کشف جزئیات تازه از قدیمی‌ترین سیستم نوشتاری جهان متعلق به ۶ هزار سال پیش در بین‌النهرین

یورونیوز: یک مطالعه جدید نشان می‌دهد قدیمی‌ترین سیستم نوشتاری شناخته‌شده جهان تحت تأثیر نمادهای حکاکی‌شده‌ای بوده است که پیش از ابداع آن برای تجارت استفاده می‌شدند.

تحقیقات پیشین نشان داده بودند خط میخی، که تصور می‌شود اولین سیستم نوشتاری جهان باشد، در حدود ۳۱۰۰ سال قبل از میلاد در بین‌النهرین اختراع شد.

این خط تا حدی از روش‌های حسابداری برای نگه داشتن حساب‌های تولید، ذخیره آذوقه و حمل و نقل اقلام نشات گرفته است. با این وجود تا کنون اطلاع کمی درباره خاستگاه این خط و نحوه تکامل اولیه آن در دست بوده است.

حالا اما محققان در دانشگاه بولونیا ایتالیا می‌گویند نماد‌های حکاکی شده بر روی مُهرهای سنگی استوانه‌ای، مربوط به دوران ماقبل اختراع سیستم‌های نوشتاری، در توسعه خطوط ابتدایی نقش داشته‌اند.

در واقع این نمادها به نشانه‌هایی تبدیل شدند که بعدها در خط «نیانوشتارهای میخی»، نسخه اولیه خط میخی مورد استفاده در جنوب بین‌النهرین، به کار رفته‌اند.

این مهرهای استوانه‌ای برای هزاران سال در سراسر بین‌النهرین استفاده می‌شد. آن‌ها را بر روی لوح‌های گلی فشار می‌دادند تا نقوش خود را روی آن‌ها چاپ کنند. الواح به دست آمده سپس اغلب برای تأیید معامله یا به عنوان یک نامه مورد استفاده واقع می‌شد.

برخی از مهرهای مورد بررسی در مطالعه جدید به حدود ۴۴۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد، بیش از هزار سال قبل از توسعه نوشتار.
مُهرهای سنگی استوانه‌ای (چپ) و نقوش حک شده آن روی الواح گلی (راست)کاترین کلی و ماتیا کارتولانو، هر دو محقق در دپارتمان زبان‌شناسی کلاسیک در دانشگاه بولونیا، در بیانیه‌ای گفتند: «ما بر روی تصویرسازی مهر که قبل از اختراع نوشتار سرچشمه می‌گرفت، تمرکز کردیم.»

تیم محققان نقوش مهرهای مربوط به حمل کوزه و پارچه بین شهرهای مختلف بین‌النهرین را شناسایی کرد و به این نتیجه رسید که این نقوش در نوشته‌های اولیه درباره تجارت محصولات کشاورزی و منسوجات به نشانه‌هایی در خط میخی تبدیل شده‌اند.

نویسندگان در مقاله خود آورده‌اند: «این ثابت می‌کند که نقوش شناخته‌شده از مهرهای استوانه‌ای به طور مستقیم با توسعه نوشتار در جنوب عراق مرتبط هستند و نشان می‌دهد که چگونه معنا از نقوش پیشین به خط منتقل شده است.»

خط میخی ابتدا توسط تمدن سومری، که از حدود ۵۵۰۰ تا ۲۳۰۰ قبل از میلاد در شهرهای اولیه در جنوب بین‌النهرین حاکم بود، توسعه یافت.
نقوش مهرها روی یک لوح باستانی متعلق به ۵ هزار سال پیش در بین‌النهرینزمانی که اکدی‌ها جانشین سومری‌ها شدند، سیستم نوشتاری پیشین را پذیرفتند اما آن را در زبان خود به کار بردند. به این ترتیب اکدی میخی برای بیش از ۲ هزار سال و در طول دوره‌های بعدی بابلی و آشوری به زبان نوشتاری رایج بین‌النهرین تبدیل شد.

محققان می‌گویند نقوش به کار رفته روی مهرهای استوانه‌ای را می‌توان روی الواح گلی ۵ هزار ساله از شهر اوروک در جنوب بین‌النهرین دید.

این نقوش شامل نمادهایی است که یک ساختمان، نوارهای ساخته‌شده از ساقه‌های نی و پارچه‌های حاشیه‌دار در یک ظرف را نشان می‌دهد.

سیلویا فرارا، استاد گروه زبان‌شناسی کلاسیک در دانشگاه بولونیا و یکی از نویسندگان این مطالعه، در این باره گفت: «جهش مفهومی از نمادگرایی پیشانوشتار به نوشتار، یک پیشرفت قابل توجه در فناوری‌های شناختی انسان است. این ابداعات در حوزه نوشتار نشان می‌دهد که چطور انسان از پیشاتاریخ به تاریخ گذر کرد و چگونه برخی از تصاویر ماقبل تاریخ در یکی از اولین سیستم‌های نوشتاری اختراع‌شده گنجانده شده‌اند.»

یافته‌های تازه هنوز برای تایید نهایی احتیاج به انجام مطالعات بیشتری دارند، با این حال نویسندگان امیدوارند که نتایج کار آنها به محققان کمک کند تا نمادهای نوشتاری پیشامیخی بیشتری را رمزگشایی کنند.

نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «دنیای باستان» منتشر شده است.