شکار جادوگران در اروپا؛ چگونه یک کتاب آتش کشتار ۳۰۰ ساله را شعله‌ور کرد؟

یورونیوز: اروپای قرن ۱۵ تا ۱۸ میلادی به قتلگاه «جادوگران» تبدیل شده بود. طی ۳۰۰ سال حدود ۹۰ هزار جادوگر محاکمه شدند و نیمی از آن‌ها یا در آتش سوزانده شدند، یا از صخره‌ها به پایین پرتاب شدند و یا به‌ شیوه‌های دهشتناک دیگری اعدام شدند. همه این‌ها به خاطر کتاب نوشته یک راهب دومینیکن بود.

هاینریش کرامر، راهب و مفتش آلمانی در سال ۱۴۸۷ کتابی با عنوان «پتک جادوگران» (به لاتین: Malleus Maleficarum) نوشت که قرن‌ها به عنوان مرجع «شیطان‌شناسی» در اروپا مورد استفاده قرار گرفت.

خوانندگان این کتاب با توضیحی مبتنی بر الهیات از «جادوگری» مواجه می‌شدند و راهنمایی‌هایی عملی برای شناسایی و محاکمه «جادوگران» دریافت می‌کردند.

محققان در مطالعه جدیدی دریافتند که اختراع دستگاه چاپ در سال ۱۴۵۰ و در نتیجه تکثیر این کتاب تاحدی دلیل جنون «شکار جادوگران» در قرن‌های بعد بود.

به گفته محققان آزار و اذیتی که با عنوان «جنون جادوگری» شناخته می‌شود، قرن‌ها در جریان بوده است. اما «شکار جادوگران» در مقیاسی وسیع ناگهان اتفاق افتاد، به سرعت گسترش یافت و نسبت به گذشته نیز بسیار وحشیانه‌تر بود.

به گفته آن‌ها این تغییر ناگهانی همزمان با انتشار «پتک جادوگران» بود. هاینریش کرامر در این کتاب سعی داشت جادوگری را به عنوان فعالیتی «توطئه‌آمیز» علیه جامعه خداپرست و نه صرفا شرارت‌های جادوگران در روستاها و دهکده‌ها توصیف کند.

«پتک جادوگران» همچنین مورد تایید پاپ‌ها و پادشاهان قرار گرفت و به نخستین راهنمای چاپ شده برای شکارچیان جادوگران تبدیل شد. این کتاب از مقامات می‌خواست تا محدودیت‌های قانونی علیه تعقیب جادوگران را ملغی کنند.
کتاب پتک جادوگرانمتخصصان این کتاب به سمت‌هایی با عنوان «بازپرس جنایی در امور جادوگران» (Malefizmeister) و «کمیسر جادوگران» (Hexenkommissar) منصوب می‌شدند و حاکمان از آن‌ها برای نظارت بر شکار و محاکمه جادوگران استفاده می‌کردند.

محققان با ردیابی تاثیر این کتاب و بررسی زمانبندی محاکمه‌ جادوگران در ۵۵۳ شهر در اروپای مرکزی بین سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۶۷۹ دریافتند که پس از هربار تجدید چاپ کتاب «پتک جادوگران» افزایش ناگهانی در اتهامات مطرح شده مرتبط با «شیطان‌شناسی» رخ داده است.

به گفته محققان، هرچه شهری از نظر زمانی و مکانی به انتشار «پتک جادوگران» نزدیک‌تر بود، احتمال آغاز محاکمه جادوگران در آن شهر بیشتر بود. همچنین انجام محاکمه جادوگران در دیگر شهرها و مناطقی که با این شهرها در ارتباط بودند نیز محتمل‌تر بود.

در نتیجه «جنون جادوگری» در یک فرآیند «انتشار ایده» به نقاط مختلف اروپا و از طریق شهرهای همسایه نفوذ کرد و کتاب «پتک جادوگران» در مرکزیت این نفرت‌پراکنی‌ها قرار داشت.

کریس داتن-اسنیتکر، پژوهشگر ارشد این تحقیق گفت: «شهرها این تصمیمات را به طور جداگانه اتخاذ نمی‌کردند. آن‌ها با نگاه به همسایگانشان از آن‌ها یاد می‌گرفتند. ترکیب ایده‌های جدید کتاب‌ها و تاثیر محاکمه‌ها، شرایط ایده‌آلی برای گسترش این آزار و اذیت‌ها ایجاد کرد.»

عوامل دیگری مانند بلایای طبیعی و درگیری‌های مذهبی پیش‌تر به عنوان عوامل محرک برای افزایش اشتیاق به شکار جادوگران مطرح شده‌ بودند، اما پژوهشگران عمدتا هیچ همبستگی قوی‌ میان این رویدادها و محاکمه‌های جادوگران پیدا نکردند. در مقابل، طی دو سال پس از انتشار نخستین نسخه این کتاب، مقامات «نورنبرگ» تحت تاثیر آن شروع به شناسایی جادوگران محلی کردند.

خانم داتن-استینکر گفت: «فرآیند پذیرش و انجام محاکمه‌های جادوگران شباهت زیادی به چگونگی پذیرش سیاست‌های جدید توسط دولت‌های مدرن دارد. اغلب با یک تغییر در ایده‌ها شروع شده و از طریق شبکه‌های اجتماعی تقویت می‌شود. با گذشت زمان، این ایده‌ها ریشه می‌دوانند و رفتار جوامع را به کلی تغییر می‌دهند.»