ایران، تنها کشوری که هنوز جنگنده‌های اف-۱۴ خود را به پرواز در می‌آورد

یورونیوز: اگرچه که جت‌های جنگنده «اف-۱۴» با نام مستعار «تامکت» در سال ۲۰۰۶ میلادی از خدمت در ارتش ایالات متحده آمریکا بازنشسته شدند، اما ایران همچنان با داشتن ۲۴ فروند از این هواپیماها به پرواز با آن‌ها ادامه می‌دهد.

جنگنده اف-۱۴ به سرعت، چابکی، قدرت مانور و برخورداری از موشک‌های دوربرد «ایم-۵۴ فینیکس» مشهور است و جایگاهی نمادین و افسانه‌ای در تاریخ هوانوردی دارد.

جنگنده‌های اف-۱۴ تامکت به دلیل قابلیت‌هایش مشهور است و سابقه رزمی قابل توجهی دارد، اگرچه که بیشتر دستاوردهای آن به جای آمریکا به ایران نسبت داده می‌شود.

خلبانان ایران با به پرواز در آوردن اف-۱۴های عرضه شده توسط ایالات متحده آمریکا، چیزی در حدود ۱۳۰ پیروزی در نبردهای هوایی در طول جنگ ایران و عراق به دست آوردند، کما اینکه یک خلبان ایرانی به نام سرهنگ مصطفی روستایی با به ثبت رساندن ۵ پیروزی در نبردهای هوا به هوا به مقام «تک‌خال خلبانی» یا همان «آسِ خلبانی» دست یافت.

این در حالی است که تامکت‌های نیروی دریایی آمریکا در مجموع تنها ۵ پیروزی هوایی به ثبت رساندند که در مقابل دو جت سوخو-۲۲ لیبی، دو جنگنده میگ-۲۳ لیبی و یک بالگرد میل-۸ عراقی بوده است.

درست است که جت‌های جنگنده «اف-۱۵ عقاب» با نسبت ۱۰۴ به صفر (۱۰۴:۰)، رکورد خیره‌کننده عدم نابودی در نبردهای هوا به هوا را دارد، اما با این وجود سابقه عملکرد رزمی هوا به هوای «اف-۱۴ تامکت» نیز بسیار قابل ستایش است.

شاید بزرگترین طنز چوب‌خط تامکت این باشد که اکثر امتیازات آن توسط خلبانان آمریکایی یا حتی خلبانان یکی از متحدان ایالات متحده آمریکا به دست نیامده است، بلکه توسط خلبانان یک کشور متخاصم بوده است.

این کشور متخاصم اتفاقا همان دشمنی است که جورج دبلیو بوش، رئیس جمهور اسبق آمریکا آن را به عنوان بخشی از «محور شرارت» قلمداد کرد و آن کشوری نیست جز ایران.

شایان ذکر است که اف-‍۱۴های ایران بقایای دورانی هستند که این کشور هنوز متحد ایالات متحده آمریکا بود و تهران خود را ژاندارم منطقه و خلیج فارس می‌خواند.
جان اف کندی و لیندون جانسون، رئیس جمهور و معاون رئیس جمهور آمریکا در کنار شاه ایران در حال تماشای عملیات فرود تفنگداران دریایی در ۱۴ آوریل ۱۹۶۲ در کارولینای شمالیهیچ یک از خلبانان آمریکایی تامکت به وضعیت آسِ خلبانی (معادل ۵ پیروزی هوایی یا بیشتر) نرسیدند، اما حداقل یک خلبان نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران به آن دست یافت.

سرهنگ مصطفی روستایی، خلبان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که در جریان جنگ ایران و عراق موفق شد ۵ پیروزی در نبرد هوایی ضد نیروهای عراقی به ثمر برساند، در سال ۲۰۲۰ در مصاحبه‌ای با نشریه نشنال اینترست گفته بود که هواپیمای محبوب او «حرف آخر را در زمره جنگنده‌ها» می‌زند.

در مجموع، خلبانان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران۱۳۰ پیروزی را با جنگنده ‌های اف-۱۴ گزارش کردند و این در حالی است که تنها چهار شکست را متحمل شدند.

با این حال، همانطور که تام کوپر، کارشناس هوانوردی در مجله اسمیتسونیان نیز اشاره می‌کند، «تعیین شمار پیروزی‌های هوا به هوا که به اف-۱۴های ایرانی نسبت داده شده قابل بحث است، زیرا سوابق نیروی هوایی در طول جنگ و بعد از آن اغلب به دلایل سیاسی، مذهبی یا شخصی دستکاری شده است.»

در مورد معدود خلبانان عراقی نیز که با موفقیت توانستند در شاهکاری نادر جنگنده‌های تامکت را سرنگون کنند، شواهد محدود نشان می‌دهد که دو خلبان این کار را با «میگ-۲۳ فلاگر» انجام داده‌اند و یک نفر در حین پرواز با «داسو میراژ اف ۱» به این موفقیت دست یافت. یکی دیگر از خلبانان عراقی هنگام هدایت «میگ-۲۱ فیشبد» به نتیجه مشابهی دست یافت.

ایران تنها کشوری است که هنوز از اف-۱۴های فعال استفاده می‌کند. طبق برآوردهای سال ۲۰۱۹ میلادی نیروی هوایی ایران ۲۴ فروند اف-۱۴ تامکت از سفارش اولیه ۷۹ فروند را در اختیار دارد.
دو سرباز در حال عکس گرفتن با شخصیت کارتونی وینی در کنار یک جنگنده اف-۱۴ ایران در نمایشگاه سال ۲۰۱۵کارنامه خلبانان اف-۱۴ آمریکا چیست؟
همانطور که پیشتر هم گفته شد، شمار پیروزی‌های نبردهای هوایی تامکت به خلبانی افسران آمریکایی تنها به پنج مورد محدود می‌شود: دو جت «سوخو-۲۲ فیتر» لیبی در جریان حادثه خلیج سرت در سال ۱۹۸۱ سرنگون شدند. دو فروند «میگ-۲۳» لیبی در جریان حادثه خلیج سرت در سال ۱۹۸۹ منهدم شدند و یک بالگر «میل-۸» عراقی در عملیات طوفان صحرا در سال ۱۹۹۱ سرنگون شد.

هیچ جنگنده متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا در نبرد هوا به هوا سرنگون نشده است، اگرچه یک اف-۱۴ در طی عملیات طوفان صحرا در اثر آتش زمینی دشمن نابود شد. خلبان این جنگنده به نام ستوان دوون جونز، روز بعد نجات یافت، اما افسر رهگیری رادار او، ستوان لارنس اسلید، اسیر شد و تا پایان جنگ اسیر ماند، اما بر خلاف شخصیت داستانی فیلم سینمایی تاپ گان، آقای اسلید زندگی کرد تا داستان سرگذشت خود را تعریف کند.

جنگنده اف-۱۴ نخستین پرواز تاریخ خود را در ۲۱ دسامبر ۱۹۷۰ (۳۰ آذر ۱۳۴۹ خورشیدی) انجام داد و به طور رسمی در ۲۲ سپتامبر ۱۹۷۴ (۳۱ شهریور ۱۳۵۳) در عرشه ناو «اینترپرایز» نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا وارد خدمت شد.

این هواپیما سرانجام در سی و دومین سالگرد آغاز به کار خود در ۲۲ سپتامبر ۲۰۰۶ (۳۱ شهریور ۱۳۸۵) از خدمت بازنشسته شد.