ماجراهای عجیب دوپینگ‌ در ایران؛ دل‌درد، آمپول‌های ممنوعه و قوری دردسرساز

بی بی سی: بهناز میرمطهریان
فهرست ورزشکاران دوپینگی ایران در سال ۲۰۲۳ به همراه مواد ممنوعه مصرف شده و مدت‌ زمان محرومیت آن‌ها چند روزی است که روی خروجی سایت‌های خبری قرار گرفته است. لیستی ۲۴ نفره (یک نفر زیر سن قانونی) که آزمایش دوپینگ آن‌ها از میان ۱۰۱۸ نمونه ادرار و ۳۳ نمونه خون گرفته شده، مثبت بوده است.

هرچند که خبر مثبت شدن نمونه دوپینگ هرکدام از آن‌ها همان سال رسانه‌ای شده بود اما حالا ما با فهرست تأیید شده و منسجمی از نمونه‌های مثبت دوپینگ در سال ۲۰۲۳ روبرو هستیم.

این آمار در سال ۲۰۲۲، بیست و نه نمونه مثبت دوپینگ را نشان می‌داد که گفته می‌شد به نسبت سال قبل از آن با ۲۰ نمونه مثبت، رشد تقریبا ۵۰ درصدی داشته است.

تعداد ۲۴ نمونه مثبت دوپینگ از میان بیش از هزار نمونه گرفته شده البته در مجموع، آمار بالایی به حساب نمی‌آید. با این حال اما وقتی مصاحبه ورزشکاران دوپینگی را می‌خوانیم یا رشته‌های ورزشی آن‌ها را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم، به واقعیت‌های تکان‌دهنده‌ای برمی‌خوریم.

واقعیت‌هایی که از عدم نظارت کافی در برخی رشته‌ها و همچنین ناآگاهی برخی ورزشکاران نسبت به مواد ممنوعه خبر می‌دهد. در این میان البته هستند ورزشکارانی هم که داستان‌های متفاوتی دارند و از توطئه‌هایی گفته‌اند که علیه‌شان صورت گرفته و منجر به مثبت شدن نمونه دوپینگ آن‌ها شده است.
دوپینگی شدن قهرمان المپیک به دلیل دل‌درد
سعید اسماعیلی، کشتی‌گیر فرنگی‌کار ایرانی است که در وزن ۶۷ کیلوگرم در المپیک ۲۰۲۴ پاریس مدال طلا گرفت. او جوان‌ترین کشتی‌گیر تیم ملی کشتی فرنگی ایران بود که کمتر از یکسال پیش از اینکه در پاریس مدال طلا بگیرد، به خاطر مثبت شدن نمونه دوپینگش در مسابقات آسیایی هانگژو، به مدت ۴ ماه محروم شده بود.

اسماعیلی نمونه ورزشکاری است که قربانی همین ناآگاهی شده بود. خبرگزاری تسنیم در گزارشی درباره داروی رؤیت شده در نمونه دوپینگ او نوشته بود که این دارو برای درمان دل درد او بوده و مشخصاً نیروزا نبوده و تأثیری در کشتی‌اش نداشته است.

بنا به همین گزارش، فدراسیون کشتی در همان دوران محرومیت هم از اسماعیلی حمایت کرد و سعی داشت مدت محرومیت او را کاهش دهد. علاوه بر این پیگیر وضعیت او بود تا به محض پایان محرومیت، اسماعیلی را آماده مسابقات کنند. در نهایت هم اسماعیلی با کشتی‌های درخشانی که در پاریس گرفت، مدال طلا را به گردن انداخت اما همچنان این سوال پابرجاست که او چطور باید برای آگاهی از مواد ممنوعه دوپینگی آموزش می‌دید؟ کدام نهاد در این رابطه مسوول است؟
وزنه‌برداری؛ ورزش همیشه پرحاشیه در دوپینگ
وزنه‌برداری، جزو رشته‌هایی است که از سال‌های پیش تا کنون درباره مثبت اعلام شدن نمونه دوپینگ ورزشکاران آن حرف و حدیث‌های بسیاری مطرح می‌شود. از گمانه‌زنی‌های بسیاری که درباره مثبت بودن دوپینگ حسین رضازاده در دوران ورزشی‌اش و چشم‌پوشی از آن از سوی تاماش آیان (رئیس وقت فدراسیون جهانی) مطرح می‌شد تا سال‌های بعد که رضازاده در دوران ریاستش در فدراسیون وزنه‌برداری به دلیل تأیید شایعه دوپینگ سازمان‌یافته ورزشکاران، مادام‌العمر از فعالیت حرفه‌ای در وزنه‌برداری محروم شد.

در مقایسه با ماجرای غم‌انگیز مثبت شدن دوپینگ سعید علی‌حسینی و نام‌ بردن او از حسین رضازاده به عنوان یکی از عاملان دوپینگش، نمونه‌های فعلی بی‌حاشیه‌ترین نمونه‌های مثبت دوپینگ در تاریخ وزنه‌برداری به حساب می‌آیند.

عباس فخرزارع، علی هاشمی و یک نمونه زیر سن قانونی، سه نمونه مثبت دوپینگ در رشته وزنه‌برداری هستند. علی هاشمی دو مدال طلای قهرمانی جهان ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ و یک طلا و سه برنز قهرمانی آسیا را در کارنامه دارد. همچنین در بازی‌های آسیایی ۲۰۱۸ مدال برنز گرفت.

هاشمی درباره مثبت شدن نمونه دوپینگش به ایسنا گفته بود: «هرکسی تست دوپینگش مثبت شود، تکذیب می‌کند و می‌گوید از چیزی استفاده نکرده است اما من واقعا نمی‌دانم این ماده چگونه وارد بدنم شده است.» او البته گفته است که می‌خواهد بعد از این سه سال محرومیت، با قدرت به صحنه برگردد.
«آمپول‌های ممنوع» در رختکن
محمدحسین حیدری، بازیکن تیم فوتبال سایپا در دسته اول لیگ فوتبال ایران است که نامش در فهرست بازیکنان دوپینگی سال ۲۰۲۳ است و به دلیل وجود ماده ممنوعه «نورآندروسترون» برای ۴ سال از فعالیت‌های فوتبالی محروم شده است.

حیدری، بهمن ۱۴۰۲، بعد از اینکه آزمایش دوپینگش مثبت شد، در مصاحبه‌ای با سایت ورزش سه، ادعای عجیبی را مطرح کرد. او در این مصاحبه می‌گفت که هیچ ماده ممنوعه‌ای مصرف نکرده است اما بعد از اینکه محمود فکری، سرمربی وقت سایپا، برکنار می‌شود و تیم پزشکی‌اش هم به همراه او می‌روند، پزشکان جدید، آمپول‌هایی را در کمد آن‌ها در رختکن پیدا کردند که حاوی همان مواد ممنوعه‌ای بود که در بدن حیدری وجود داشت.

گفته شده است که پزشکان کادر محمود فکری، این آمپول‌ها را به حیدری تزریق کرده بودند. این بازیکن مدعی بود که هم از آمپول‌ها عکس گرفته و هم استشهادیه‌ای از بازیکنان پر کرده اما استیناف متقاعد نشده است. این موضوع نه از سوی استیناف پیگیری شد و نه محمود فکری درباره این ادعاهای مطرح شده، توضیحی داد.
زنان و دوپینگ؛ انتقاد باعث مثبت شدن دوپینگ می‌شود؟نمونه‌گیری از سارا عبدالملکی پیش از اعزام به پاراآسیایی هانگژو بود و به همین خاطر مدال برنز او پس گرفته شداز ۲۴ نمونه دوپینگی که مثبت اعلام شده، ۵ نمونه برای زنان است. از بین آن، مثبت شدن نمونه دوپینگ سارا عبدالملکی، ورزشکار رشته پاراکانو، و ملیکا امیدوند، ورزشکار رشته کوراش، به واسطه مدال‌آوری‌شان در مسابقات آسیایی هانگژو، خبرسازتر از سایرین بود.

در نهایت مدال برنز ملیکا پس گرفته نشد، چون ایران‌نادو (ستاد ملی مبارزه با دوپینگ ایران) از او بعد از بازی‌های آسیایی نمونه‌ دوپینگ گرفته بود. نمونه‌گیری از سارا عبدالملکی اما پیش از اعزام به پاراآسیایی هانگژو بود و به همین خاطر مدال برنز او پس گرفته شد.

او بعد از کسب مدال، از شورای شهر کتری و قوری هدیه گرفت و انتشار ویدئوی این هدیه، بازتاب رسانه‌ای گسترده‌ای داشت. عبدالملکی معتقد بود: «از این که فیلم هدیه‌شان را رسانه‌ای کردم، خیلی ناراحت شدند. برای همین است که الان این طور با من برخورد شده و مرا دوپینگی کردند.»

ناآگاهی البته نکته مهمی بود که عبدالملکی در مصاحبه با تسنیم به آن اشاره می‌کند: «چرا برای منِ ورزشکار کلاس توجیهی نمی‌گذارند؟ چرا نباید درباره دوپینگ بدانم و اطلاعات بیشتری داشته باشم؟»

او پیش از این گفته بود که هزینه تهیه قایق با خودش بوده و مکمل‌هایش را هم به صورت شخصی تهیه می‌کرده است. به رغم تمام این صحبت‌ها اما هیچ یک از مسئولان واکنشی به ادعاهای عبدالملکی نداشتند.
از جنجال نابینایانی که بینا شدند تا واقعیت دوپینگ
از ۸ نفر ورزشکار اعزامی در رشته پاراجودو به مسابقات آسیایی هانگژو، ۲ ورزشکار به دلیل مثبت اعلام شدن نمونه دوپینگی‌شان از سوی ایران‌نادو، به ایران برگردانده شدند. وحید جدی به دلیل این تخلف ۴ سال و امید جعفری به دلیل تکرار تخلف دوپینگ، به مدت هشت سال از فعالیت در همه حوزه‌های ورزش محروم شدند.

در همان زمان اما نام این دو ورزشکار به دلیل دیگری رسانه‌ای شد. گفته می‌شد که این دو ورزشکار بینا هستند و خود را به جای ورزشکار نابینا و کم‌بینا جا زده‌اند و راهی مسابقات شده‌اند! حتی فائزه توسلی، نایب‌رئیس مستعفی فدراسیون نابینایان و کم‌بینایان، فاش کرده بود وحید جدی و یک جودوکای دیگر در شرایطی در مسابقات بیرمنگام به مقام قهرمانی رسیدند که نه‌تن‌ها نابینا یا کم‌بینا نیستند، بلکه گواهی‌نامه رانندگی هم دارند.

وحید جدی اما این شایعات را تکذیب کرد و در نهایت سعید سلگی، معاون فنی کاروان اعزامی و همچنین کمیته ملی پارالمپیک، به افشای دلیل اصلی بازگرداندن این دو ورزشکار از هانگژو تن داد و از مثبت‌شدن تست دوپینگ دو جودوکای ایران خبر داد.
چه کسانی در دوپینگی شدن ورزشکاران دخالت دارند؟
ستاد ملی مبارزه با دوپینگ ایران در سایت خود توضیح مفصلی درباره افراد مسئول درباره آگاهی‌بخشی و مراقبت از ورزشکاران در زمینه دوپینگ ارائه داده است.

در بخشی از آن آمده است: «طیف گسترده‌ای از پرسنل پشتیبانی ورزشکاران، در کنار ورزشکاران فعالیت می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که ورزشکار تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد سلامت و عملکرد خود، چه در داخل و چه خارج از زمین اتخاذ می‌کنند. به همین دلیل ورزشکاران به ندرت در سفرهای ورزشی خود تنها هستند. این افراد متعهد هستند به ورزشکاران برای انجام مسئولیت‌ها و حفظ شهرت و شأن ورزشی خود که شامل امور مبارزه با دوپینگ نیز می‌گردد، کمک کنند.»

این افراد شامل سرمربی، مربی، مدیر عامل، کارکنان تیم، پرسنل رسمی، پزشکی، پیراپزشکی، والدین یا هر شخص دیگری می‌شود که با یک ورزشکار کار یا کمک می کند تا برای مسابقات ورزشی آماده شود.

با این حال در نمونه‌های دوپینگی مثبت فوق، کمتر شاهد واکنش یا پاسخگویی از سوی مسئول، سرمربی یا تیم‌های پزشکی بوده‌ایم که با ورزشکاران همراه بوده‌اند.