ادعای گمراه کننده بانک مرکزی درمورد کاهش نرخ تورم
+17
رأی دهید
-1
بی بی سی: بهرنگ تاجدینهمزمان با اعتراض‌های مردمی به وضع معیشت و افزایش سرسام‌آور نرخ ارز، بانک مرکزی ایران در گزارشی اعلام کرده که نرخ تورم سالانه در آذرماه به پایین‌ترین سطح در چهار سال اخیر رسیده است. این گزارش که گمراه‌کننده به نظر می‌رسد انتقادهایی از عملکرد بانک مرکزی در انتشار گزینشی، ناقص و با تأخیر آمارهای اقتصادی را برانگیخته است.
بانک مرکزی که مدت‌هاست انتشار منظم آمار تورم را متوقف کرده، در این گزارش نموداری را منتشر کرده که نشان میدهد نرخ تورم مصرف‌کننده در پایین‌ترین سطح از اواسط سال ۱۳۹۹ است.
نمودار بانک مرکزی ایران از نرخ تورم از آذر ۱۳۹۹ تا آذر ۱۴۰۳چرا گزارش بانک مرکزی گمراه‌کننده است؟گزارش بانک مرکزی احتمالاً با این انگیزه منتشر شده که نشان بدهد تورم کنترل شده و فشار گرانی بر جیب مردم کاهش یافته است ولی واقعیت چیز دیگری است.
فارغ از این‌که نرخ تورم ۲۰ درصد باشد یا ۶۰ درصد، اگر درآمد مردم به همین نسبت بالا نرود، قدرت خریدشان کاهش پیدا می‌کند. این اتفاقی است که در سال‌های اخیر برای گروه‌های زیادی از جمله بازنشستگان افتاده است.
واقعیت این است که تورم ۳۶.۳ درصدی در مقیاس ۳۵ سال اخیر ایران هم نرخ بالایی است و طبق آمار خود بانک مرکزی، در ۲۹ سال از ۳۰ سال قبل از این بازه (یعنی بین سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۸) نرخ تورم تنها یک سال بالاتر از این رقم بوده است.
علاوه بر آن، مرکز آمار که دولت آن را مرجع رسمی اعلام نرخ تورم تعیین کرده، نرخ تورم سالانه را در آذرماه ۳۲.۵ درصد اعلام کرده بود. در نتیجه طبق روایت بانک مرکزی، نرخ تورم بالاتر میزان رسمی این شاخص است.
در کنار این، مدتی طول می‌کشد تا اثر گرانی‌های ناشی از بالا رفتن شدید نرخ ارز در آمار تورم نمایان شود.
اعتراض بازنشستگان در شهر اهوازنرخ رسمی در برابر تورمی که احساس میشودهر نهادی برای برآورد میزان تورم، تعدادی کالا و خدمات مصرفی را انتخاب می‌کند که قرار است میانگین سبد مصرف همه خانواده‌های کشور -در مورد بانک مرکزی شهرنشینان- باشد و با بررسی تغییرات قیمت اقلام این سبد، نرخ تورم را محاسبه می‌کند. ولی این سبد با سبد مصرف اکثر خانوارها متفاوت است.
مثلاً حدود یک سوم این سبد را اجاره خانه تشکیل میدهد. اگر شما اجاره‌نشین نباشید، ترکیب این سبد مرجع نرخ تورم با زندگی شما متناسب نیست.
از طرف دیگر اگر اجاره‌نشین هستید و مثلاً بیشتر از نصف درآمدتان را صرف اجاره می‌کنید و اجاره خانه‌تان نسبت به پارسال دو برابر شده، باز هم نرخ تورمی که شما احساس می‌کنید، با این نرخ مرجع تفاوت دارد.
سطح درآمد هم در نرخ تورم هر خانواده تأثیر دارد. برای مثال نان بخش بزرگی از هزینه خانوارهای کم‌درآمد را تشکیل میدهد. در نتیجه وقتی نان گران می‌شود، نسبت به پردرآمدها تأثیر شدیدتری بر خرج زندگی‌‌شان و نرخ تورمی می‌گذارد که احساس می‌کنند.
در میان اعتراض‌ها به گرانی‌ها و افزایش نرخ ارز، بانک مرکزی اعلام کرده که طبق محاسباتش، نرخ تورم سالانه در آذرماه به ۳۶.۳ درصد رسیده و این پایین‌ترین رقم در چهار سال اخیر است. خبرنگار اقتصادی‌مان بهرنگ تاج‌دین می‌گوید این آمار به معنی بهتر شدن وضع معیشتی مردم نیست. pic.twitter.com/fiSaoG8g6s
— BBC NEWS فارسی (@bbcpersian) December 30, 2024
استقلال زیر سؤال
انتشار آمارهای اقتصادی به صورت گزینشی، نامرتب، غیررسمی و با تأخیر و حذف جزئیات، جایگاه بانک مرکزی به عنوان یک مرجع (اسماً) مستقل از دولت را زیر سؤال برده است.
برای نمونه همین آمار تورم به صورت یک نمودار روی سایت این نهاد منتشر شده و خبری از ریز آمار و ارقام ماه‌های قبل نیست. کلاً بانک مرکزی چنین جزئیاتی را فقط تا پایان سال ۱۴۰۱ منتشر کرده است.
در کل هم در سال‌های اخیر بانک مرکزی (یا مقام‌های آن) تنها وقتی برآوردشان از تورم را علنی می‌کنند که بتوانند بگویند کاهش پیدا کرده است و در موارد دیگر، حتی آمار خود این نهاد را هم تکذیب کرده‌اند.
نمونه دیگرش، توقف تقریباً یک‌ساله انتشار گزارش‌های ماهانه قیمت مسکن در تهران است که در دوران افزایش شدید قیمت اتفاق افتاد.
در کنار این، بعضی وقت‌ها انتشار آمار «نامطلوب» آن‌قدر به تأخیر می‌افتد که دیگر قدیمی شده باشد و ارزش خبری نداشته باشد.
یک نمونه‌اش گزارش‌های هزینه و درآمد خانوار است که تا سال ۱۳۹۶، معمولاً هر تابستان منتشر می‌شد.
ولی از آن سال، برای چند سال منتشر نشد تا این‌که چند ماه پیش به یک باره گزارش‌های سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ یک‌جا منتشر شد؛ ولی بسیاری از جزئیات درآمد و هزینه خانوارها از گزارش و ریز وضعیت استان‌ها از آن حذف شده بود.
با وجود این‌که کمتر از سه ماه به پایان سال ۱۴۰۳ باقی مانده، بانک مرکزی گزارش سال ۱۴۰۲ را هنوز منتشر نکرده است.
علاوه بر این‌ها، در شرایطی که به نظر می‌رسد دولت مسعود پزشکیان تصمیم گرفته نگاه واقع‌بینانه‌تری به وضع اقتصاد داشته باشد، رئیس کل بانک مرکزی همچنان درباره دلایل مشکلات، آدرس اشتباه میدهد.
مثلاً یک هفته پیش عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد در جلسه کمیسیون اقتصادی مجلس گفته بود تنش‌های منطقه‌ای، خطر درگیری با اسرائیل و نیز انتخاب دوباره دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا طبیعتاً روی انتظارات تورمی و نرخ ارز تأثیر منفی می‌گذارد.
ولی محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی همچنان با نادیده گرفتن این تحولات، بالا رفتن قیمت دلار را به «سایتی که در آمریکا ثبت شده» نسبت داد.
واقعیت این است که این صحبت‌ها و نیز سیاست‌‌های بانک مرکزی در زمینه انتشار به قول روزنامه دنیای اقتصاد «دلبخواهی» آمارهای اقتصادی، نه تنها به اعتبار این نهاد، بلکه به اعتماد عمومی هم آسیب می‌زند.