌شده و از پیش برنامه‌ریزی‌شده از یک کارخانه آبجوسازی، یک مدرسه و یک داروخانه جدید و کاملا مجهز بود.

بن وستون، یکی از راهنمایان تور از منطقه سافک بریتانیا، سفر به کره شمالی را به «اردوی مدرسه» تشبیه می‌کند. او می‌گوید: «بدون همراهی راهنماها نمی‌توانید از هتل خارج شوید.»

مایک می‌گوید: «چند بار حتی مجبور شدم به راهنماها اطلاع بدهم که می‌خواهم از سرویس بهداشتی استفاده کنم. در هیچ جای دنیا چنین چیزی را تجربه نکرده بودم.»

به رغم نظارت شدید و همراهی دائمی راهنماها، مایک توانسته بود گوشه‌هایی از زندگی واقعی را ببیند. او می‌گوید: «همه مشغول به کار بودند، به نظر نمی‌رسید کسی وقت آزاد داشته باشد. تماشای این صحنه تا حدی غم‌انگیز بود.»

در جریان بازدید از مدرسه، گروهی از دانش‌آموزان هشت‌ ساله رقصی را اجرا کردند که در پس‌زمینه آن انیمیشن‌هایی از برخورد موشک‌های بالستیک به اهدافی نمایش داده می‌شد. در ویدیویی از این صحنه، دختران و پسرانی با دستمال‌گردن‌های قرمز دیده می‌شوند که سرود می‌خوانند، در حالی که روی پرده پشت سرشان تصاویر انفجار دیده می‌شود.
مایک شاهد اجرای رقص گروهی از کودکان هشت‌ساله با پس‌زمینه‌ای از انیمیشن‌های موشک‌های بالستیک بوددر حال حاضر، گردشگران از پیونگ‌یانگ، پایتخت کره شمالی، دور نگه داشته می‌شوند. گرِگ وکزی از «تورها‌ی کوریو»، شرکت گردشگری دیگری که اجازه ازسرگیری فعالیت یافته، تایید می‌کند که برنامه کنونی شامل «مکان‌های مهم و شاخص» پیونگ‌یانگ نیست. او گمان می‌کند که مقامات کره شمالی، راسون را به‌عنوان منطقه آزمایشی انتخاب کرده‌اند، زیرا این منطقه محدودتر و کنترل آن آسان‌تر است.

راسون به عنوان یک منطقه ویژه اقتصادی تاسیس شده تا سیاست‌های مالی جدید را به‌ صورت آزمایشی اجرا کند و عملا به یک جزیره کوچک سرمایه‌داری در دل کشوری سوسیالیستی تبدیل شده است. تاجران چینی در همکاری با کره‌ای‌ها شرکت‌های مشترک راه‌اندازی کرده‌اند و می‌توانند نسبتا به آنجا آزادانه رفت‌وآمد کنند.

جو اسمیت، که قبلا هم به کره شمالی سفر کرده و پیش‌تر برای پلتفرم تخصصی «اِن کِی نیوز» درباره این کشور می‌نوشت، بار سوم است که به آنجا رفته است. او می‌گوید: «احساس می‌کنم هرچه بیشتر به کره شمالی سفر کنم، کمتر درباره‌اش می‌دانم. هر بار پرده کمی کنار می‌رود، اما همین باعث می‌شود پرسش‌های بیشتری در ذهنم شکل بگیرد.»

نقطه عطف سفر جو، بازدیدی غیرمنتظره و خارج از برنامه از یک بازار کالاهای لوکس بود. در این بازار اقلامی مانند شلوار جین، عطر، کیف‌های تقلبی لویی ویتون و ماشین لباس‌شویی‌های ژاپنی فروخته می‌شد که احتمالا از چین وارد شده بود. گردشگران اجازه عکاسی نداشتند و حدس آنها این بود که این ممنوعیت برای پنهان کردن این فضای مصرف‌گرایانه از بقیه کشور باشد.

جو می‌گوید: «این تنها جایی بود که کسی انتظار حضور ما را نداشت. شلوغ و واقعی به نظر می‌رسید، جایی بود که مردم کره شمالی واقعا به آن رفت‌وآمد می‌کردند. خیلی جالب بود.»
جو سه بار به کره شمالی سفر کرده استاما به گفته راهنمایان با تجربه تور، محدودیت‌های این سفر بیشتر از دفعات قبل بود. فرصت‌های کمتری برای گشت‌وگذار در خیابان‌ها، رفتن به آرایشگاه یا سوپرمارکت و گفت‌وگو با مردم محلی وجود داشت.

گرِگ از شرکت گردشگری «کوریو تورز» می‌گوید که مقامات کره شمالی دلیل محدودیت‌های موجود را نگرانی‌های مربوط به کرونا عنوان کرده‌اند. او می‌گوید: «به نظر می‌رسد هنوز درگیر این مسئله هستند. در مرز چمدان‌های ما را ضدعفونی کردند، دمای بدنمان را اندازه گرفتند و تقریبا ۵۰ درصد مردم هنوز ماسک می‌زنند.» گرِگ مطمئن نیست که این اقدامات ناشی از نگرانی واقعی است یا صرفا راهی برای کنترل بیشتر مردم.

گمان می‌رود که کرونا آسیب شدیدی به کره شمالی وارد کرده باشد، اما ابعاد واقعی آن نامشخص است.

راهنمایان محلی همان روایت رسمی دولت را تکرار می‌کردند که ویروس کرونا از طریق بالونی که از کره جنوبی فرستاده شده بود، وارد کشور شد و ظرف ۹۰ روز به طور کامل ریشه‌کن شد. اما روآن، که بیش از ۱۰۰ بار به کره شمالی سفر کرده، احساس می‌کرد راسون از محدودیت‌های سختگیرانه کرونایی آسیب دیده است. او گفت بسیاری از کسب‌وکارهای چینی تعطیل شده‌اند و کارگرانشان این منطقه را ترک کرده‌اند.

جو هم که تجربه زیادی از سفر به کره شمالی دارد، به فرسودگی ساختمان‌ها اشاره می‌کند. او می‌گوید: «بیشتر مکان‌ها نور کمی داشتند و به‌جز اتاق‌های هتل ما، خبری از گرمایش نبود.» او به بازدید از یک گالری هنری سرد، تاریک و متروکه اشاره می‌کند و می‌افزاید: «انگار فقط برای ما درهایش را باز کرده بودند.»
برخی از گردشگران می‌گویند راسون، منطقه‌ای که از آن بازدید کردند، ظاهری فرسوده داشت، با جاده‌هایی «افتضاح» و ساختمان‌هایی که رو به ویرانی بودندجو می‌گوید که عکس‌های رسمی حکومت شاید کره شمالی را تمیز و درخشان نشان دهند، اما از نزدیک که نگاه کنید، متوجه می‌شوید «جاده‌ها وحشتناک‌اند، پیاده‌روها ناهموار و لق‌اند، و ساختمان‌ها به طرز عجیبی ساخته شده‌اند.» او اتاق هتلش را قدیمی و کثیف توصیف می‌کند و می‌گوید بیشتر شبیه «اتاق نشیمن مادربزرگش» بود. تمام شیشه پنجره هم ترک برداشته بود.

او می‌گوید: «پنج سال وقت داشتند تا اوضاع را سر و سامان بدهند. مقامات کره شمالی روی اینکه چه چیزی را به گردشگران نشان دهند بسیار حساس‌اند. اگر این بهترین چیزی است که دارند، از فکر کردن به وضعیت بقیه کشور وحشت دارم.» بیشتر مناطق کشور از دید پنهان نگه داشته می‌شوند و گفته می‌شود که بیش از ۴۰ درصد مردم دچار سوءتغذیه‌اند و به کمک نیاز دارند.
جو می‌گوید که اتاقش در هتل شبیه «اتاق نشیمن مادربزرگش» بودیکی از معدود فرصت‌هایی که گردشگران در کره شمالی برای تعامل با مردم محلی دارند، از طریق راهنماها است که گاهی انگلیسی صحبت می‌کنند. در این سفرهای اخیر، برخلاف انتظار و با وجود دستگاه تبلیغاتی گسترده رژیم و محدودیت‌های شدید اطلاعاتی، راهنماها اطلاعات خوبی داشتند. گرِگ می‌گوید احتمالا دلیل این آگاهی این است که این راهنماها با تاجران چینی که به این کشور رفت‌وآمد دارند، صحبت می‌کنند.

آن‌ها از تعرفه‌های تجاری ترامپ و جنگ اوکراین خبر داشتند. حتی می‌دانستند که نیروهای کره شمالی درگیر این جنگ هستند. اما وقتی جو عکسی از سوریه نشان داد، راهنمایش از سرنگونی بشار اسد بی‌اطلاع بود. او می‌گوید: «با احتیاط برایش توضیح دادم که گاهی مردم وقتی از رهبرشان ناراضی باشند، علیه او قیام می‌کنند و او را از قدرت برکنار می‌کنند. ابتدا حرفم را باور نمی‌کرد.»

چنین گفت‌وگوهایی باید با احتیاط زیادی انجام شود. قوانین سخت‌گیرانه، شهروندان کره شمالی را از بیان آزادانه عقایدشان منع می‌کند. اگر گردشگران بیش از حد سوال بپرسند یا اطلاعات زیادی را فاش کنند، ممکن است راهنمایشان یا حتی خودشان را به خطر بیندازند.
مایک می‌گوید که گفت‌وگو درباره سیاست بین‌المللی با راهنماها باید با احتیاط انجام شودمایک اعتراف می‌کند که گاهی این وضعیت باعث اضطرابش می‌شد. در بازدید از «خانه دوستی کره شمالی و روسیه»، از او خواستند که در دفتر یادبود بازدیدکنندگان یادداشتی بنویسد. او می‌گوید: «ذهنم کاملا خالی شد و چیزی مثل «برای جهان آرزوی صلح دارم» نوشتم. بعدا راهنمایم گفت که این جمله مناسبی برای نوشتن نبود. همین باعث شد که دچار اضطراب و نگرانی شوم.»

«در مجموع، راهنماها خیلی خوب عمل کردند و کاری کردند که احساس امنیت کنیم. فقط یکی دو بار پیش آمد که با خودم گفتم: این دیگر واقعا غیرعادی است.»

از دید گرِگ از شرکت «کوریو تورز»، این تعاملات یکی از مهم‌ترین جنبه‌های گردشگری در کره شمالی است. او می‌گوید: «مردم کره شمالی فرصتی پیدا می‌کنند تا با خارجی‌ها ارتباط برقرار کنند. این ارتباط به آن‌ها امکان می‌دهد که دیدگاه‌های جدیدی پیدا کنند، و در کشوری به این اندازه بسته، این مسئله اهمیت زیادی دارد.»

اما گردشگری در کره شمالی موضوعی بحث‌برانگیز است، به‌ویژه که گردشگران قبل از نیروهای امدادرسان و بیشتر دیپلمات‌های غربی، از جمله نمایندگان بریتانیا، اجازه ورود پیدا کرده‌اند. منتقدان، ازجمله جوآنا هوسانیاک از «ائتلاف شهروندی برای حقوق بشر کره شمالی»، معتقدند که این سفرها در درجه اول به نفع رژیم آن کشور تمام می‌شود.

او می‌گوید: «این سفرها مثل گردشگری در کشورهای فقیر دیگر نیست که از درآمد حاصل از آن سودی به مردم محلی برسد. بیشتر مردم کره شمالی حتی از وجود این گردشگران بی‌خبرند. پولی که گردشگران خرج می‌کنند مستقیما به دولت می‌رسد و در نهایت صرف تامین هزینه‌های نظامی می‌شود.»

یک گفت‌وگو هنوز در ذهن مایک، یوتیوبر مسافر، مانده است. در بازدید از یک مدرسه‌، دختری پس از ملاقات با او گفت که امیدوار است روزی بتواند به بریتانیا سفر کند. مایک می‌گوید: «دلم نیامد به او بگویم که شانسش برای این کار بسیار، بسیار کم است.»