نورمن رول، کارشناس سابق مسائل خاورمیانه در سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) گفت: «بحث عملیاتی در ایران احتمالا بیش از آنکه به توانایی تهاجمی مرتبط باشد، بر نحوه دفاع در برابر حملات تلافیجویانه اسرائیل متمرکز است. این موضوع سادهای نیست و احتمالا میان رهبران ارشد جمهوری اسلامی ایران بر سر آن اختلاف است.»
اسرائیل در ۲۶ اکتبر به حدود ۲۰ هدف حمله کرد. با این حال خط قرمز واشنگتن را زیر پا نگذاشت. اگرچه تهران ابتدا این حملات را کماهمیت جلوه داد، اما اکنون حتی رهبر جمهوری اسلامی نیز دم از انتقام میزند و حسین سلامی، فرمانده سپاه نیز هفته گذشته وعده «پاسخی غیر قابل تصور» به این حملات داد.
بنابر تصاویر ماهوارهای از پایگاه نظامی «خجیر» در استان تهران که از پیش و پس از حمله اسرائیل گرفته شده، این حملات آسیبهایی را به چندین ساختمان در این پایگاه وارد آورده است.
تصاویر هوایی پیش و پس از حمله به پایگاه خجیرحملات اسرائیل در سه مرحله انجام شد و موج نخست بر نابودی سیستمهای راهبردی پدافند هوایی ایران متمرکز بود. پرتابههای اسرائیل در فاصله چند متری سامانه پدافند هوایی روسی اس-۳۰۰ به زمین برخورد و این سامانهها را غیرعملیاتی کرد. به گفته یک مقام امنیتی منطقهای، شاید تعمیر و جایگزین کردن این سامانهها حتی با استفاده از کمک روسیه چندین ماه طول بکشد.
موج دوم حملات که حدود ۸۰ دقیقه بعد آغاز شد، بر انهدام تاسیسات تولید موشکهای بالستیک متمرکز بود و موج نهایی نیز که یک ساعت پس از آن صورت گرفت، رادارها، مراکز فرماندهی، آنتنها و برخی از پرتابگرهای موشکی هدف قرار داد.
به گفته یک مقام امنیتی اسرائیلی، هدف عملیات این بود که به ایران نشان دهد اسرائیلیها میتوانند به اهدافی در سراسر کشور حمله کنند. او گفت: «میخواستیم به آنها بفهمانیم که در معرض حمله هستند.»
به گفته برخی مقامات آمریکایی، تولید موشکهای سوخت جامد ایران ممکن است بیش از یک سال به تعویق بیفتد.
اهداف اصلی اسرائیل در حمله به تاسیسات موشکی جمهوری اسلامی ایران، مخلوط کنندههایی بود که برای ترکیب سوخت جامد استفاده میشوند. به گفته تحلیلگران، جایگزین کردن این مخلوط کنندهها کار آسانی نیست.
اگرچه بیشتر موشکهای جمهوری اسلامی ایران از سوخت مایع استفاده میکنند، این حمله به برخی از مهمترین و با ارزشترین بخش برنامه تسلیحاتی ایران لطمه وارد کرد.
به گفته فابیان هینز، پژوهشگر مطالعات دفاعی و نظامی در موسسه بینالمللی مطالعات استراتژیک، اسرائیل در این حملات حدودا دوازده تاسیسات ترکیب سوخت جامد را در سه پایگاه مختلف هدف قرار داد و بیشتر آنها را منهدم کرد. علاوه بر پارچین، دو ساختمان در مجتمع تولید موشکهای بالستیک در پایگاه نظامی خجیر و ساختمانهایی در پایگاه موشکی سپاه در شاهرود آسیب دیدند.
شاهرود مدتهاست که برای تولید پرتابگرهای موشکهای فضاپیما با سوخت جامد استفاده میشود، با اینحال شواهد قوی مبنی بر این که سپاه پاسداران از این پایگاه برای ساخت موشکهای بالستیک نیز استفاده میکند، وجود دارد. ظاهرا اسرائیل تنها به یک تاسیسات ترکیب سوخت جامد که برای تولید سوخت مورد نیاز موشکهای کوتاهبرد استفاده میشود، حمله نکرده است.
تصاویر پیش و پس از حمله به پایگاه پارچینمجتمع نظامی پارچین که در نزدیکی پایگاه خجیر واقع است، برای توسعه و تولید مواد منفجره و سوخت موشکهای بالستیک مورد استفاده قرار میگیرد.
بنابر تصاویر ماهوارهای که از پیش و پس از حمله به این پایگاه منتشر شده، دستکم سه ساختمان آن در پی حملات اسرائیل نابود شدهاند.
بنابر تصاویر ماهوارهای تاسیسات تولید موشک سپاه در شاهرود، حملات اسرئیل خساراتی را به ساختمانهای واقع در این پایگاه وارد کرده است.
تصاویرماهوارهای پیش و پس از حملات اسرائیل به مجتمع شاهرودبه گفته کارشناسان، حملات اسرائیل همچنین ریسک بالقوه حملات احتمالی آینده به تاسیسات هستهای ایران و همچنین انجام عملیات در حریم هوایی ایران را کاهش داده است.
فرانک مککنزی، فرمانده سابق فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتکام) گفت: «به نظر من ایران تاکنون تا این حد در مقابل حملات اسرائیل آسیبپذیر نبوده است.»
به گفته تحلیلگران، دقت بالای حملات اسرائیل ، آسیبپذیری پایگاههای نظامی و همچنین زیرساختهای ایران را به رهبری جمهوری اسلامی به وضوح نشان داده است.
آریل لوویت، پژوهشگر ارشد برنامه سیاست هستهای در بنیاد کارنگی برای صلح بینالمللی و مقام سابق اسرائیلی گفت: «اسرائیل نه تنها سپر دفاعی محافظ برخی از تاسیسات هستهای و نفتی ایران را نابود کرد، بلکه پیامی ارائه داد مبنی بر این که ایران به شدت در معرض نفوذ قرار دارد و اسرائیل میتواند با دقت بالا به حساسترین تاسیسات موشکی و هستهای ایران حمله کند.»
اگرچه اسرائیل در حملات ماه گذشته به تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی ایران حمله نکرد، اما ساختمانی در مجتمع پارچین را که تهران از آن برای انجام تحقیقات هستهای استفاده میکرد را هدف قرار داد.
حملات به سامانههای پدافند هوایی اس-۳۰۰، دسترسی اسرائیل به تاسیسات هستهای ایران را در حملات احتمالی آینده آسانتر کرده است.
مایکل هوروویتز، رئیس اطلاعات شرکت مشاوره «لو بک» که در اسرائیل مستقر است، گفت: «حملات مرحلهای پیچیده است زیرا هواپیماها نمیتوانند تا ابد در هوا بمانند و در نهایت باید بازگردند. حالا مرحله اول حمله انجام شده است این موضوع حملات بعدی را تسهیل میکند.»
با از کار افتادن پیشرفتهترین سامانههای دفاعهای موشکی جمهوری اسلامی ایران، اسرائیل میتواند هواپیماهای سوخترسان را به مرز نزدیکتر کند. این امر به هواپیماهای جنگی اجازه میدهد محمولههای سنگینتر و سوخت کمتری حمل کنند.
به گفته مقامات غربی، برنامه فضایی ایران به عنوان مسیری برای توسعه موشکهای بینقارهای استفاده میشود. این برنامه به تجربه لازم برای ساخت موتورهای قدرتمند موشکهای دوربرد را در اختیار مهندسان ایرانی میگذارد.
موشکهای سوخت جامد نسبت به موشکهای سوخت مایع از قابلیت اطمینان بیشتری برخوردارند زیرا میتوان آنها را برای مدت طولانیتری ذخیره کرد و پایدارتر هستند. این نوع موشکها برای استفاده در حملات برقآسا و بزرگ، چون حمله اول اکتبر جمهوری اسلامی به اسرائیل کاربرد بیشتری دارند.
سپاه پاسداران در سال ۲۰۲۲ از موشکهای خیبرشکن رونمایی و در سال گذشته نیز موشک فتاح-۱ را معرفی کرد. سپاه اعلام کرده است که این موشکها بردی در حدود ۱۴۰۰ کیلومتر و میتوانند اسرائیل را هدف قرار دهند.
اسرائیل همچنین به دو رادار دوربرد ایران در نزدیکی مرز عراق حمله کرد و حملهای محدود در نزدیکی پالایشگاه آبادان انجام داد، که ممکن است هشداری درباره حملات آینده به تاسیسات نفتی باشد.