مطالعات داخل ایران از نقاط ضعف، خطرات و تهدیدهای سواحل مکران به عنوان رقیب تهران چه می‌گویند؟

یورونیوز: فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت ایران در کنفرانس خبری هفتگی روز سه‌شنبه درباره طرح انتقال پایتخت گفت که جایگزین تهران قطعا شهری در جنوب کشور خواهد بود و منطقه مکران برای استقرار و توسعه این شهر در نظر گرفته شده است.

مکران نام مناطقی ساحلی در جنوب استان سیستان و بلوچستان است که با حدود ۹۰۰ کیلومتر طول از راس الکوه در غرب جاسک و حد میناب در ایران تا پاکستان گسترده شده و از اهمیت استراتژیک برخوردار است.

علی خامنه‌ای، رهبر ایران طی دو دهه گذشته بارها بر لزوم توسعه این منطقه تاکید کرده، منطقه‌ای که او در دوران حکومت محمدرضا پهلوی مدتی به ۳۰۰ کیلومتری آن یعنی ایرانشهر تبعید شده بود. او در تازه‌ترین اقدام، در بند چهارم «سیاست‌های کلی توسعه دریا محور» که آبان ماه سال گذشته ابلاغ کرد، تاکید کرد: «تدوین طرح جامع توسعه دریامحور با پهنه‌بندی دریا، کرانه و پس‌کرانه و تعیین سهم و جغرافیای جمعیت، تجارت، صنعت، کشاورزی و گردشگری، خصوصاً در سواحل و جزایر جنوب و بالاخص سواحل مکران با تاکید بر هویت ایرانی-اسلامی طی حداکثر یک سال پس از ابلاغ سیاست.»

کمی بیش از یکسال پس از ابلاغ رهبر ایران، محمدرضا عارف، معاون اول مسعود پزشکیان نیزبا اشاره به این که طی ۳۰ سال گذشته همواره بحث انتقال پایتخت از تهران به شهر دیگری مطرح بوده، گفت که مکران منطقه مناسبی برای اجرای طرح انتقال پایتخت است. او روز دوشنبه گفت: «مراکز دیگری هم برای انتقال پایتخت در گذشته مطرح بود اما هر کدام محدودیت‌های خاص خود را داشتند، مثلا مشکل تامین آب داشتند یا گرفتار سایر مسائل حاشیه‌ای بودند.»

کمی پیش‌تر، مسعود پزشکیان نیز با اشاره به محدودیت‌های پیش‌آمده در زمینه توسعه و اداره تهران، گفت که با توجه به مشکل کمبود آب و نابرابری منابع و مصارف در تهران، بهتر است که پایتخت به شهری در کنار دریا منتقل شود.

اما حداقل دو مطالعه انجام شده در ایران حاکی از وجود نقاط ضعف و مشکلات جدی در منطقه مکران است.

عباس‌ علی‌پور از اعضای هیات علمی دانشگاه امام حسین، وابسته به سپاه پاسداران در سال ۱۳۹۵ با انتشار نتایج پژوهشی با اذعان به مزایا و نقاط قوتی که در مورد سواحل جنوبی ایران مطرح می‌شود، تاکید کرد که در توسعه این مناطق باید به نقاط ضعف و تهدیدهای متوجه آن توجه کرد و رویکرد محافظه‌کارانه‌ای در توسعه آن در پیش گرفت.
نقاط ضعف سواحل مکرانارائه راهبردهای آمایش منطقه‌ای سواحل مکران ج.ا.ایران با رویکرد توسعه و امنیت پایدار نوشته عباس علی‌پوردر این مقاله، ۱۳ نقطه ضعف برای منطقه مکران برشمرده شده است، از جمله محرومیت شدید و توسعه نیافتگی منطقه، ضعف شدید زیرساخت‌ها، شرایط آب و هوایی شرجی و کمبود آب و بارندگی، وجود ناامنی، دوری از منابع انرژی.
تهدیدهای متوجه سواحل مکرانارائه راهبردهای آمایش منطقه‌ای سواحل مکران ج.ا.ایران با رویکرد توسعه و امنیت پایدار نوشته عباس علی‌پورآقای علی‌پور و همکارانش همچنین یادآور شدند که تهدیدهایی مانند حضور نظامی و اقتصادی آمریکا و سایر قدرت‌های غربی در دریای عمان و خلیج فارس، حضور طالبان و القاعده در افغانستان و پاکستان، تهدیدهای تروریستی برای تجار و سرمایه‌گذاران و احتمال ایجاد رانت‌های دولتی متوجه این منطقه است.

در همین حال، عزت‌الله قنواتی از اساتید دانشکده جغرافیای دانشگاه خوارزمی تهران هم در سال ۱۴۰۰ نتایج پژوهشی را منتشر کرد که آسیب پذیری ایران در منطقه مکران را از افزایش سطح جهانی آب دریا تحلیل کرد.

آقای قنواتی و همکارانش تلاش کردند تا شاخص آسیب‌پذیری خط ساحلی منطقه مکران را بر پایه متغیرهای شیب ساحلی، ارتفاع منطقه‌ای ساحل، نرخ تغییر خط ساحلی، ارتفاع موج‌های دریا، افزایش نسبی سطح دریا، میانگین جزر و مد اندازه‌گیری کنند.

آنها به این نتیجه رسیدند که طغیان دریا و فرسایش تهدیدی جدی برای این مناطق در آینده نزدیک خواهد بود. در نتیجه‌گیری این پژوهش همچنین آمده است: «مراکز جمعیتی و زیرساخت‌های اطراف خلیج‌های چابهار و پزم تیاب با آسیب‌پذیری بسیار بالا تا متوسط ​​مواجه‌اند.»