گاردین: توازن قدرت در خاورمیانه در حال تغییر و «ماه کامل» ترکیه در حال طلوع است

حسن حسن - گاردین - ترجمه اسفندیار خدایی

حمایت آنکارا از شورشیان سوریه به پیروزی استراتژیک ترکیه انجامید تا جایگزین ایران به عنوان قدرت منطقه‌ای شود. سقوط رژیم اسد در سوریه پایانی بر «هلال شیعی» ایران و طلوع «ماه کامل» ترکیه است که چشم‌انداز ژئوپلیتیکی از شاخ آفریقا تا شام و افغانستان را تغییر می‌دهد.

جاه‌طلبی ترکیه بسیار فراتر از سوریه و عراق است و به سراسر آفریقا، قفقاز و آسیای مرکزی می.رسد. چهار روز پس از پیروزی شورشیان در سوریه، اردوغان با موفقیت میانجی‌گری میان سومالی و اتیوپی، دو متحد نزدیک ترکیه، برای کاهش تنش‌ها بر سر اختلافات ارضی بود.

ظهور ترکیه پویایی قدرت منطقه‌ای را به ویژه برای عربستان سعودی و متحدانش پیچیده می‌کند. برخلاف ایران که هویت فرقه‌ای شیعه، آن را به رقیب آشکار عربستان تبدیل کرده بود، اعتبار سنی‌های ترکیه چالشی ظریف‌تر و فراگیرتر ایجاد می‌کند.

برای بیش از دو دهه، هلال شیعی ایران نماد جاه‌طلبی آن برای تسلط بر خاورمیانه بود. این کریدور که از تهران تا مدیترانه امتداد داشت، به ایران اجازه داد تا از طریق نیابت هایی مانند حزب الله و تهدید دشمنانی مانند اسرائیل و عربستان سعودی، قدرت را به نمایش بگذارد. تا سال 2019، به نظر می‌رسید ایران تسلط خود را بر چهار پایتخت عربی - بغداد، دمشق، بیروت و صنعا - مستحکم کرده بود و اوج نفوذ منطقه‌ای خود را نشان می‌داد. امروز آن هلال در حال شکستن است.

پیروزی شورشیان در سوریه، همراه با افزایش نفوذ ترکیه، پل زمینی ایران به لبنان را قطع کرده و خطوط تدارکاتی آن را مختل کرده و نیروهای نیابتی آن را منزوی کرده است. باخت ایران، به نفع ترکیه است. دمشق که پنجاه سال متحد ایران بوده، از حالا شاید برای نیم قرن نیز متحد ترکیه خواهد بود.

خیزش ترکیه بخاطر زمین خوردن ایران نیست، بلکه نتیحه سیاست خارجی قاطع آنکاراست. در حالی که نفوذ ایران بر فرقه گرایی و قدرت سخت متکی بود، استراتژی ترکیه مداخله نظامی را با گسترش دیپلماتیک و سرمایه گذاری اقتصادی ترکیب می‌کند. این رویکرد چند وجهی به آن اجازه می دهد تا فراتر از مذاهب ایدئولوژیک عمل کند.

تسلط ترکیه منبع نگرانی هم هست. برای عربستان سعودی، امارات و اسرائیل، تغییر در دمشق یک تغییر بازی است که می تواند آنها را در مقابل ترکیه منطقه قرار دهد. سیاستگذاران غربی هم نگران قدرت روزافزون ترکیه اسلامی هستند. اما این نگرانی‌ها قابل مقایسه با نگرانی نسبت به هلال شیعی ایران نیست.

در سال‌های آینده، جنگ قدرت منطقه دیگر حول سایه جاه‌طلبی‌های ایران نخواهد بود، بلکه حول محور بلندپروازی‌های ترکیه خواهد بود.