آب زمزم ، آب چشمه‌ایی که میلیونها مسلمان آنرا مقدس می دانند

یک مرد سعودی در حال توزیع آب زمزم بین زائران استبی بی سی: چشمه زمزم، در مسجدالحرام در مکه قرار دارد و مسجدالحرام بزرگترین مسجد جهان، مهم‌ترین مکان مقدس مسلمانان را در بر گرفته است: کعبه. میلیون‌ها تن از مسلمانان، آبی را که از چشمه زمزم بیرون می‌آید، مقدس می‌دانند و معتقدند که قدرت شفابخشی دارد.

بازدید از چشمه زمزم، بخش جدایی‌نشدنی از تجربه زیارت مسلمانان است و تقریبا همه مسلمانان، با مقداری از آب زمزم به کشورشان باز می‌گردند. به طور معمول آب زمزم، با این باور ‌که می‌تواند خطرات، بیماری‌ها و شیطان را دور کند، بین خانواده و دوستان تقسیم می‌شود. همچنین این باور وجود دارد که خود چشمه زمزم، یک معجزه است، چرا که خروج آب از این چشمه هرگز متوقف نمی‌شود.

هر سال حدود دو میلیون نفر از گوشه‌وکنار جهان برای مراسم «حج» وارد مکه می‌شوند. با این حال تخمین زده می‌شود که تعداد بازدیدکنندگان بسیار بیشتر باشد، چرا که لزوما همه زائران از جمله ساکنان عربستان یا آن‌ها که زمینی یا با کشتی به مکه می‌روند، به عنوان زائر ثبت نام نمی‌کنند.
چرا زمزم برای مسلمانان مهم است؟
اهمیت خارق‌العاده آب زمزم برای مسلمانان، عمیقا در روایت‌هایی تاریخی و مذهبی ریشه دارد. محمد بخاری، از پژوهشگران اسلام در سال ۸۶۰ میلادی، شش جلد از احادیث را در قالب کتاب «صحیح بخاری» جمع‌آوری کرد. بعد از قرآن، حدیث، دومین منبع مذهبی مسلمانان برای راهنمایی‌هایی دینی و اخلاقی است.

این باور وجود دارد که احادیث، مجموعه‌ای از آموزش‌ها، سنت‌ها و مناسک پیامبر اسلام هستند که توسط اطرافیانش روایت شده‌اند. بر اساس باورهای اسلامی، حدیث منبعی درباره آموزه‌های پیامبر اسلام و همچنین چگونگی رفتار مسلمانان است. مشروعیت میزان صحت احادیث در میان شیعه و سنی و همچنین سنت‌‌های فکری گوناگون مسلمانان، متفاوت است.

بر اساس آموزه‌های اسلامی، خداوند هزاران سال پیش، در پاسخ به دعاهای هاجر، همسر ابراهیم - که او را به همراه پسرشان، بدون آب و غذا در بیابان تنها گذاشته بود - چشمه زمزم را خلق کرد. این واقعه در سوره ابراهیم در قرآن شرح داده شده و در دیگر متون اسلامی-تاریخی بسط داده شده است.

در کتاب «صحیح بخاری» شرح داده شده که چگونه هاجر، در حالی که از جست‌وجو برای یافتن آب مستاصل شده بود هفت بار بین تپه‌های صفا و مروه دوید، تا این‌که یکی از فرشته‌های خدا به نام جبرئیل، با پاشنه‌اش به زمین کوبید و آب از دل زمین جوشید. هاجر که می‌ترسید خروج آب از زمین متوقف شود، چندین بار زیر لب واژه «زمزم» (یک اصطلاح عربی به معنای «توقف جریان آب») را به زبان آورد و از این رو، این چشمه «زمزم» نام گرفته است.
 چندین تانکر، روزانه صدها هزار لیتر از آب زمزم را منتقل می‌کنندآب زمزم چه ارتباطی به حج دارد؟
ارتباط تاریخی آب زمزم و مراسم حج، بسیار عمیق است. برای مسلمانان، حج پنجمین و آخرین ستون دین اسلام است. این مراسم در ماه «ذی‌الحجه» که دوازدهمین ماه تقویم قمری اسلام است، برگزار می‌شود. در سال جاری، این ماه از هفته دوم ژوئن آغاز شده و تا پایان ژوئیه ادامه خواهد داشت.

بر اساس آموزه‌های اسلامی، هر مسلمانی که امکان مالی کافی دارد و در عین حال از نظر جسمی و روانی نیز توانمند است، باید دستکم یک‌بار از هر جای دنیا که زندگی می‌کند برای انجام این مراسم به عربستان سفر کند. حج عمره، نسخه کوتاه‌تر این مراسم است که مناسک کمتری دارد و در باقی ماه‌های سال انجام می‌شود.

به گفته محمد عبدالراشد، معاون رئیس دانشگاه اسلامی-عربی بنگلادش، بعد از این‌که ابراهیم کعبه را بازسازی کرد، از مردم دعوت کرد که به فرمان خدا، مراسم حج را انجام بدهند. مناسک حج شامل طواف یا چرخیدن دور کعبه و هفت‌بار راه رفتن بین صفا و مروه است. این مناسک در واقع بازسازی تجربه هاجر در قصه پیدایش چشمه زمزم هستند.

اگرچه نوشیدن آب زمزم از بخش‌های ضروری مراسم حج محسوب نمی‌شود، اما به عنوان بخشی از «سنت» پیامبر اسلام است. زائران این آب را بعد از طواف کعبه و پیش از هفت بار راه رفتن بین صفا و مروه، می‌نوشند.
سازمان زمین شناسی عربستان سعودی مرکز مطالعات و تحقیقات زمزم را اداره می‌کندچگونه آب زمزم به کشورهای دیگر می‌رسد؟
اگرچه گردشگران اجازه دارند و حتی تشویق می‌شوند که آب زمزم را با خود به خانه‌شان ببرند، اما مقام‌های عربستانی صادرات این آب را با اهداف تجاری ممنوع کرده‌اند. با این حال گزارش‌هایی منتشر شده مبنی بر این‌که آب زمزم به شکل غیرقانونی در بریتانیا به فروش می‌رسد.

تحقیقات بی‌بی‌سی در مه ۲۰۱۱ نشان داد در بطری‌های آبی که به اسم آب زمزم در مغازه‌های بریتانیایی به فروش می‌رسند، سطح بالایی از آرسنیک وجود دارد. این تحقیقات موجب شد تا دولت بریتانیا به شکل گسترده با فروش این آب برخورد کند و مقام‌های عربستانی نیز برای اطمینان از تمیزی و سلامت آب زمزم، سخت‌گیری بیشتری نشان بدهند.

در حال حاضر مرکز تحقیقات و مطالعه زمزم که بخشی از سازمان زمین‌شناسی عربستان است، مسئولیت مدیریت کیفیت آب چشمه زمزم را برعهده دارد. آب زمزم روزانه با کمک پمپ و لوله‌های زیرزمینی به مرکز تصفیه آب منتقل می‌شود. این آب سپس تصفیه می‌شود و صدها هزار لیتر از آن، توسط ناوگانی از تانکرها به مخزن آب ملک عبدالعزیز در مدینه منتقل می‌شود تا عرضه بی‌وقفه آن در مسجدالحرام در مکه و مسجدالنبی در مدینه، متوقف نشود.