«شوهرت شکنجه می‌شود و این تقصیر توست»

شوهر سوتلانا به دست روس‌ها اسیر شدبی بی سی: سوتلانا می‌گوید هرگز «حتی برای یک لحظه» هم به فکر خیانت به کشورش نبوده است.

در دیدار با او در آپارتمانش نزدیک کی‌یف می‌گوید: «شوهرم هرگز مرا نمی‌بخشید.»

این زن ۴۲‌ساله در انتظار خبری از دیما شوهرش بود که به عنوان پزشک ارتش به اسارت نیرو‌های روس درآمده بود و بیش از دو سال بعد ناگهان تماس تلفنی از او دریافت کرد.

فردی در پایان تماس تلفنی به او گفت اگر به اوکراین خیانت کند با شوهرش دیما رفتار بهتری خواهد شد و حتی ممکن است آزاد شود.
طبق دستورالعمل سرویس امنیتی اوکراین، سوتلانا تمام تماس‌های خود را با «دیمیتری» ضبط کردسوتلانا توضیح می‌دهد: «شماره تماس اوکراینی بود. تماس را پاسخ دادم و مردی با لهجه روسی پشت خط بود که خودش را دیمیتری معرفی کرد.»

«او گفت تو می‌توانی دفتر ثبت‌نام نظامیان اوکراین را به آتش بکشی یا خودرو‌های نظامی را به آتش بکشی یا در جعبه‌های برق خطوط راه‌آهن اوکراین خراب‌کاری کنی.»

یک انتخاب دیگر هم در برابر او قرار داشت و آن هم افشای مکان نیرو‌های پدافند هوایی اطراف بود، نیرو‌ها و تجهیزات نظامی که آسمان و پهنه‌های هوایی اوکراین را در برابر پهپاد‌ها و موشک‌های روسیه محافظت می‌کنند.

به محض آنکه دیمیتری پیشنهاد خود را مطرح کرد سوتلانا به یاد توصیه‌ها و آموزش‌های مسئولان اوکراین در صورت مواجهه با نیرو‌های روس افتاد که تا می‌توانید وقت بخرید و مکالمه را ضبط کنید و از هر چه می‌توانید عکس بگیرید و آن را گزارش دهید.

سوتلانا هم این تماس را گزارش داد و از پیام‌های این فرد اسکرین‌شات گرفت که آنها را به بی‌بی‌سی نشان داد.

سرویس امنیتی اوکراین به او گفت که روس‌ها را در طول مدت تحقیق مشغول نگه دارد به همین دلیل او وانمود کرد با بمب‌گذاری و آتش زدن خطوط راه‌آهن اوکراین موافق است.

همان طور که در اتاق نشیمن ساده او نشسته بودیم و صدای آژیر‌های حمله هوایی مدام از خارج از خانه به گوش می‌رسید او فایل‌های صوتی ضبط‌ شده از دو تماس صوتی تلگرام با دیمیتری را برای ما پخش کرد. در طول تماس دیمیتری دستور‌العمل ساخت کوکتل‌مولوتف را به او آموزش می‌داد.

دیمیتری توضیح می‌داد: «یک لیتر روغن چراغ را در بطری بریز و کمی بنزین به آن اضافه کن، به سوی اتصالات راه‌آهن برو. مراقب باش که دوربین‌های امنیتی در آن قسمت نباشد. اگر لازم شد کلاهی بر سرت بگذار تا چهره‌ات دیده نشود.»

او همچنین به سوتلانا توصیه کرد که وقتی حدود یک تا دو کیلومتر از هدف مورد نظر دور شد تلفن همراه خود را در حالت پرواز قرار دهد تا سیگنال‌های دریافتی تلفن او نتواند مورد استفاده بازرسان و ماموران قرار گیرد.

«می‌دانی جعبه رله چیست؟ از آن عکس بگیر. این باید هدف حمله آتش‌افروزانه‌اش باشد»، دیمیتری توضیح داد و خواهان مدرکی برای انجام ماموریت شد.

«تاریخ امروز را روی یک قطعه کاغذ بنویس و همراه با این قطعه کاغذ از آن عکس بگیر.»

دیمیتری به او گفت که به ازای این کارها می‌تواند امکان تماس تلفنی او را با همسرش فراهم کند یا ترتیبی دهد که بسته‌ای به دست او برسد.

مدتی بعد سرویس امنیتی اوکراین به سوتلانا گفت مردی که با او صحبت می‌کرده واقعا در روسیه بوده است و او باید این تماس را قطع کند. سوتلانا به دیمیتری گفت که نظرش در مورد انجام این ماموریت تغییر کرده است.

سوتلانا می‌گوید: «این زمانی بود که تهدید‌ها شروع شد. این مرد گفت که همسر مرا خواهند کشت و هرگز دوباره او را نخواهم دید.»

تا چند روز او مرتب تماس می‌گرفت و می‌گفت: «شوهرت شکنجه می‌شود و این تقصیر توست!»

از سوتلانا می‌پرسم: «چقدر نگران بودی که او تهدید‌های مربوط به آزار و شکنجه دیما را عملی کند؟» اشک در چشمانش جمع می‌شود و می‌گوید: «قلبم به درد می‌آمد و فقط می‌توانستم دعا کنم که این طور نباشد، خدایا خودت کاری کن که چنین اتفاقی نیفتد.»

«از طرفی فکر می‌کردم این مرد هیچ ارتباطی با زندانیان ندارد و از طرف دیگر از خودم می‌پرسیدم که اگر واقعا بتواند چنین کارهایی انجام دهد، من چطور بعد از این می‌توانم زندگی کنم و با خودم کنار بیایم.»
پیامد حمله‌ای که گمان می‌رود توسط یک خرابکار اوکراینی انجام شده باشددر اطلاعیه سرویس امنیتی اوکراین که برای بی‌بی‌سی ارسال شده، آمده است که همکاری با ماموران روسی «به هیچ عنوان باعث بهبود و آسانی وضعیت و شرایط فرد اسیر و زندانی نخواهد شد و برعکس ممکن است امکان و احتمال تبادل آنها را به طور آشکاری دشوار‌تر کند.

مقامات از همه بستگان می‌خواهند که در صورت ارتباط بر‌قرار کردن ماموران روسی فورا با نیرو‌های امنیتی اوکراین تماس بگیرند.

افرادی که چنین کنند مورد «حمایت» قرار می‌گیرند و با آنها به عنوان قربانی این ماجرا برخورد می‌شود.

سرویس امنیتی اوکراین می‌گوید: «اگر بستگان اسرا قبول کنند که عملیات خرابکاری یا جاسوسی انجام دهند این کار خیانت تلقی خواهد شد که حداکثر مجازات آن حبس ابد خواهد بود.»

مقامات به طور مرتب از دستگیری اوکراینی‌هایی خبر می‌دهند که مرتکب خیانت به کشور شده‌اند یا موقعیت مکانی نیرو‌های نظامی اوکراین را به روسیه گزارش کرده‌اند.

رسانه‌های طرفدار روسیه به طور مداوم ویدئو‌هایی از اوکراینی‌هایی که خودرو‌های نظامی اوکراین را آتش می‌زنند یا در اتصالات الکتریکی راه‌آهن خرابکاری می‌کنند منتشر می‌کند.

برخی از متخلفان این کار را برای پول انجام می‌دهند که ماموران مشکوک روسی به آنها پرداخت می‌کنند، اما بستگان درمانده اسرا هم گاهی مرتکب چنین حمله‌هایی می‌شوند.
به گفته پترو یاتسنکو، عوامل روسی با حدود نیمی از خانواده‌های اسرا تماس می‌گیرندپترو یاتسنکو، از مقامات ارشد نظامی ارتش اوکراین در زمینه رفتار با زندانیان جنگی و اسیران نظامی، می‌گوید ماموران روسی با بیش از نیمی از خانواده‌ها و بستگان اسیران جنگی تماس بر‌قرار می‌کنند.

پترو می‌گوید: «آنها در موقعیت آسیب‌پذیری قرار دارند و برخی از آنها حاضرند هر کاری انجام دهند. ما تلاش می‌کنیم آنها را آموزش دهیم که چنین کارهایی هیچ کمکی به عزیزان در اسارت آنها نخواهد کرد.»

پترو می‌گوید اعمالی مانند آتش زدن خودرو‌های نظامی آسیب و صدمه چشمگیری به نیرو‌های نظامی اوکراین نمی‌زند. «اما اتحاد و یکپارچگی جامعه اوکراین را به هم می‌زند و این مشکلی اساسی است.»

و البته او می‌گوید که برای مثال اگر فردی موقعیت سیستم دفاعی را به دشمن گزارش کند، مشکلات بزرگی برای ما ایجاد می‌کند.

مقام‌های اوکراینی تعداد شهروندان این کشور را که در جنگ اسیر شده‌اند، اعلام نکرده‌اند اما تخمین زده می‌شود که این تعداد حدود ۸۰۰۰ نفر باشد.

یک منبع آگاه از سرویس امنیتی اوکراین به بی‌بی‌سی گفت که تعداد مواردی که بستگان قبول می‌کنند با روسیه همکاری کنند کم است.

دولت روسیه در پاسخ به بی‌بی‌سی گفته است همه این ادعا‌ها که روسیه از خانواده‌های اسیران نظامی به عنوان اهرم فشار استفاده می‌کند «بی‌اساس» است و روسیه با «سربازان اوکراینی به صورت انسانی و رعایت کامل کنوانسیون ژنو و حقوق بشردوستانه رفتار می‌کند».

روسیه هم اوکراین را به استفاده از چنین فشار‌ها و روش‌هایی متهم کرده است.

«عوامل اوکراینی به طور فعال تلاش می‌کنند تا ساکنان روسیه را وادار کنند تا اعمالی مانند خرابکاری و خیانت در خاک روسیه انجام دهند و زیر‌ساخت‌ها و امکانات شهری حساس این کشور را هدف قرار دهند.»
وقتی شوهر سوتلانا به خانه بازگشت، احساس می‌کرد که عشقش را از چنگ مرگ بیرون کشیده‌ استدیما، همسر سوتلانا، حدود سه ماه پیش از اسارت آزاد شد. این زوج اکنون دوباره به یکدیگر پیوسته‌اند و از بازی با پسر چهار‌ساله‌شان وُوا لذت می‌برند.

سوتلانا سرانجام پس از آزادی همسرش چه احساسی دارد؟

او می‌گوید: «چنان اشک شوقی می‌ریختم که گویی هرگز گریه نکرده بودم. احساس می‌کردم عشقم را از دندان مرگ بیرون کشیده‌ام.»

دیما به همسرش گفته است که روس‌ها تهدید‌های خود را برای تنبیه او به دلیل عدم همکاری همسرش عملی نکرده‌اند.

وقتی سوتلانا به او درباره تماس‌های تلفنی گفت دیما تعجب کرد.

سوتلانا در حالی که چشمک می‌زند، می‌گوید: «او از من پرسید چطور توانستی از پس آنها برآیی؟ همان طور که همیشه می‌گفتم من همسر یک افسر هستم.»