انگلی که می‌تواند داروها را به درون مغز ببرد

ایندیپندنت فارسی: از هر سه نفر یک نفر در بدنش انگلی پنهان دارد که «توکسوپلاسما گوندی» (Toxoplasma gondii) نامیده می‌شود. این انگل در مغز و سایر اندام‌‌ها زندگی می‌کند. حالا دانشمندان این ریز‌اندام‌ را به گونه‌ای مهندسی کرده‌اند که بتواند داروها را به درون مغز انسان ببرد، البته این کشف جدید هنوز روی انسا‌ن‌ آزمایش نشده است.

به گزارش لایوساینس، حمل بسیاری از داروها به درون مغز بسیار دشوار است، زیرا این اندام در درون غشایی محکم به نام سد خونی-مغزی قرار دارد که فقط به برخی مواد اجازه خروج از جریان خون و ورود به بافتش را می‌دهد. این سد محافظتی به‌خصوص در برابر مولکول‌های بزرگ و جذب‌کننده آب، مانند بسیاری از پروتئین‌ها، نفوذ‌ناپذیر است.

اما انگل تک‌سلولی توکسوپلاسما گوندی به‌راحتی این حصار محافظتی را دور می‌زند. در آزمایشی، پس از آنکه این انگل درون مغز موش‌ها قرار گرفت، این جوندگان ترسشان از گربه‌ها را فراموش کردند. این انگل با بلعیدن از راه دهان وارد بدن می‌شود و سپس به اختیار خود یا به کمک سلول‌های ایمنی وارد مغز می‌شود. به همین دلیل اغلب مردم هیچ علائم خاصی ندارند، اما تعداد کمی از افراد ممکن است به عوارضی دچار شوند.

محققان در مطالعه جدیدی که روز دوشنبه ۲۹ ژوئیه در نشریه «میکروبیولوژی طبیعت» (Nature Microbiology) منتشر شد، این انگل را به‌ شیوه‌ای مهندسی کردند که بتواند محموله‌هایی، ازجمله پروتئین‌های بزرگ و مختلف، را به سلول‌های مغز منتقل و سپس بار آن‌ها را در سلول‌ها آزاد کند. گروه تحقیقاتی این فرایند را در لوله‌های آزمایش، روی موش‌های آزمایشگاهی و نمونه‌های کوچک مغز انسان به نام ارگانوئیدهای مغزی نشان دادند. متخصصان می‌گویند که این فرایند در درمان بیماری‌هایی که درمانشان با عبور از سد خونی مغز انجام می‌شود بسیار امیدوارکننده است.

این گروه تحقیقاتی فکر استفاده از توکسوپلاسما به‌منزله سیستم حمل دارو را در سال ۲۰۱۳ مطرح کردند. سارا براچا، نویسنده ارشد این مقاله، می‌گوید: «آن زمان خیلی دور و بعید به نظر می‌آمد، اما ظاهرا این انگل‌ها برای حل مشکل حمل در مغز هر کاری را که نیاز داریم انجام خواهند داد.» البته تبدیل این انگل به سیستم حمل در مغز سال‌ها طول کشیده است.

آزمایش‌ها از دو ساختار در انگل استفاده کردند: «راپتری» که پروتئین‌ها را از بیرون به سلول‌ها تزریق می‌کند و «گرانول‌های متراکم» که سبب ترشح پروتئین‌ها در داخل سلول می‌شود. این آزمایش‌ها با هدف بررسی عملکرد و اثرات این دو ساختار بر سلول‌ها و بافت‌ها انجام شد. در شیوه راپتری می‌توان مواد جدید را برای آزمایش و بررسی به داخل سلول‌ها وارد و از این طریق سازوکار اثر آنها را روی سلول‌ها بررسی کرد. از سوی دیگر، استفاده از گرانول‌های متراکم به محققان امکان می‌دهد تا سبب ترشح پروتئین‌های مورد نظر در داخل سلول شوند و آنان بتوانند اثر آنها را روی بافت‌ها و سایر سلول‌ها بررسی کنند.

با اینکه محققان انگل‌های مهندسی‌شده‌ای را به موش تزریق کردند و موش‌ها بیمار نشدند، اما واضح است که این انگل‌ها به طور کلی بی‌ضرر نیستند و ممکن است در برخی موارد خطرات جدی برای انسان‌ها ایجاد کنند، به‌خصوص در افرادی که سیستم ایمنی‌شان ضعیف است. این انگل گاهی اوقات می‌تواند خارج از کنترل تکثیر شود و به مغز، قلب و چشم‌ها آسیب برساند. همچنین برای رشد جنین خطر دارد و ممکن است عواقب شدیدی مانند کوری یا آسیب مغزی را سبب شود. با توجه به خطراتی که سویه‌های ضعیف‌نشده این انگل ممکن است داشته باشد، محققان تاکید می‌کنند که باید پژوهش‌های بیشتری در این زمینه انجام دهند تا این انگل را خنثی و تا حد ممکن بی‌ضرر کنند.