هجوم آوارگان جنگ به بیروت باعث تنش اجتماعی بین مردم لبنان شده است

فاطمه الحاج یوسف (سمت راست) با شوهر و سه فرزندش از دره بقاع آمده استبی بی سی: هنگام شب صدای جنگ در محله اشرفیه در شرق بیروت شنیده می‌شود.

ساکنان این محله می‌توانند حملات هوایی اسرائیل به حومه جنوبی پایتخت لبنان، معروف به ناحیه ضاحیه را بشنوند. بعضی از آنان حتی از بالکن خانه‌هایشان می‌توانند انفجارهایی را ببینند که آسمان را روشن می‌کنند.

با این حال، خیابان‌ها خلوت و ساکت است.

داوطلبان اونیفورم پوش به گشت‌زنی در این محله عمدتا مسیحی‌نشین می‌پردازند و برای هماهنگی با هم، واکی تاکی در دست دارند.

گروه گشتی یا نگهبانان محله چند سال پیش و برای اطمینان بخشیدن به ساکنان در پی بحران مالی تشکیل شد زیرا این بحران باعث نگرانی در مورد افزایش جرم و جنایت شده بود. با تحولات اخیر، ماموریت گروه تغییر کرده است.

ندیم جمیل، از بانیان سازمان مدیریت گروه نگهبانی محله می‌گوید: «ما در مورد آوارگانی نگرانی داریم که به تعداد زیاد به بیروت می‌آیند و نیازهای زیادی دارند، و این وضعیت بسیار پیچیده‌ای را ایجاد کرده است.»

در سراسر لبنان، جوامع مختلف در تلاش هستند تا برای صدها هزار خانواده که پس از تشدید حملات هوایی اسرائیل علیه حزب الله در ماه گذشته و قبل از آغاز حمله زمینی به جنوب آواره شده بودند، سرپناه و غذا تدارک ببیند.

با این حال، هجوم مردم از مناطق عمدتا شیعه‌نشین مانند محله ضاحیه بیروت، جنوب لبنان و دره بقاع در شرق به مناطقی که اکثریت ساکنان آن‌ها را مسلمانان سنی و مسیحی تشکیل می‌دهند، خطر تشدید اختلافات فرقه‌ای را در پی دارد. آن هم در کشوری که خاطرات جنگ داخلی سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰ هنوز در اذهان زنده است.

حزب‌الله، گروه مورد حمایت ایران، در ضاحیه بیروت، جنوب لبنان و دره بقاع حضور پررنگی دارد.

حملات اخیر اسرائیل به مناطق تحت تسلط حزب‌الله تنش بین ساکنان برخی مناطق لبنان و بیجاشدگان جنگ را افزایش داده است.

حمله هوایی اسرائیل به شهر مسیحی‌نشین ایطو در شمال در روز ۱۴ اکتبر که به کشته شدن ۲۳ تن از بیجاشدگان منجر شد، جامعه مسیحیان لبنان را تکان داد.

اگرچه ورود خانواده‌های ثروتمند شیعه از جنوب و محله ضاحیه به مناطق و محله‌های دیگر باعث افزایش سرسام آور اجاره خانه و افزایش درآمد صاحبخانه‌ها شده است، اما بسیاری از مردم اکنون نگران آن هستند که این تازه‌واردان از اعضای حزب‌الله و در نتیجه اهداف احتمالی اسرائیل باشند.

برخی از شرکت‌های مدیریت ساختمان‌های مسکونی فرم‌هایی را برای صاحبان آپارتمان‌ها ارسال کرده‌ و از آنان در مورد هویت و تعداد اعضای خانواده‌هایی که در آپارتمان‌ها سکونت گزیده‌اند و همچنین نوع وسایل نقلیه مورد استفاده آنها سئوال کرده‌اند.

در برخی مناطق، اعلامیه‌هایی توزیع و در آنها از اعضای حزب‌الله خواسته شده است که این مناطق را ترک کنند، و به افراد شناخته شده وابسته به این گروه صراحتا گفته می‌شود که از این مناطق بروند.

جمیل می گوید: «احساس ترس وجود دارد. برخی از شهروندان به اینکه چه کسی به محله آنها می‌آید مشکوک هستند. بسیاری از مردم از آن وحشت کرده‌اند که ممکن است برخی از اعضای حزب‌الله که در ساختمان آنها سکونت گزیده‌اند در فهرست افراد مورد نظر اسرائیل باشند و اسرائیل به دنبال هدف قرار دادن آنهاست.»

او می‌افزاید: «به همین دلیل است که ما تلاش می‌کنیم تحولات را کاملا پیگیری کنیم و با ارتش و نیروهای امنیتی هماهنگی به عمل می‌آوریم تا امنیت هم پناهندگان و هم ساکنان را همزمان تامین کنیم.»

اگرچه ممکن است گشت‌زنی نگهبانان محلی باعث احساس اطمینان خاطر ساکنان شود، اما برخی نگرانند که چنین ابتکاری ممکن است یادآور شرایط جنگ داخلی باشد که شبه‌نظامیان فرقه‌ای بر مناطق مختلف بیروت تسلط داشتند.

جنگ داخلی که ۱۵ سال به طول انجامید و تقریباً ۱۵۰هزار کشته برجای گذاشت، باعث رویارویی بین شبه‌نظامیان وابسته به فرقه‌های مختلف لبنان شد.

این جنگ با درگیری بین شبه‌نظامیان مسیحی و فلسطینی آغاز شد. از آنجا که فلسطینیان با شبه‌نظامیان مسلمان متحد شده بودند، این درگیری سپس به مقابله شبه‌نظامیان مسیحی و مسلمان منجر شد و با ورود نیروهای سوری و تهاجم اسرائیل برای مقابله با آن، پای کشورهای منطقه را هم به لبنان کشاند.

گروه اصلی شبه‌نظامیان مسیحی موسوم به «نیروهای لبنانی» را بشیر جمیل، پدر ندیم جمیل، رهبری می‌کرد.

او در سال ۱۹۸۲ و پس از انتخاب به عنوان رئیس جمهور لبنان، در محله اشرفیه ترور شد.

توافق طائف در سال ۱۹۸۹ به جنگ داخلی پایان داد و براساس آن، قرار شد گروه‌های شبه‌نظامی خلع سلاح شوند. با این وجود، گروه حزب‌الله با استناد به حضور نیروهای اسرائیلی در جنوب لبنان از این شرط معاف شد.

در سال ۲۰۰۰ نیروهای اسرائیل از خاک لبنان خارج شدند اما حزب‌الله در برابر فشار برای کنار گذاشتن تسلیحات خود مقاومت کرد و به جای آن، به انجام حملات از داخل مرز لبنان علیه اسرائیل ادامه داد.

در سال ۲۰۰۶ بین اسرائیل و حزب‌الله جنگی روی داد که یک ماه به طول انجامید و بخش‌های زیادی از جنوب لبنان و حومه جنوبی بیروت را ویران کرد.

جمیل مدت‌ها پیش از حزب‌الله خواست تا سلاح‌های خود را کنار بگذارد. پس از تشدید حملات هوایی اسرائیل، او گفت که این گروه «آنچه را که در ۲۰ سال گذشته کاشته است، درو می‌کند» و در عین حال هشدار داد که مردم لبنان هم «بهای سنگینی را به شکل آسیب و ویرانی کشورشان خواهند پرداخت.»
ندیم جمیل یک گروه نگهبانان محله در لبنان ترتیب داده استدر محله حمراء در غرب بیروت که جمعیت مختلط دارد شرایط کاملا متفاوت است.

برخلاف بخش عمدتا مسیحی‌نشین بیروت، بسیاری از مدارس در حمراء به پناهگاه خانواده‌های آواره تبدیل شده‌اند.

اعضای حزب ملی سوسیالیست سوریه که متحد حزب‌الله است و در حمراء حضور دارد، با عجله ساختمان‌های خالی، از جمله برخی مجتمع‌های نوساز آپارتمانی را گرفت و به اسکان خانواده‌های آواره اختصاص داد.

این اقدام باعث بروز تنش بین مالکان برخی از ساختمان‌ها و خانواده‌های آواره‌ای شده است که آنها را تصرف کرده‌اند.

مالکان نگران آن هستند که این تازه‌واردان بعدا از تخلیه ساختمان‌هایی که رایگان در اختیارشان گذاشته شده، خودداری ورزند.

یک طراح ساختمان که خواست ناشناس بماند، در آخرین طبقه یک ساختمان شش طبقه به سبک دهه ۱۹۶۰ در قلب حمراء یک استودیوی کار دارد.

او می‌گوید که برخی از خانواده‌های آواره وارد ساختمان شده و آپارتمان‌های خالی را تصرف کرده‌اند و می‌افزاید: «قبلا در این ساختمان ۲۰ نفر سکونت داشتند، حالا ۱۰۰ نفر در این ساختمان زندگی می‌کنند.»

او به من می‌گوید: «البته من با آنها همدردی زیادی دارم و نمی‌خواهم زنان و کودکان در خیابان‌ها بمانند. من نمی‌خواهم تا زمانی که دولت راه‌حلی پیدا نکرده، آنها را از اینجا بیرون کنند، اما وضعیت کنونی هم قابل دوام نیست.»

او همچنین نگران آثار اجتماعی بالقوه این وضعیت بر این محله است.

تازه واردها همگی از جامعه شیعه هستند و از قوانین مذهبی سختگیرانه پیروی می‌کنند، زنانشان حجاب دارند که شامل عبایه‌ای است که تمام بدنشان به جز صورتشان را می‌پوشاند.

این طراح می‌گوید: «من با هیچ دینی مشکلی ندارم، اما آنها نیز باید سبک زندگی من را به‌عنوان یک فرد خداناباور بپذیرند.»
در هفته‌های اخیر اسرائیل بعضی محله‌های بیروت را به شدت بمباران کرده استحال و هوا در حمرا، که خانه آمیزش فرهنگ‌ها و ادیان گوناگون بوده است، واقعاً در حال تغییر است.

گفته می شود هزاران نفر وارد این محل شده‌اند.

به خاطر تراکم اتومبیل و موتورسیکلت و ترافیک سنگین، رانندگی و یا حتی پیاده‌روی در این محله دشوار شده است.

زندگی شبانه نیز تغییر کرده است و به جای کسانی که شب‌ها به مهمانی و بارها می‌رفتند، حالا در خیابان‌ها کسانی دیده می‌شوند که مقابل محل‌های فروش فست‌فود و کافه‌های قلیان صف می‌کشند.

بیرون از پناهگاه‌ها، مردان و زنان روی پیاده‌رو می‌نشینند، قلیان می‌کشند و اخبار را با تلفن همراه یا حتی تلویزیون‌هایشان تا آخر شب تماشا می‌کنند – و این چیزی است که ساکنان از آن شکایت دارند.

اما تعداد روزافزونی از مالکان ساختمان‌ها، مردم را از املاک خود بیرون می‌کنند.

فاطمه الحاج یوسف که با همسر و سه فرزندش از دره بقاع آمده است، نگران آن است که حالا باید کجا برود. آنها سه هفته گذشته را در این ساختمان اقامت داشته‌اند.

او می‌گوید: «ما با کمال میل حاضریم تعهدنامه‌ای را امضا کنیم که ما را ملزم می‌کند وقتی جنگ تمام شد، این ساختمان را ترک کنیم اما مالک خانه ماموران پلیس را فرستاد تا ما را به زور بیرون کنند.»

فاطمه بیشتر نگران دختر سه سال و نیمه خود است که به سرطان مبتلاست و به دارو و درمان مداوم نیاز دارد.

او می‌گوید: «من باید جایی امن و تمیز برای دخترم داشته باشم. مدارس پر از جمعیت است و همه در داخل ساختمان سیگار می‌کشند.»

فاطمه احساس نمی‌کند که علیه او به عنوان یک شیعه، تنش فرقه‌ای وجود دارد، اما مرد دیگری که با پنج فرزندش به این ساختمان آمده، نظر دیگری دارد.

او می‌گوید: «اگر آنها قبول کنند این محل را به ما اجاره بدهند، ما می‌توانیم اجاره بها را پرداخت کنیم. اما [صاحبخانه] قبول نکرد... او می‌خواهد ما از اینجا برویم. موضوع فقط مربوط به ساختمان نیست. موضوع چیز دیگری است. من فکر می‌کنم، و این نظر من است، که دلش می‌خواهد مسلمانان [شیعه] کشته شوند.»

دانیال، یک مددکار اجتماعی عضو گروه حزب‌الله که به یافتن مسکن جایگزین برای این خانواده‌ها کمک می‌کند هم همین نظر را تکرار می‌کند.

او با اشاره به رهبر حزب‌الله که ماه گذشته در حمله اسرائیل به محله ضاحیه کشته شد، می‌گوید: «آنها فکر می‌کنند که با مرگ شیخ حسن نصرالله، مقاومت ضعیف شده است، اما ما همه نصرالله هستیم.»

او معتقد است که این ساختمان به این دلیل پاکسازی می شود که ساکنان آن خانواده‌های آواره عمدتاً شیعه هستند و از طرفداران آنچه او به عنوان "جنبش مقاومت" - یا حزب الله توصیف می کند، هستند.

بسیاری در اینجا معتقدند که اسرائیل تا خلع سلاح کامل حزب‌الله، اقداماتش را متوقف نخواهد کرد.

ندیم جمیل می‌گوید: «یا کل لبنان به دست اسرائیل ویران می‌شود که این، فاجعه‌بار خواهد بود یا آنها، یعنی حزب‌الله، تسلیم می‌شوند و سلاح‌هایشان را زمین می‌گذارند و ما کشور لبنان را می‌سازیم، لبنانی که بر اساس توافق طائف باشد و همه در آن از حقوق و تعهدات مساوی برخوردار باشند.»