انگیزه اسرائیلی‌ها از جاسوسی برای ایران؛ تهران چگونه آنها را استخدام می‌کند؟

یورونیوز: هفت شهروند اسرائیلی اهل حیفا و شمال اسرائیل که اصالتا آذربایجانی هستند، به ظن جاسوسی برای ایران دستگیر شدند. این گروه که شامل یک فراری نظامی و دو خردسال هستند، ظاهراً ۶۰۰ ماموریت جاسوسی را در طول دو سال انجام داده‌اند.

آنها اطلاعاتی را از سایت‌های نظامی مانند مقر کیریا و پایگاه هوایی رامات دیوید جمع آوری کرده و در اختیار ایران قرار داده‌اند.

نشریه جروزالم پست در گزارشی به این موضوع پرداخته و می‌نویسد: به گفته مقام‌های اسرائیلی این افراد از طریق یک واسطه ترکیه‌ای با عوامل ایرانی در تماس بودند و مبالغی را به صورت ارز دیجیتال و نقد دریافت کرده‌اند.
انگیزه
اوری بار جوزف، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه حیفا، سه انگیزه رایج برای جاسوسی را اینطور بیان می‌کند: «ایدئولوژی، پول و فشار. در مورد ایران، اما معتقدم که انگیزه اصلی مالی است. حدس من این است ایدئولوژی و فشار در این میان چندان مطرح نیستند و این پول است که از سوی ایران ارائه می‌شود.»

بار-جوزف خاطرنشان کرد که بعید است ایران بتواند با موفقیت اسرائیلی‌هایی را که به خوبی در جامعه این کشور ادغام شده اند، استخدام کند. او در ادامه می‌گوید: «اگر سعی کنید این کار را با یک اسرائیلی که اینجا به دنیا آمده و به ارتش رفته انجام دهید به احتمال زیاد جواب نخواهد داد.»

بنی سبتی، محقق برنامه ایران در مؤسسه مطالعات امنیت ملی (INSS) می‌گوید که نهادهای اطلاعاتی و امنیتی ایران اغلب مهاجران منزوی و کسانی را که به تازگی به اسرائیل آمده‌اند جذب می‌کنند. او که ۴۰ سال پیش از ایران مهاجرت کرده تاکید کرد که سود مالی یا سوابق مجرمانه تنها عواملی نیستند که در این میان نقش بازی کنند. او در ادامه می‌گوید: «برخی از مهاجران که به اسرائیل می‌آیند ممکن است پس از مهاجرت از وضعیت خود ناراضی باشند. چالش‌های سازگاری با فرهنگ، زبان و محیط جدید می‌تواند نقش آفرین باشد چرا که افراد دلتنگ خانه‌شان می‌شوند. به هر حال نقل مکان از یک کشور به کشور دیگر آسان نیست.»

سبطی همچنین توضیح می‌دهد که نهادهای امنیتی و اطلاعاتی ایران به طور ویژه روی این افراد سرمایه گذاری می‌کنند. او در ادامه می‌افزاید: «وقتی شخصی شما را در آغوش می‌گیرد و مشکلات روانی شما را درک می‌کند، این شما را به او نزدیک می کند. این ترفندی است که ایرانی‌ها از آن استفاده می‌کنند. آنها به دنبال افراد خشمگینی می‌گردند که از اسرائیل و نگرش آن راضی نیستند، نه از نظر سیاسی، بلکه از نظر اجتماعی و عاطفی. این نارضایتی‌ها می‌تواند ناشی از حوادث کوچک باشد، مانند مشکلات در برقراری ارتباط به دلیل موانع زبانی یا احساس توهین به دلیل اعتقادات فرهنگی یا حتی لهجه.»

سبتی در ادامه می‌افزاید: «اگر کسی در بانک احساس خجالت می‌کند، زیرا نمی‌تواند به زبان عبری صحبت کند، یا به دلیل ظاهر خود احساس طرد شدن می‌کند، این موارد کوچک می‌تواند به یک نفرت تبدیل شود. با گذشت زمان، این حوادث انباشته می‌شود و فرد از جامعه اسرائیل خشمگین و متنفر می‌شود.»
روند
سبطی خاطرنشان کرد که این فرآیند البته اغلب با دستکاری روانی نیز همراه است. او در ادامه می‌گوید: «آنها ابتدا چیزهایی چون ارتباط صمیمی، ارائه حمایت روانی و درک کردن فرد را به او ارائه می‌دهند. این می‌تواند مانند یک راه نجات عاطفی برای کسی باشد که در تلاش برای ادغام است و به مرور زمان به چنین چیزی معتاد می‌شود. این توجه کردن به فرد مانند یک ماده مخدر است و به او احساس خوبی می‌دهد و فرد روز به روز بیشتر به شما که به او توجه کرده‌اید وابسته می‌شود.»

پس از ایجاد اعتماد، درخواستٰها شروع می شوند. ممکن است با کارهای کوچک شروع شود، مانند گرفتن عکس از یک مرکز خرید. سبتی در این خصوص می‌گوید: «در ابتدا بی ضرر به نظر می‌رسد، اما درخواست‌ها به مرور تشدید می‌شوند. شما جوایز کوچکی دریافت می کنید، شاید ۱۰۰ دلار یا ۲۰۰ دلار، اما در ادامه ماموریت‌ها بزرگتر می‌شوند و پرداخت‌ها هم بیشتر می‌شوند.»

بار-جوزف این را با مواردی در ایالات متحده مقایسه کرد، جایی که حتی ماموران بسیار مورد اعتماد FBI و CIA توسط دشمنان خارجی صرفاً برای منافع مالی استخدام شدند. او در این رابطه می‌گوید: «ما جاسوسانی داشتیم که این کار را فقط برای پول انجام می‌دادند و همه بررسی‌های امنیتی را پشت سر گذاشتند. وقتی چنین اتفاق برای آمریکایی‌ها رخ می‌دهد و آنها جذب روسیه و چین می‌شوند پس حتما ممکن است برای اسرائیلی‌ها هم رخ دهد.»

سبطی در ادامه توضیح می‌دهد که پیوندهای فرهنگی نقش کلیدی در تلاش‌های استخدام ایران دارد و مهاجران از مناطقی مانند آذربایجان یا ازبکستان را به ویژه آسیب‌پذیر می‌کند. او گفت: «آنها ممکن است روسی صحبت کنند، اما از نظر فرهنگی، به ایرانی‌ها نزدیک‌تر هستند. آنها سنت‌ها و نگرش‌های مشابهی دارند و اعتمادسازی برای ایرانیان آسان‌تر می‌شود.»

فراتر از این تاکتیک ها، سبطی تاکید کرد که رویکرد فعلی اسرائیل به این موضوع ناکافی است.

سبتی در ادامه می‌گوید: «نوعی ساده لوحی در نحوه برخورد اسرائیل با این موضوع وجود دارد. زمانی که من مهاجرت کردم، تنها چیزی که آنها می خواستند تایید کنند این بود که من یهودی هستم و تمام. امروز ما نمی‌توانیم اینقدر ساده لوح باشیم.»

وی خاطرنشان کرد که فناوری‌های جدید و روش‌های جاسوسی در حال تکامل بر این چالش افزوده است. او گفت: «با برنامه‌هایی که در گوشی‌های هوشمند وجود دارد حتی یک کودک ۹ ساله نیز می‌تواند جاسوس شود.»

سبتی معتقد است که جلوگیری از چنین روندی مستلزم رویکرد جامع تری است که به نیازهای اجتماعی و عاطفی مهاجران جدید رسیدگی می کند. او ایجاد ارتباط شخصی با مهاجران را گزینه مناسبی می‌داند کرد، درست مانند حمایت اسرائیل از سربازان تنها.

او در این خصوص می‌گوید: «اگر کسانی را داشته باشیم که به طور مرتب به این خانواده‌ها سر بزنند و به مسائل آنها توجه کنند، تفاوت بزرگی ایجاد می‌شود.»

سبطی بر اهمیت شناخت علائم هشدار دهنده نیز تاکید دارد. او می‌گوید: «اگر کسی از اسرائیل ابراز نارضایتی کند یا احساس کند تحت تعقیب قرار گرفته، این یک هشدار است. در چنین شرایطی بهتر است به جای اینکه صرفا به تحقیقات بسنده کنیم استفاده از متخصصان بهداشت روان و روانشناسان را در دستور کار قرار دهیم.»

سبتی با اشاره به اینکه باید حمایت‌های بیشتری از این افراد صورت گیرد تا خود را با زندگی در اسرائیل سازگار کنند افزود: «گاهی اوقات تنها فقط کمی پشتیبانی بیشتر می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند و فرد را از احساس نارضایتی به سمت انجام کاری علیه کشور هدایت نکند.»