با مینا بیسل، دانشمند و محقق ایرانی‌تبار سرطان و دارنده جایزه«سده» از دانشگاه هاروارد آشنا شوید
+47
رأی دهید
-2
«مینا بیسل»، زیست‌شناس و محقق برجسته ایرانی-آمریکایی در مطالعات سرطان است که او را به‌دلیل تحقیقات و دستاوردهایش در درک علم پزشکی از سرطان پستان، به‌عنوان «قهرمان زنان» می‌شناسند.
***
او تاکنون جوایز مختلفی را در زمینه تحقیقات سرطان دریافت کرده است؛ ازجمله جایزه «سده» که دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۲۳ به‌دلیل یک عمر پژوهش و نقش بی‌نظیرش در گسترش علم، حمایت از زنان دانشمند و زنانی که از سرطان رنج می‌برند، به او اهدا کرده است.
دکتر مینا بیسل، در سال‌های نخست جوانی در اوایل دهه ۱۳۴۰ ایران را ترک کرد و حالا نظریه او درباره نقش «زمینه» در رشد سلول‌های سرطانی، تحقیقات سرطان را در جهان دگرگون کرده است.
دختربچه‌ای که به ینگه دنیا رفت
مینا بیسل یا «مینا حائری مازندرانی»، نوه روحانی سرشناس شیعه «محمدصالح حائری مازندرانی» است. خاندان حائری مازندرانی تا دوازده نسل قبل از پدربزرگ مینا، همگی روحانی و از مراجع بزرگ شیعه در نجف، کربلا و ایران بودند. با‌این‌حال، حائری مازندرانی یکی از علمای روشن‌فکر بود و فرزندانش را برای تحصیلات عالی، به کشورهای اروپایی فرستاده بود.
مینا بیسل، نوه محمدصالح حائری مازندرانی، از علمای شیعه روشن‌فکر در زمان شاه استدو فرزند دختر او ازجمله «طوسی حائری»، در تئاتر و رادیو ملی ایران بودند. دختران حائری و نوه‌های او به گفته مینا بیسل، هیچ‌یک حتی روسری بر سر نمی‌کردند و این، بیانگر میزان آزاداندیشی این روحانی سرشناس شیعه بوده است. پدر مینا بیسل، اولین فرزند حائری، حقوق‌دانی لاییک بود که دکترای حقوق خود را از فرانسه گرفته بود. مادرش البته از یک خانواده متمول و تحصیل‌کرده بود که در کودکی پدرش را از دست داده و علاقه چندانی به سیاست و تحصیلات عالی نداشت.
خانم بیسل در مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۶ به‌مناسبت دریافت مدال «ویلسون ای. بی.» از جامعه آمریکایی زیست‌شناسی سلولی نوشته، کودکی خود را شاد و متفاوت توصیف کرده است. او در این مقاله به شیطنت‌های دوران کودکی خود که در بالارفتن از درخت و پریدن از بلندی، چیزی که در دهه ۱۳۲۰ و سی خورشیدی برای دختربچه‌ها قابل قبول نبود اشاره کرده و نوشته که براثر افتادن از بلندی، ماه‌ها در بستر بوده، شنوایی گوش چپ خود را از دست داده و بخشی از مغز او که توانایی پردازش و حفظ اطلاعات را دارد، دچار آسیب شده است.
براساس گفته‌های خانم بیسل، او در کودکی و نوجوانی همیشه شاگرد اول بوده و حتی در امتحانات نهایی سال آخر دبیرستان، نفر اول کل ایران شده است. به گفته این دانشمند ایرانی‌تبار، «محمدرضا شاه پهلوی» جوایزی را به او اهدا کرده و تصاویری از او در کنار شاه پیشین ایران در‌حالی‌که از او به‌عنوان دانش‌آموز نمونه تقدیر می‌شده، وجود دارد.
دوران پهلوی در ایران عصر شتاب تحول و توسعه است. تحصیل دختران که پیش‌از آن و در دوران قاجار موضوعی مختص طبقه حاکم بود، در دوران «رضاشاه پهلوی» و سپس محمدرضا شاه، روزبه‌روز فراگیرتر شد. این امر در کنار گروهی از اصلاحات در آخرین سلسله شاهنشاهی در ایران، حضور گسترده‌تر زنان را در عرصه‌های مختلف اجتماعی تسهیل کرده است.
با این اوصاف، در اواخر دهه ۱۳۳۰، پدر مینا قصد داشت او را که تازه با نمرات عالی دیپلم گرفته بود، برای ادامه تحصیل به اروپا بفرستد چون بر این باور بود که آمریکا هنوز برای تحصیل زنان در مقاطع عالی آماده نیست. با اصرار خود مینا اما و حمایت پدربزرگش محمدصالح حائری، او از طریق «انجمن آمریکایی دوستان خاورمیانه»، نهادی که بعدا مشخص شد در کودتای ۲۸مرداد۱۳۳۲ علیه دولت «محمد مصدق» نقش داشته، برای لیسانس شیمی در یکی از هفت کالج دخترانه آمریکا اقدام کرد.
کالج‌های «هفت خواهر»، مجموعه‌ای از مدارس عالی دخترانه در شمال شرقی ایالات متحده هستند که تا مدت‌ها آموزه‌های مذهبی در آن‌ها رواج داشت. دختران نوجوانی که در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ خورشیدی از خاورمیانه راهی ایالات متحده شدند، اغلب در این کالج‌ها شروع به تحصیل کردند.
کالجی که مینا حائری آن زمان در آن پذیرش گرفت، «برین ماور»، در ایالت پنسیلوانیا بود. او بهرغم اینکه زبان انگلیسی را خوب نمی‌دانست در این دانشگاه پذیرفته شد و بعد از دوره کوتاهی در نیویورک برای آموزش زبان، تحصیل خود را در رشته شیمی آغاز کرد.
دانشمند زن بودن در عصری که «مردان دیوانه» همه‌کاره بودند
برخی از جوایزی که مینا بیسل دریافت کرده، به‌دلیل حمایت او از دانشمندان زن است. او در زمانه‌ای برای تحصیل در تحصیلات تکمیلی وارد مدرسه علوم پزشکی هاروارد شد که از ۲۰۰ دانشجو این مدرسه، فقط سه تن زن بودند و از اساتید آن، فقط یکی زن؛ دوره‌ای که به اعتبار سریال محبوب «مردان دیوانه»، با این نام خوانده می‌شود.
در دهه ۱۹۶۰ میلادی، مصادف با دهه ۱۳۴۰ خورشیدی، زنان در ایالات متحده در دوران بعد از جنگ جهانی دوم، به خانه‌ها رانده شدند. آن‌ها بهرغم تحصیلات در دانشگاه و تجربه کار در بیرون از خانه و سال‌ها استقلال مالی که هدیه کمبود نیروی کار در دوران جنگ بود، ناچار به خانه‌نشینی بودند. آثار ادبی و سینمایی بسیاری از این دوران تولید شده که شرایط دردناک زنان را در جامعه مقاوم به تغییر ایالات متحده در سال‌های ابتدایی جنگ سرد نشان می‌دهد. یکی از این آثار، کتاب مشهور فمینیست آمریکایی «بتی فریدان» است که با نام «رازوری زنانه»، به فارسی برگردانده شده است.
با‌این‌حال و با‌وجود یک فرزند خردسال، مینا بیسل در مقطع کارشناسی ارشد رشته باکتری‌شناسی و بیوشیمی در دانشگاه هاروارد شروع به تحصیل کرد. او که از همسر ایرانی خود تازه جدا شده بود، در هاروارد با یک پزشک آمریکایی به نام «مانتی بیسل» آشنا شد و ازدواج کرد. مدتی بعد، پسرش را نیز به‌دنیا آورد.
چهار سال پس‌از آن، مینا بیسل، دکترای خود را در میکروبیولوژی و ژنتیک مولکولی گرفت و سپس فوق دکترایش را با بورسیه انجمن سرطان آمریکا در دانشگاه برکلی کالیفرنیا به اتمام رساند. بیسل در سال ۱۹۷۲ به آزمایشگاه ملی لارنس برکلی پیوست و به سمت مدیر بخش زیست‌شناسی سلولی و مولکولی و بخش علوم زیستی منصوب شد.
این دانشمند ایرانی‌تبار درباره اینکه چطور توانسته در آن دوران در کنار زندگی خانوادگی در غربت و فرزندان خردسال، دکترایش را به پایان برساند، حمایت پدر و مادرش را که به او می‌گفتند نباید تحصیل را رها کند، دخیل دانسته است.
مینا بیسل، زنی که کلاه به‌سر دارد در کنار همسر، فرزندان و نوه‌هایش. عکس از شوئی سیندل، برکلی کالیفرنیااین محقق برجسته سرطان، در مقاله‌ای درباره اینکه چطور از پس مسوولیت‌های بی‌شمارش برآمده، نوشته است: «وقتی مردم می پرسند، "چطور؟!"، پاسخ من این است: "بد!". من وقتی این را می‌گویم خجالت نمی‌کشم. چون تقریبا هیچ‌کس نمی‌تواند به‌طور اعلا یا حتی خوب از پس آن (مسوولیت‌هایش) بربیاید. اما ترفند این است که کاری را که دوست دارید انجام دهید را انتخاب کنید و ادامه دهید. من ادامه دادم.»
او درباره اینکه چطور از پس تحصیل در شرایط آن روزهای دانشگاه در آمریکا که در آن زنان حتی از سوی اساتید خود تحت فشار بودند تا ترک‌تحصیل کنند، نوشته است: «چون زمینه (اشاره به تئوری زمینه در رشد سلول های سرطانی که نوآوری اصلی مینا بیسل بوده است) من ایران بود، توانستم در دوران مردان دیوانه در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ دوام بیاورم.»
تحقیقاتی که درک جهان از رشد سرطان را دچار انقلاب کرد
شاید هیچ‌کس به‌اندازه خود مینا بیسل تحقیقاتش را بهتر و ساده‌تر توضیح نداده است. او در یک سخنرانی «تِد» در سال ۱۳۹۱ توضیح داده که مطالعاتش با بررسی محیط اطراف سلول، ازجمله اینکه سلولی که ژن سرطانی در آن دراثر جهش ژنتیکی ایجاد می‌شود در چه محیط ریزسلولی قرار دارد، به درک کامل و جامع‌تر پزشکان و محققان از نحوه گسترش سرطان کمک کرده است.
این دانشمند ایرانی‌تبار مشخصا در زمینه تحقیقات سرطان پستان، از کشنده‌ترین انواع سرطان در زنان، بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۵، جوایز مختلفی را دریافت کرده است. او علاوه‌بر سرطان پستان، انقلابی را فراتر از آن در زمینه بیولوژی سرطان ایجاد و ثابت کرده است که ما نمی‌توانیم با مطالعه سلول‌های منفرد، به‌طور کامل سرطان را درک کنیم.
دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۲۳، جایزه «سده» خود را به پاس یک عمر تحقیقات و حمایت خانم بیسل از زنان دانشمند، به او اهدا کرده استخانم بیسل با بیش از یک عمر فداکاری برای یافتن پاسخ به سوالات مبهم بشریت درباره بیماری سرطان، در‌حالی‌که هم‌اکنون دولت آمریکا آزمایشگاهی در زمینه تحقیقات سرطان را نیز به نامش نام‌گذاری کرده، می‌گوید که تنها چیزی که بابت آن پشیمان است، شکست در مهربان بودن است.
***
او تاکنون جوایز مختلفی را در زمینه تحقیقات سرطان دریافت کرده است؛ ازجمله جایزه «سده» که دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۲۳ به‌دلیل یک عمر پژوهش و نقش بی‌نظیرش در گسترش علم، حمایت از زنان دانشمند و زنانی که از سرطان رنج می‌برند، به او اهدا کرده است.
دکتر مینا بیسل، در سال‌های نخست جوانی در اوایل دهه ۱۳۴۰ ایران را ترک کرد و حالا نظریه او درباره نقش «زمینه» در رشد سلول‌های سرطانی، تحقیقات سرطان را در جهان دگرگون کرده است.
دختربچه‌ای که به ینگه دنیا رفت
مینا بیسل یا «مینا حائری مازندرانی»، نوه روحانی سرشناس شیعه «محمدصالح حائری مازندرانی» است. خاندان حائری مازندرانی تا دوازده نسل قبل از پدربزرگ مینا، همگی روحانی و از مراجع بزرگ شیعه در نجف، کربلا و ایران بودند. با‌این‌حال، حائری مازندرانی یکی از علمای روشن‌فکر بود و فرزندانش را برای تحصیلات عالی، به کشورهای اروپایی فرستاده بود.
مینا بیسل، نوه محمدصالح حائری مازندرانی، از علمای شیعه روشن‌فکر در زمان شاه استدو فرزند دختر او ازجمله «طوسی حائری»، در تئاتر و رادیو ملی ایران بودند. دختران حائری و نوه‌های او به گفته مینا بیسل، هیچ‌یک حتی روسری بر سر نمی‌کردند و این، بیانگر میزان آزاداندیشی این روحانی سرشناس شیعه بوده است. پدر مینا بیسل، اولین فرزند حائری، حقوق‌دانی لاییک بود که دکترای حقوق خود را از فرانسه گرفته بود. مادرش البته از یک خانواده متمول و تحصیل‌کرده بود که در کودکی پدرش را از دست داده و علاقه چندانی به سیاست و تحصیلات عالی نداشت.خانم بیسل در مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۶ به‌مناسبت دریافت مدال «ویلسون ای. بی.» از جامعه آمریکایی زیست‌شناسی سلولی نوشته، کودکی خود را شاد و متفاوت توصیف کرده است. او در این مقاله به شیطنت‌های دوران کودکی خود که در بالارفتن از درخت و پریدن از بلندی، چیزی که در دهه ۱۳۲۰ و سی خورشیدی برای دختربچه‌ها قابل قبول نبود اشاره کرده و نوشته که براثر افتادن از بلندی، ماه‌ها در بستر بوده، شنوایی گوش چپ خود را از دست داده و بخشی از مغز او که توانایی پردازش و حفظ اطلاعات را دارد، دچار آسیب شده است.
براساس گفته‌های خانم بیسل، او در کودکی و نوجوانی همیشه شاگرد اول بوده و حتی در امتحانات نهایی سال آخر دبیرستان، نفر اول کل ایران شده است. به گفته این دانشمند ایرانی‌تبار، «محمدرضا شاه پهلوی» جوایزی را به او اهدا کرده و تصاویری از او در کنار شاه پیشین ایران در‌حالی‌که از او به‌عنوان دانش‌آموز نمونه تقدیر می‌شده، وجود دارد.
دوران پهلوی در ایران عصر شتاب تحول و توسعه است. تحصیل دختران که پیش‌از آن و در دوران قاجار موضوعی مختص طبقه حاکم بود، در دوران «رضاشاه پهلوی» و سپس محمدرضا شاه، روزبه‌روز فراگیرتر شد. این امر در کنار گروهی از اصلاحات در آخرین سلسله شاهنشاهی در ایران، حضور گسترده‌تر زنان را در عرصه‌های مختلف اجتماعی تسهیل کرده است.
با این اوصاف، در اواخر دهه ۱۳۳۰، پدر مینا قصد داشت او را که تازه با نمرات عالی دیپلم گرفته بود، برای ادامه تحصیل به اروپا بفرستد چون بر این باور بود که آمریکا هنوز برای تحصیل زنان در مقاطع عالی آماده نیست. با اصرار خود مینا اما و حمایت پدربزرگش محمدصالح حائری، او از طریق «انجمن آمریکایی دوستان خاورمیانه»، نهادی که بعدا مشخص شد در کودتای ۲۸مرداد۱۳۳۲ علیه دولت «محمد مصدق» نقش داشته، برای لیسانس شیمی در یکی از هفت کالج دخترانه آمریکا اقدام کرد.
کالج‌های «هفت خواهر»، مجموعه‌ای از مدارس عالی دخترانه در شمال شرقی ایالات متحده هستند که تا مدت‌ها آموزه‌های مذهبی در آن‌ها رواج داشت. دختران نوجوانی که در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ خورشیدی از خاورمیانه راهی ایالات متحده شدند، اغلب در این کالج‌ها شروع به تحصیل کردند.
کالجی که مینا حائری آن زمان در آن پذیرش گرفت، «برین ماور»، در ایالت پنسیلوانیا بود. او بهرغم اینکه زبان انگلیسی را خوب نمی‌دانست در این دانشگاه پذیرفته شد و بعد از دوره کوتاهی در نیویورک برای آموزش زبان، تحصیل خود را در رشته شیمی آغاز کرد.
دانشمند زن بودن در عصری که «مردان دیوانه» همه‌کاره بودند
برخی از جوایزی که مینا بیسل دریافت کرده، به‌دلیل حمایت او از دانشمندان زن است. او در زمانه‌ای برای تحصیل در تحصیلات تکمیلی وارد مدرسه علوم پزشکی هاروارد شد که از ۲۰۰ دانشجو این مدرسه، فقط سه تن زن بودند و از اساتید آن، فقط یکی زن؛ دوره‌ای که به اعتبار سریال محبوب «مردان دیوانه»، با این نام خوانده می‌شود.
در دهه ۱۹۶۰ میلادی، مصادف با دهه ۱۳۴۰ خورشیدی، زنان در ایالات متحده در دوران بعد از جنگ جهانی دوم، به خانه‌ها رانده شدند. آن‌ها بهرغم تحصیلات در دانشگاه و تجربه کار در بیرون از خانه و سال‌ها استقلال مالی که هدیه کمبود نیروی کار در دوران جنگ بود، ناچار به خانه‌نشینی بودند. آثار ادبی و سینمایی بسیاری از این دوران تولید شده که شرایط دردناک زنان را در جامعه مقاوم به تغییر ایالات متحده در سال‌های ابتدایی جنگ سرد نشان می‌دهد. یکی از این آثار، کتاب مشهور فمینیست آمریکایی «بتی فریدان» است که با نام «رازوری زنانه»، به فارسی برگردانده شده است.
با‌این‌حال و با‌وجود یک فرزند خردسال، مینا بیسل در مقطع کارشناسی ارشد رشته باکتری‌شناسی و بیوشیمی در دانشگاه هاروارد شروع به تحصیل کرد. او که از همسر ایرانی خود تازه جدا شده بود، در هاروارد با یک پزشک آمریکایی به نام «مانتی بیسل» آشنا شد و ازدواج کرد. مدتی بعد، پسرش را نیز به‌دنیا آورد.
چهار سال پس‌از آن، مینا بیسل، دکترای خود را در میکروبیولوژی و ژنتیک مولکولی گرفت و سپس فوق دکترایش را با بورسیه انجمن سرطان آمریکا در دانشگاه برکلی کالیفرنیا به اتمام رساند. بیسل در سال ۱۹۷۲ به آزمایشگاه ملی لارنس برکلی پیوست و به سمت مدیر بخش زیست‌شناسی سلولی و مولکولی و بخش علوم زیستی منصوب شد.
این دانشمند ایرانی‌تبار درباره اینکه چطور توانسته در آن دوران در کنار زندگی خانوادگی در غربت و فرزندان خردسال، دکترایش را به پایان برساند، حمایت پدر و مادرش را که به او می‌گفتند نباید تحصیل را رها کند، دخیل دانسته است.
مینا بیسل، زنی که کلاه به‌سر دارد در کنار همسر، فرزندان و نوه‌هایش. عکس از شوئی سیندل، برکلی کالیفرنیااین محقق برجسته سرطان، در مقاله‌ای درباره اینکه چطور از پس مسوولیت‌های بی‌شمارش برآمده، نوشته است: «وقتی مردم می پرسند، "چطور؟!"، پاسخ من این است: "بد!". من وقتی این را می‌گویم خجالت نمی‌کشم. چون تقریبا هیچ‌کس نمی‌تواند به‌طور اعلا یا حتی خوب از پس آن (مسوولیت‌هایش) بربیاید. اما ترفند این است که کاری را که دوست دارید انجام دهید را انتخاب کنید و ادامه دهید. من ادامه دادم.»او درباره اینکه چطور از پس تحصیل در شرایط آن روزهای دانشگاه در آمریکا که در آن زنان حتی از سوی اساتید خود تحت فشار بودند تا ترک‌تحصیل کنند، نوشته است: «چون زمینه (اشاره به تئوری زمینه در رشد سلول های سرطانی که نوآوری اصلی مینا بیسل بوده است) من ایران بود، توانستم در دوران مردان دیوانه در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ دوام بیاورم.»
تحقیقاتی که درک جهان از رشد سرطان را دچار انقلاب کرد
شاید هیچ‌کس به‌اندازه خود مینا بیسل تحقیقاتش را بهتر و ساده‌تر توضیح نداده است. او در یک سخنرانی «تِد» در سال ۱۳۹۱ توضیح داده که مطالعاتش با بررسی محیط اطراف سلول، ازجمله اینکه سلولی که ژن سرطانی در آن دراثر جهش ژنتیکی ایجاد می‌شود در چه محیط ریزسلولی قرار دارد، به درک کامل و جامع‌تر پزشکان و محققان از نحوه گسترش سرطان کمک کرده است.
این دانشمند ایرانی‌تبار مشخصا در زمینه تحقیقات سرطان پستان، از کشنده‌ترین انواع سرطان در زنان، بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۵، جوایز مختلفی را دریافت کرده است. او علاوه‌بر سرطان پستان، انقلابی را فراتر از آن در زمینه بیولوژی سرطان ایجاد و ثابت کرده است که ما نمی‌توانیم با مطالعه سلول‌های منفرد، به‌طور کامل سرطان را درک کنیم.
دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۲۳، جایزه «سده» خود را به پاس یک عمر تحقیقات و حمایت خانم بیسل از زنان دانشمند، به او اهدا کرده استخانم بیسل با بیش از یک عمر فداکاری برای یافتن پاسخ به سوالات مبهم بشریت درباره بیماری سرطان، در‌حالی‌که هم‌اکنون دولت آمریکا آزمایشگاهی در زمینه تحقیقات سرطان را نیز به نامش نام‌گذاری کرده، می‌گوید که تنها چیزی که بابت آن پشیمان است، شکست در مهربان بودن است.